پایگاه خبری خبر آنی، گروه استان‌ها- معصومه مجدم: پدیده آتش‌سوزی‌های پی‌درپی در نیزارهای تالاب‌های مرزی خوزستان، بار دیگر مسئله مدیریت منابع آب در مقیاس فرامرزی و چالش‌های زیست‌محیطی ناشی از خشکی تالاب‌ها را در کانون توجه قرار داده است. بنا بر تحلیل‌های کارشناسان محیط زیست، خشکیدگی پوشش گیاهی در تالاب‌هایی مانند «هورالعظیم»، به‌ویژه در سمت کشور عراق، باعث افزایش احتمال خوداشتعالی در دمای بالای تابستان شده است.
اظهارات اخیر استاندار خوزستان نیز این فرضیه را تقویت می‌کند. منشأ اصلی آتش سوزی‌ها را در کم‌آبی مزمن طرف عراقی دانسته و بر ضرورت رهاسازی آب از رودخانه دجله برای تغذیه دوباره تالاب‌ها تأکید دارد. با وجود اینکه در طرف ایرانی جریان آب تا حدی پایدار است اما هماهنگی و همکاری عملیاتی و سیاسی با دولت عراق، به‌ویژه برای استفاده از تجهیزات هوایی در عملیات اطفا، به یک ضرورت فوری تبدیل شده است.
این گزارش به واکاوی ابعاد میدانی، دیپلماتیک و زیست‌محیطی موضوع پرداخته و نگاهی به تلاش‌های جاری برای مهار بحران و احیای ظرفیت‌های طبیعی در اکوسیستم شکننده جنوب غرب ایران دارد.
در همین زمینه سیدمحمدرضا موالی زاده استاندار خوزستان در حاشیه بازدید از تالاب هورالعظیم در جمع سرویس‌خبریان بیان کرد: منشأ آتش سوزی‌هایی که اکنون وجود دارد از خاک عراق است و دریاچه‌ای که آنجا وجود دارد باید از طریق رودخانه دجله پر و فضا سیراب شود تا هنگامی که دما بالا می‌رود خود اشتعالی به حداقل برسد.
استاندار خوزستان با بیان اینکه در طرف ایرانی مشکل خاصی از نظر حجم آب نداریم، تصریح کرد: در رودخانه تا حدودی آب وجود دارد لذا مشکلی نداریم.
وی با اشاره به مشاهدات میدانی صورت گرفته در گذشته، گفت: با طرف عراقی صحبت داشتیم و مکاتباتی صورت گرفته که در حال دنبال کردن در سطح بالاتر هستیم.
استاندار خوزستان ادامه داد: در آینده نزدیک ملاقاتی با طرف عراقی و با سازمان حفاظت محیط زیست خواهیم داشت؛ به طرف عراقی اعلام کرده‌ایم امکاناتی مثل هلیکوپتر و هواپیمای آبپاش برای خاموش کردن آتش سوزی‌ها داریم اما این شرایط را باید آنها برای ما ایجاد کنند تا بتوان کار را انجام داد.
موالی زاده اظهار کرد: طرف عراقی باید تصمیم مشخصی بگیرند و پای کار بیایند، ما دنبال این هستیم با رایزنی و همکاری سازنده این اتفاق بیفتد. باید کاری کنیم خود اشتعالی ها به حداقل برسد و این زمانی انفاق می‌افتد که نیزارها و تالاب‌ها سیراب شوند.
به گفته استاندار خوزستان، در شرایط جنگ نیز اگر هماهنگی صورت گیرد مشکلی برای اعزام هواپیمای آبپاش وجود ندارد.
رهاسازی حقابه
موالی زاده با تاکید بر اینکه دنبال این هستیم تا وزارت به صورت کامل رهاسازی حقابه را داشته باشد، گفت: همچنین بر اساس بازدیدی که از منطقه داشتیم دنبال این هستیم امکاناتی از جمله بهداشتی در منطقه فراهم شود.
وی تصریح کرد: آتش سوزی را در فصل‌ها و در سال‌های گذشته نیز داشتیم لذا باید تلاش شود تا به حداقل برسد.
استاندار خوزستان با بیان اینکه محیط زیست برای ما مساله مهمی است، عنوان کرد: چند ماه گذشته بازدید هوایی از منطقه داشتیم، در بازدید اخیر نیز مشخص شد منشأ آتش سوزی‌ها و خوداشتعالی ها در خاک عراق و به دلیل شرایط خاصی که ایجاد شده است. در واقع سدسازی‌هایی بر روی دجله و فرات از ناحیه ترکیه صورت گرفته باعث کم حجم شدن آب دجله و ورودی آن به دریاچه‌ها و تالاب هور العظیم است.
وی بیان کرد: روز دوشنبه جلسه‌ای با حضور وزیر کشور و وزرای چند کشور همسایه از جمله عراق برگزار خواهد شد و در آن جلسه در خصوص این موضوع صحبت خواهم کرد و پیگیری می‌شود.
تلاش منطقه‌ای و بین المللی
استاندار خوزستان با بیان اینکه ما باید تلاش‌های منطقه‌ای و بین المللی خود را دنبال کنیم، گفت: یکی از مسائل آتش سوزی در هور و دیگری ریزگردها است که باعث گرفتاری مردم شده است. در سوسنگرد، هویزه، حمیدیه و بستان که حتی تا اهواز می‌رود و بخش عظیمی از استان را در برمی گیرد.
موالی زاده با اشاره به مساله ریزگردها گفت: پس از سیل ۹۸ میزان برخواستن ریزگردها از درون کشور کمتر شد و فعالیت هفت کانون ریزگرد استان کاهش یافت اما منشأ بیش از ۷۰ درصد ریزگردها مربوط به خارج کشور اعم از عراق، اردن و سوریه است که ثقل آن در عربستان سپس در کویت و عراق است که باید تمهیداتی اتخاذ شود تا مشکلات را به صورت منطقه‌ای حل کنیم.
وی با اعلام اینکه به یک همکاری منطقه‌ای جدی نیاز است، عنوان کرد: دولت‌های همسایه پای کار بیایند و کمک کنند تا مشکل کاهش پیدا کند لذا بخشی از کار ما فرامرزی است که باید دنبال شود.
استاندار خوزستان اضافه کرد: بخشی دیگر از کار مربوط به داخل کشور است که باید تلاش کنیم حقابه تأمین شود و میزان آورد آب رودخانه‌ها حتی الامکان افزایش پیدا کند.
وی اظهار کرد: در بازدید مشاهده کردیم تعدادی از دام‌های سنگین در شرایط مساعدی نیستند که تلف شدن آنها خسارت سنگینی است و این نیز قابل قبول نیست.
اتلاف ماهیان
محمدجواد اشرفی مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان خوزستان با بیان اینکه اگر آب به صورت موجی به سوی هورالعظیم هدایت نشود دیر یا زود شاهد آتش سوزی و اتلاف ماهیان خواهیم بود، تصریح کرد: از استاندار درخواست کردیم آب به صورت موجی رهاسازی شود، همچنین با مدیریت بحران و سازمان آب و برق مکاتبه داشته‌ایم.
مدیرکل محیط زیست خوزستان ادامه داد: همچنین درخواست داشته‌ایم رئیس سازمان محیط زیست به وزارت نیرو نامه بزنند زیرا پیش بینی می‌شود تنش‌های آبی آثار زیان باری بر روی تالاب داشته باشد لذا به دنبال این پیشگیری‌ها هستیم.
وی گفت: در حال حاضر نیاز آبی تالاب بر اساس مصوبه حقابه تالاب در فصل خشکسالی و تنش شدید آبی، ۲۵ متر مکعب در ثانیه است که در حال حاضر کمتر از پنج متر مکعب در ثانیه آب وارد تالاب می‌شود لذا تأمین حقابه حداقلی تالاب هورالعظیم مورد پیگیری ما است و ان شاء الله بتوانیم آن را دریافت کنیم.
اقدام قانونی برای تأمین حقابه تالاب
به گفته مدیرکل محیط زیست خوزستان، اقدام قانونی از طریق مراجع قضائی نیز نسبت به وزارت نیرو صورت گرفته و پرونده در حال طی کردن روال قانونی خود است.
اشرفی با تاکید بر اینکه الان در تنش آبی بسیار شدید قرار داریم، افزود: در حوزه کرخه آب بسیار وجود ندارد و آبی که اکنون وارد می‌شود از سیمره است باید جهاد کشاورزی و آب و برق حتماً از کشت در حوزه کرخه جلوگیری کنند حتی کشت‌هایی که صورت گرفته نیز نباید اجازه برداشت آب داده شود حتی اگر تخریب شوند.
وی عنوان کرد: جامعه محدودی ممکن است در این شرایط از طریق کشاورزی منتفع شوند و حتی آنهایی کشاورزی معیشتی داشته و در سطوح بسیار کم کشت انجام دادند که سود اقتصادی ایجاد می‌شود اما آثار سو بهداشتی و اقتصادی که آتش گرفتن تالاب و اتفاقات مربوط به خشکی تالاب ایجاد می‌کند در مقایسه بسیار بیشتر از سود اقتصادی است که از زمین‌ها به دست می‌آید.
مدیرکل محیط زیست خوزستان اظهار کرد: آتش سوزی‌ها در قسمت عراقی تالاب هورالعظیم صورت می‌گیرد که دود وارد کشور ایران می‌شود، ابتدا شهر رفیع، سپس شهرهای بستان، هویزه، سوسنگرد و متناسب با جهت باد قسمت‌های مرکزی شده یا جنوبی استان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اشرفی گفت: در قسمت ایرانی تالاب هنوز آب وجود دارد که عمق آب حدود سه متر است به همین دلیل آتش سوزی‌ها در این بخش کمتر است.
لزوم دیپلماسی قوی
وی افزود: آنچه حائز اهمیت است این بوده عمده آتش سوزی‌های سه تا چهار ماه اخیر استان خوزستان، شهرهای غربی به خصوص شهرهای دشت آزادگان و هویزه و قسمت‌های مرکزی از جمله اهواز را درگیر کرده آتش سوزی‌ها و انتشار دود از کشور عراق به سمت ایران است البته ما باید دیپلماسی خیلی قوی‌تری داشته باشیم که استاندار و مسئولان، این مسئله را پیگیری کرده و در آینده نزدیک به استاندار میسان عراق جلسه‌ای در این خصوص خواهند داشت.
مدیرکل محیط زیست خوزستان اعلام کرد: رئیس سازمان محیط زیست کشور در حال برنامه‌ریزی برای جلسه با وزیر محیط زیست کشور عراق برای تبادل نظرها و ارائه خواسته به حق ایران برای تأمین حقابه تالاب هورالعظیم در قسمت عراقی به جهت جلوگیری از آتش سوزی‌ها و همچنین خیزش گرد و غبار است.
به گفته اشرفی، از ابتدای امسال تاکنون حدود ۲۲ هزار هکتار بخش عراقی دچار آتش سوزی شده است. همچنین در بخش ایرانی آتش سوزی قابل توجهی تا این لحظه نبوده و آتش سوزی مختصری در لبه مرزی بوده که تأثیری بر محیط‌های شهری و روستایی نداشته است.
وی بیان کرد: امکان سرایت آتش از بخش عراقی تالاب به بخش ایرانی وجود دارد.
مدیرکل محیط زیست خوزستان تاکید کرد: اگر حقابه تالاب تأمین نشود و یا بخشی آب وارد تالاب نشود با شروع فصل شرجی‌ها و کاهش اکسیژن آب حتماً اتلاف ماهی‌ها را خواهیم داشت.
اشرفی ادامه داد: همچنین اگر آتش سوزی صورت گیرد با توجه به اینکه لانه گذاری و تخم گذاری پرندگان عمدتاً در نیزارها صورت می‌گیرد آن گاه مرگ و میر پرندگان را نیز خواهیم داشت.
وی با بیان اینکه به طور مرتب جلسات کارگروه اضطرار آلودگی هوا گرفته می‌شود، تصریح کرد: در مواقعی که از غلظت دود بالا مطلع می‌شویم که شهرها را تحت تأثیر قرار می‌دهد آنگاه اعلام تعطیلی می‌کنیم اما تعداد روزهایی که دچار دود گرفتگی با غلظت بسیار بالا هستیم زیاد است لذا نمی‌توانیم هر روز استان و اقتصاد را تعطیل کنیم.
خودمراقبتی و حفاظت فردی
مدیرکل محیط زیست خوزستان توصیه کرد: با توجه به اینکه در جغرافیا و شرایط خاصی قرار گرفته‌ایم موضوع خود مراقبتی و حفاظت فردی را در دستور کار خود قرار دهیم، تمهیداتی برای تسهیل و کمک به افرادی که درگیر بیماری‌های تنفسی و مزمن هستند داشته‌ایم همچنین با دستور استاندار اعلام کرده‌ایم همه ادارات برای افرادی که با تأیید پزشک درگیر بیماری‌های خاص هستند همکاری‌های لازم در خصوص دورکاری‌های موقت مرخصی و … داشته باشند.
اشرفی عنوان کرد: اگر با طرف عراقی به نتیجه نرسیم باید به لحاظ قانونی اقدام شود که احتمال داده می‌شود در دستور کار مقامات کشور باشد اما ترجیح می‌دهیم به لحاظ حفظ مسائل همجواری و همسایگی از طریق رایزنی و به صورت دوستانه مسائل را مرتفع کنیم.
وی در خصوص عدم استقبال کشور عراق از پیشنهادات ایران در خصوص خاموش کردن آتش سوزی‌ها گفت: در کشور عراق موضوع تنش‌های آبی نیز وجود دارد که علت اصلی این اتفاق سدهای بالا دست کشور عراق در ترکیه است که مانع از ورود آب به رودهای دجله و فرات شده است به همین دلیل کشور عراق برای آبی که در دجله وجود دارد داشته و مانع از جریان آب به سمت تالاب شده است.
مدیرکل محیط زیست خوزستان اظهار کرد: هلیکوپتر و هواپیمای آبپاش مساله نیست و راهکار اساسی رهاسازی آب در محدوده تالاب است البته اگر ضرورت ایجاد شود برای کاهش حداقلی از هواپیمای آبپاش استفاده خواهیم کرد.
