به گزارش خبرنگار خبرآنی، عباسعلی کارشناس دبیر انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر کشور، در نخستین رویداد جایزه تأمین مالی فناوری و نوآوری ایران که امروز در سالن قلم کتابخانه ملی برگزار شد، اظهار کرد: تقریباً از ۱۱ سال پیش، یعنی از سال ۱۳۹۱، انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر هرساله گزارشی را منتشر می‌کند با عنوان گزارش عملکرد اعضای انجمن که عملاً تنها مرجع ارزیابی عملکرد نهادهای تخصصی تأمین مالی در زیست‌بوم نوآوری کشور محسوب می‌شود.
وی افزود: از سال گذشته با توجه به افزایش تعداد اعضا و گسترش پراکندگی آنها در سطح کشور، پوشش گزارش به‌صورت ملی درآمد و عنوان گزارش نیز تغییر یافت؛ به‌جای گزارش عملکرد اعضای انجمن، اکنون گزارش تأمین مالی زیست‌بوم فناوری و نوآوری کشور منتشر می‌شود.
وی تصریح کرد: در گزارش امسال، مجموعه‌ای از داده‌های جدید اضافه شده است تا تصویر جامع‌تری از وضعیت تأمین مالی زیست‌بوم نوآوری ارائه شود. شش ضمیمه به گزارش اضافه کرده‌ایم؛ شامل بخش اوراق منتشرشده برای شرکت‌های دانش‌بنیان، موضوع پذیرش شرکت‌ها در فرابورس، اعتبار مالیاتی مورد تأیید معاونت علمی، عملکرد صندوق نوآوری، فعالیت شتاب‌دهنده‌ها و صندوق‌های جسورانه بورسی که در یک مجموعه گردآوری شده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: در بدنه اصلی گزارش نیز دو فصل تازه اضافه شده است؛ فصل نخست با عنوان ارزش‌گذاری و فصل دوم مربوط به عملکرد نهادهای فعال در حوزه سکوهای تأمین مالی جمعی است که سال گذشته در پیوست گزارش قرار داشت و امسال به بخش اصلی آن افزوده شد.
وی گفت: در پایان سال ۱۴۰۳، مجموع اعضای انجمن به ۱۶۴ نهاد رسید که این اعضا در چند گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند. یک‌سوم اعضا صندوق‌های پژوهش و فناوری هستند، یک‌سوم دیگر شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر سهامی خاص و باقی اعضا شامل سکوهای تأمین مالی جمعی، صندوق‌های جسورانه بورسی، نهادهای ارزش‌گذار که با عنوان اعتبارافزا شناخته می‌شوند، و گروهی از شرکت‌های شتاب‌دهی هستند.
کارشناس افزود: نمودار سرمایه‌گذاری اعضای انجمن نشان می‌دهد این نهادها موفق شده‌اند سرمایه سبزشان را در سال گذشته به بیش از ۱۷ هزار میلیارد تومان برسانند، در حالی که سال قبل این رقم ۱۰ هزار میلیارد تومان بود. حدود ۸۴ درصد سرمایه اعضا متعلق به بخش غیردولتی است.
وی تصریح کرد: پراکندگی جغرافیایی اعضای انجمن نشان می‌دهد تهران رتبه نخست را دارد، پس از آن استان اصفهان در رتبه دوم و خراسان رضوی در رتبه سوم از نظر تعداد نهادهای تخصصی فعال در زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور قرار دارند.
وی خاطرنشان کرد: در حوزه سرمایه‌گذاری اعضا، رشد چشمگیری رقم خورده است؛ میزان سرمایه‌گذاری از ۳۲۲ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۲ با رشد ۴۵ درصدی به حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ رسیده است که این رقم نشان‌دهنده افزایش قابل توجه فعالیت اعضای انجمن در حوزه تأمین مالی نوآوری است.
وی گفت: بر اساس تفکیک نوع سرمایه‌گذاری اعضا، سه دسته اصلی تعریف شده است. نخست، سرمایه‌گذاری مستقیم که در آن اعضا با خرید سهام و تزریق منابع مالی به شرکت‌ها فعالیت می‌کنند. سهم این نوع سرمایه‌گذاری ۱۱ هزار و ۴۳۶ میلیارد تومان بوده است.
وی افزود: دسته دوم سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها است؛ در این نوع، اعضا در سود و زیان پروژه شریک می‌شوند بدون اینکه سهامی در شرکت داشته باشند، حجم این سرمایه‌گذاری ۳,۴۸۹ میلیارد تومان اعلام شده است.
وی ادامه داد: نوع سوم سرمایه‌گذاری خطرپذیر غیرمستقیم از طریق ایجاد نهادهای تخصصی برای انجام سرمایه‌گذاری‌ها بوده که در سال ۱۴۰۳ حجم آن حدود هزار میلیارد تومان گزارش شده است.
کارشناس تصریح کرد: نمودار تمایل سرمایه‌گذاری اعضا نشان می‌دهد صندوق‌های پژوهش و فناوری بیشترین گرایش را به سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها دارند، در حالی که شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر عمدتاً سرمایه‌گذاری مستقیم را به‌عنوان روش اصلی خود انتخاب کرده‌اند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: یک نکته بسیار مهم در روند چند سال اخیر مربوط به تغییرات الگوی سرمایه‌گذاری غیرمستقیم اعضای انجمن است. این نمودار نشان می‌دهد اولویت‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال‌های گذشته تغییر کرده و تمرکز بیشتری بر ایجاد نهادهای تخصصی جدید صورت گرفته است.
وی خاطرنشان کرد: با وجود سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی که اعضای انجمن در سال‌های اخیر انجام داده‌اند، چالش اصلی همچنان موضوع “خروج” از سرمایه‌گذاری‌هاست؛ زیرساخت‌های خروج هنوز به‌طور کامل فراهم نشده و این مسئله نیازمند توجه جدی سیاست‌گذاران اقتصادی و فناوری کشور است.
سه‌برابر شدن تأمین مالی جمعی در سال ۱۴۰۳
دبیر انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایران، در ادامه سخنان خود در نخستین رویداد جایزه تأمین مالی فناوری و نوآوری ایران، با اشاره به وضعیت خروج سرمایه‌گذاران اظهار کرد: متأسفانه در سال ۱۴۰۳، هیچ‌یک از اعضای انجمن خروج از طریق بازار سرمایه نداشته‌اند و مجموع خروج اعضا تنها ۲۲۱ میلیارد تومان بوده است؛ رقمی که نسبت به مجموع سرمایه‌گذاری انجام‌شده مناسب نیست و لازم است دستگاه‌های دولتی و نهادهای رگولاتور در این زمینه تدبیر مؤثری اتخاذ کنند.
وی افزود: در بخش تسهیلات، رشد قابل‌توجهی ثبت شده است؛ میزان تسهیلات پرداختی توسط اعضای انجمن طی سال گذشته ۴۳ درصد رشد داشته و به رقم ۸,۳۷۶ میلیارد تومان رسیده است.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه اعضای انجمن امکان سپرده‌گذاری بانکی ندارند، تأمین منابع مالی مورد نیاز برای پرداخت تسهیلات یا از محل منابع داخلی خود یا از طریق کارگزاری دستگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی انجام می‌شود. طبق آمار موجود، ۴۷ درصد از منابع تسهیلات پرداخت‌شده از منابع داخلی سهامداران تأمین شده و ۲۱ درصد نیز توسط نهادهای تخصصی زیست‌بوم شامل صندوق نوآوری و شکوفایی، معاونت علمی و پارک‌های فناوری، تأمین شده است.
وی تصریح کرد: بر اساس نمودار تسهیلات، بخش عمده‌ای از این پرداخت‌ها به ساده‌ترین روش اجرایی شده است؛ به‌گونه‌ای که ۸۲ درصد از کل تسهیلات اعطایی صندوق‌های پژوهش و فناوری صرفاً با چک یا سفته ارائه شده و این امر نشان‌دهنده سهولت دسترسی متقاضیان به منابع مالی است.
دبیر انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر با اشاره به عملکرد حوزه ضمانت‌نامه بیان کرد: در این بخش نیز رشد چشمگیری مشاهده می‌شود. از سال ۱۳۹۹ تاکنون، حجم صدور ضمانت‌نامه اعضا به طور مداوم افزایش یافته و در سال ۱۴۰۳ به رکورد ۴۵ هزار میلیارد تومان رسیده است که معادل رشد ۱۲۳ درصدی نسبت به سال قبل است.
وی افزود: در زمینه ضمانت‌نامه نیز همانند بخش تسهیلات، روند تسهیل فرآیندها مشهود است. ۹۰ درصد ضمانت‌نامه‌ها تنها با دریافت وثیقه نقدی یا چک صادر شده و این نشان‌دهنده انعطاف عملیاتی صندوق‌های پژوهش و سایر اعضای انجمن در حمایت از فعالان دانش‌بنیان است.
وی خاطرنشان کرد: عملکرد اعضای انجمن به تفکیک نوع ضمانت‌نامه نیز بررسی شده است؛ بیشترین حجم مربوط به ضمانت‌نامه‌های تعهد پرداخت بوده و کم‌ریسک‌ترین دسته، ضمانت‌نامه‌های مناقصه و مزایده است.
وی ادامه داد: با وجود صراحت قانون جهش تولید دانش‌بنیان، شرکت‌های دانش‌بنیان همچنان از دریافت ضمانت‌نامه‌های گمرکی محروم هستند و انجمن تاکنون نتوانسته در این زمینه اقدام مؤثری انجام دهد.
کارشناس تصریح کرد: نمودار میزان تعهدات و نرخ نکول ضمانت‌نامه‌های صادرشده توسط انجمن نشان می‌دهد نسبت نکول بسیار پایین است؛ به‌طور میانگین میزان نفوذ ضمانت‌نامه‌ها تنها ۴۳ صدم درصد بوده که این رقم بیانگر سلامت و دقت عملکرد نهادهای عضو انجمن در حوزه ضمانت‌نامه است.
وی گفت: در بخش تأمین مالی جمعی نیز امسال داده‌های کاملی گردآوری شد. بر اساس گزارش تهیه‌شده، عملکرد سکوهای تأمین مالی جمعی در سال ۱۴۰۳ رشد چشمگیر داشته و حجم تأمین مالی از این مسیر سه برابر سال‌های گذشته شده است؛ رقم کل تأمین مالی جمعی در این سال به ۱۲,۸۰۰ میلیارد تومان رسیده است.
وی ادامه داد: برآوردهای انجمن نشان می‌دهد حدود ۲۵ درصد از این مبلغ، یعنی نزدیک به ۳۲۰۰ میلیارد تومان، مربوط به طرح‌های شرکت‌های دانش‌بنیان بوده است.
دبیر انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر افزود: در زمینه صدور مجوز برای سکوهای تأمین مالی جمعی نیز توسعه گسترده‌ای رخ داده است. در سال ۱۳۹۹ تنها چهار سکوی دارای مجوز وجود داشت که دو مورد فعال بودند، اما تا پایان سال ۱۴۰۳ تعداد سکوهای دارای مجوز به ۴۳ رسید و از این میان، ۳۵ سکو به‌طور فعال طرح‌های تأمین مالی را اجرا کرده‌اند.
وی تصریح کرد: در حال حاضر ۱۹ سکوی تأمین مالی عضو انجمن هستند و در حوزه فناوری و نوآوری فعالیت می‌کنند.
کارشناس ادامه داد: آمارهای جدید نشان می‌دهد تعداد سرمایه‌گذاران فعال در سکوهای تأمین مالی جمعی در سال ۱۴۰۳ به رقم ۱۳۵ هزار نفر رسیده است که نسبت به سال قبل رشد ۱۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.
وی افزود: اگر نسبت سرمایه‌گذار به طرح را بررسی کنیم، این میزان از ۱۵۲ نفر در هر طرح به ۱۷۵ نفر افزایش یافته که بیانگر افزایش آشنایی جامعه با ابزار تأمین مالی جمعی و استقبال از آن است.
کارشناس تصریح کرد: در بررسی تضامین اخذشده توسط سکوهای تأمین مالی جمعی مشخص شد ۳۶ درصد از تضمین‌های مربوط به طرح‌ها توسط صندوق‌های پژوهش و فناوری ارائه شده است که نشان‌دهنده ارتباط درون‌زیست‌بومی میان صندوق‌ها و سکوهای تأمین مالی است، همچنین ۴۰ درصد از تضامین توسط بانک‌ها صادر شده است.
وی خاطرنشان کرد: جدول نهایی گزارش، جمع‌بندی کلی عملکرد نهادهای تخصصی زیست‌بوم نوآوری و فناوری را ارائه می‌دهد؛ بر اساس این جدول، در سال گذشته حجم سرمایه‌گذاری به ۱۶۱۶۹ میلیارد تومان، میزان تسهیلات پرداختی به ۸,۳۷۶ میلیارد تومان و ارزش ضمانت‌نامه‌ها به ۴۵,۱۵۳ میلیارد تومان رسیده است.
دبیر انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر افزود: در حوزه ارزش‌گذاری نیز که امسال برای نخستین بار به‌صورت جدی در گزارش گنجانده شد، ۳۱ هزار میلیارد تومان ارزش برای پروژه‌های شرکت‌های دانش‌بنیان تعیین شده است. این بخش از گزارش به‌منظور رفع یکی از چالش‌های اصلی زیست‌بوم نوآوری طراحی شده و تلاش می‌کنیم در سال‌های آینده آن را با جزئیات گسترده‌تر توسعه دهیم.
وی در پایان تصریح کرد: در حوزه تأمین مالی اختصاصی زیست‌بوم نوآوری نیز حجم کل تأمین مالی به عدد ۶ هزار میلیارد تومان رسیده است. این نتایج نشان می‌دهد مسیر رشد و تثبیت زیرساخت‌های مالی نوآوری در کشور آغاز شده، هرچند برای پایداری این روند نیاز به حمایت مؤثرتر دولت و نهادهای قانون‌گذار داریم.
