واقعه عاشورا برای پیروزی کدام جناح سیاسی امروز اتفاق افتاده؟!
سوگمندانه باید گفت در هر برهه تاریخی که یک ساحت عاشورا کم‌رنگ شده و ساحتی دیگر سهمی غیرواقعی پیدا کرده است، آسیب‌های جبران‌ناپذیری از آن طریق دامنگیر جامعه شیعی و این واقعه شده است.
در سال‌های اخیر و در فضای جوامع شیعی، قرائتی از عاشورا حاکمیت یافته و غلبه پیدا کرده است که از آن می‌توان به قرائت تراژیک از عاشورا یاد کرد؛ قرائتی که بر احساس، عاطفه و نگاه غمگنانه، آن‌هم با رویکرد «غم برای غم» یا «غم در خدمت غم» استوار است. این قرائت از عاشورا معلول عواملی است و پیامدهایی دارد که در ادامه به اجمال به برخی از آنها اشاره خواهد شد. قرائت تراژیک از آنجا که بر «احساس برای احساس» استوار است و قدرت جذب عواطف عموم جامعه را دارد، به‌ویژه در جوامعی که دچار انواع ضعف‌ها و نارسایی‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هستند، به‌راحتی می‌تواند نفوذ عمومی پیدا کرده و به یک نُرم اجتماعی تبدیل شود.
این ظرفیت جریان‌سازی عمومی و راهبری پوپولیستی می‌تواند این رویکرد به عاشورا و به دنبال آن خود عاشورا را به آسیبی جدی مبتلا کند که از آن می‌توان به تلاش حداکثری در تولید جعل یاد کرد. اولا، همراه‌کردن عموم مردم با تمام سلایق و ظرفیت‌ها از یک سو و ثانیا، محدودیت عناصر تشکیل‌دهنده این واقعه از سوی دیگر، راهی را به‌جز جعل برای عده‌اي باقی نمی‌گذارد.
نگاهی به پاره‌ای از متن‌ها و قالب‌های مداحی‌گری در این دو دهه از یک سو و شیوه‌ها و مطالب برخی واعظان بيانگر اين مسئله است. نگاهی گذرا بر متن‌های تولیدی برخی مداحان و خطابه‌های بعضی خطیبان و همچنین قالب‌های به کار گرفته‌شده در مداحی‌ها که گاه برای فرار، از آن با نام «زبان حال» یا «چنین گفته‌اند» یاد می‌کنند، به‌خوبی ظرفیت وسیع این قرائت را نشان می‌دهد.
یکی دیگر از پیامدهای جدی این قرائت، ظرفیت‌سازی برای سودجویی‌های عصری است. شاخص این‌گونه سودجویی‌ها بهره‌گیری‌های سیاسی از این واقعه سترگ است. در این نگاه به عاشورا، چون اصالت پیام‌ها و بیان‌های عاشورا مقهور و مغلوب نگاه سودجویانه است، بنابراین گاه صحنه‌هایی شکل می‌گیرد که هیچ تناسبی با این واقعه ندارد. اینکه در میانه عزاداری ناگهان مداح یا خطیبی سخنگوی یک حزب سیاسی میشود و عاشورا و خالقان آن را چنان تقلیل می‌دهد که گویا تمام آن حادثه برای پیروزی فلان اندیشه سیاسی شکل گرفته و همه آن شهیدان، شهید راه فلان گرایش سیاسی‌اند، نشان روشنی از این سودجویی‌های عصری است.
دستگاه‌های مسئول و متولیان امر وعظ و مداحی هنوز تا دیر نشده است، باید تدبیری بیندیشند تا بیش از این اصالت عاشورا از یک سو و عشق و علاقه مردم به این واقعه از سوی دیگر، دستخوش این‌گونه قرائت‌ها و آسیب‌ها نشود.
17302
