به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری خبرآنی، در دهه‌های اخیر، مفهوم «دیپلماسی علمی» به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی تعاملات بین‌المللی مطرح شده است. در این چارچوب، علم و فناوری نه تنها بستر توسعه داخلی کشورها، بلکه پلی برای گفت‌وگو، همکاری و کاهش تنش‌ها بین ملت‌ها محسوب می‌شود. **جایزه مصطفی(ص)** که از سال 1394 بنیان‌گذاری شد، نمونه‌ای ملموس از استفاده راهبردی علم در دیپلماسی است. این جایزه به دانشمندان برجسته جهان اسلام و حتی کشورهای غیرمسلمان که دستاوردهای علمی آن‌ها اثر جهانی دارد، اهدا می‌شود و عملاً به بستری برای تعامل علمی فراتر از مرزهای جغرافیایی و سیاسی تبدیل شده است.
قابلیت‌های کلیدی جایزه مصطفی در حوزه دیپلماسی علمی
1. ایجاد شبکه علمی بین‌المللی با هویت مستقل
بسیاری از انجمن‌های علمی بین‌المللی تحت سیطره نهادهای غربی هستند و کشورهای مسلمان در آن‌ها اغلب نقش حاشیه‌ای دارند. جایزه مصطفی این وضعیت را تغییر داده است. با گردهم‌آوردن دانشمندان از بیش از 30 کشور در بستر این رویداد، یک شبکه علمی جهان‌اسلامی-جهان‌جنوب شکل گرفته که نه تنها در تبادل دانش، بلکه در تعریف دستورکارهای علمی مستقل (Agenda Setting) اثرگذار است.
2. هم‌افزایی میان نخبگان و بخش‌های صنعتی
این جایزه تنها به معرفی یک برنده خلاصه نمی‌شود؛ بلکه حاشیه آن شامل نشست‌های تخصصی، رویدادهای انتقال فناوری و جلسات B2B بین محققان و شرکت‌های دانش‌بنیان است. این رویکرد باعث شده همکاری واقعی میان دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و صنایع دانش‌محور شکل گیرد. نمونه بارز آن، "انعقاد تفاهم‌نامه‌های مشترک در حوزه بیوتکنولوژی، نانو و مهندسی پزشکی" میان محققان ایرانی و کشورهای جنوب شرق آسیا در دوره‌های اخیر جایزه بوده است.
3. قدرت نرم ژئوپلیتیکی از مسیر علم
در عصری که رقابت‌های فناورانه بخشی از رقابت‌های ژئوپلیتیکی شده‌اند، جایزه مصطفی ابزار قدرت نرمی است که جهان اسلام را قادر می‌سازد خود را در عرصه پیشرفت‌های علمی، به مثابه یک قدرت شناخته‌شده معرفی کند. این نه تنها بازتاب مثبتی در رسانه‌های بین‌المللی دارد، بلکه تصویری متفاوت از منطقه‌ای که غالباً با منازعات سیاسی شناخته می‌شود، ارائه می‌دهد.
4. پلتفرم جنوب-جنوب برای انتقال فناوری
اکثر سازوکارهای انتقال فناوری، در مسیر شمال-جنوب (کشورهای توسعه‌یافته به درحال توسعه) تعریف شده‌اند. جایزه مصطفی با ساختار شبکه‌ای خود، امکان تبادل فناوری و تجربه میان کشورهای درحال‌توسعه را فراهم می‌کند؛ مسیری که می‌تواند هزینه نوآوری را کاهش و سرعت بومی‌سازی دانش را افزایش دهد.
اثرگذاری راهبردی در بلندمدت
1. تثبیت برند علمی جهان اسلام: استمرار اهدای این جایزه، برند علمی مستقلی را در سطح بین‌المللی تثبیت می‌کند که بر مبنای ارزش‌های فرهنگی و هویتی بومی است.
2. سیاست‌گذاری مشترک علمی: هم‌نشینی نخبگان و سیاست‌گذاران علمی در حاشیه این رویداد، فرآیند تصمیم‌گیری جمعی برای تدوین برنامه‌های علمی مشترک را تقویت می‌کند.
3. شتاب‌دهی به اقتصاد دانش‌بنیان: برندگان جایزه و شبکه‌ی مرتبط با آن، می‌توانند بستری برای سرمایه‌گذاری مشترک و تجاری‌سازی محصولات فناورانه فراهم کنند.
4. افزایش تاب‌آوری علمی کشورهای مسلمان: در شرایط بحران‌های جهانی (مانند همه‌گیری کووید یا تغییرات اقلیمی)، این شبکه علمی می‌تواند با توان محلی و مشترک، راه‌حل‌های بومی و سریع ارائه دهد.
اگر مسیر توسعه جایزه مصطفی با سرمایه‌گذاری هدفمند ادامه یابد، می‌توان پیش‌بینی کرد که طی یک دهه آینده، این جایزه به مجرای اصلی همگرایی علمی جهان اسلام تبدیل شود؛ پلتفرمی که نه تنها بر دوره‌ای از همکاری‌های فناورانه حاکم می‌شود، بلکه نقش فعال در شکل‌دهی به معماری نوین علم جهانی خواهد بود.
انتهای پیام/
