گروه سیاسی‌پایگاه خبری خبرآنی- کشورهای اروپایی و ایالات متحده با هماهنگی ظاهری، اما با منافع گاه متعارض، در حال طراحی استراتژی‌هایی برای تحت فشار قراردادن ایران هستند. یکی از ابزارهای محوری در این استراتژی، تهدید به استفاده از «مکانیسم ماشه» است که می‌تواند تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند.
این مکانیسم، که بخشی از توافق هسته‌ای برجام است، قرار بود در اکتبر 2025 منقضی شود، اما حالا به اهرمی برای چانه‌زنی‌های دیپلماتیک تبدیل شده است. در این میان، اظهارات تند مقامات غربی، اتهام‌زنی‌های موشکی و بازداشت اتباع ایرانی در اروپا، نشان‌دهنده پیچیدگی‌های این پرونده است. ایران نیز با پاسخ‌های قاطع دیپلماتیک و تأکید بر آمادگی برای مذاکره، سعی در خنثی‌سازی این فشارها دارد.
بازی اروپا در زمین آمریکا؟
دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات متحده، از زمان بازگشت به قدرت، بارها بر بازگرداندن فشار حداکثری علیه ایران تأکید کرده است. او در یادداشتی اجرایی، به صراحت از همکاری با شرکای اروپایی برای احیای تحریم‌های بین‌المللی سخن گفته بود اما خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال 2018، اهرم فعال‌سازی مکانیسم ماشه را عملاً از دسترس واشنگتن خارج کرده و این مسئولیت را به کشورهای اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان و انگلیس) سپرده است.
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، در هفته‌های اخیر به یکی از چهره‌های اصلی این تهدیدات تبدیل شده است. او در یک کنفرانس خبری مشترک با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد که در صورت شکست مذاکرات هسته‌ای و عدم تأمین منافع امنیتی اروپا، فرانسه آماده است تا مکانیسم ماشه را در شورای امنیت فعال کند. بارو در عین حال، از تمایل به اجتناب از تشدید تنش‌های نظامی سخن گفت.
این اظهارات دوگانه، نشان‌دهنده رویکردی است که همزمان تهدید و ترس را در بر دارد.
رافائل گروسی نیز که بارها پا را فراتر از نقش نظارتی آژانس گذاشته، در این دیدار با لحنی هشدارآمیز گفت: «ما در لحظه‌ای حساس قرار داریم. شاید تنها چند هفته برای رسیدن به توافقی عملی فرصت باقی باشد.» این اظهارات، که به نظر می‌رسد با تهدیدهای فرانسه هماهنگ شده، نشان‌دهنده تلاش برای فشرده کردن زمان مذاکرات و فشار بر ایران پیش از انقضای مکانیسم ماشه است.
اتهامات موشکی و بازداشت اتباع ایرانی
همزمان با تهدیدات هسته‌ای، اروپا اتهامات دیگری را نیز علیه ایران مطرح کرده است. یکی از این اتهامات، ادعای انتقال موشک و لانچرهای موشکی از ایران به روسیه است.
خبرگزاری رویترز اخیراً مدعی شد که ایران در حال برنامه‌ریزی برای ارسال لانچرهای موشکی به روسیه است، ادعایی که پیش‌تر نیز توسط مقامات غربی مطرح شده بود.
این اتهامات در حالی تکرار می‌شود که ایران از آغاز جنگ اوکراین، موضعی بی‌طرفانه اتخاذ کرده و هرگونه کمک نظامی به طرف‌های درگیر را رد کرده است. نمایندگی ایران در سازمان ملل نیز در واکنش به این گزارش، آن را «اتهامی بی‌اساس» خواند و از رویترز به دلیل ادامه این رویه انتقاد کرد.
در کنار اتهامات موشکی، موج بازداشت اتباع ایرانی در کشورهای اروپایی نیز به ابزاری برای فشار تبدیل شده است.
در بریتانیا، پلیس ضدتروریسم اخیراً از دستگیری چندین نفر، از جمله هفت تبعه ایرانی، به اتهام ارتباط با طرح‌هایی علیه سفارت اسرائیل خبر داد. چند روز بعد، بازداشت یک ایرانی دیگر در لندن به همین بهانه اعلام شد. در فرانسه نیز، افرادی مانند شاهین هزامی و مهدیه اسفندیاری به اتهام «حمایت از فلسطین» بازداشت شدند. این بازداشت‌ها، که با پوشش گسترده رسانه‌ای همراه بوده، به نظر بخشی از یک سناریوی هماهنگ برای وارد کردن فشار سیاسی به ایران است.
تعارض منافع اروپا و آمریکا
اگرچه اروپا و آمریکا در ظاهر برای فشار بر ایران همسو هستند، اما تعارض منافع آن‌ها در پرونده‌هایی مانند اوکراین و مذاکرات هسته‌ای، پیچیدگی‌هایی را به این معادله افزوده است.
اروپا، که پس از کنار گذاشته شدن از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا احساس حاشیه‌نشینی می‌کند، با تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، به دنبال بازتعریف نقش خود در این فرایند است.
ژان نوئل بارو در سخنرانی خود در اندیشکده شورای آتلانتیک، ایران را «تهدیدی جدی» برای امنیت اروپا توصیف کرد و حتی مدعی شد که موشک‌های ایرانی می‌توانند شهر مارسی را هدف قرار دهند. این اظهارات، که با ترس از تشدید تنش نظامی همراه بود، نشان‌دهنده تلاش اروپا برای جلب توجه دولت ترامپ است.
از سوی دیگر، هماهنگی اعلام‌شده بین فرانسه و آمریکا در مورد محتوای مذاکرات و زمان‌بندی آن، حاکی از آن است که اروپا ممکن است نقش «پلیس بد» را در مذاکرات ایفا کند تا آمریکا بتواند امتیازات بیشتری از ایران بگیرد.
بارو به صراحت گفت که پیشنهادهای فرانسه، شامل محدود کردن برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران، به مذاکره‌کنندگان آمریکایی ارائه شده است. این هماهنگی پیش‌تر نیز در یادداشت اجرایی دونالد ترامپ منعکس شده بود، جایی که او به نماینده آمریکا در سازمان ملل دستور داد تا با متحدان کلیدی برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران همکاری کند.
فرصت‌ها و تهدیدها برای ایران
تعارض منافع بین اروپا و آمریکا می‌تواند برای ایران هم فرصت باشد و هم تهدید. از یک سو، ایران می‌تواند از این شکاف برای امتیازگیری در مذاکرات استفاده کند، به‌ویژه با توجه به تمایل اروپا برای ایفای نقش مستقل‌تر. از سوی دیگر، اگر اروپا به سمت جبهه‌ای کاملاً تهدیدمحور حرکت کند، ممکن است فشارهای دیپلماتیک و اقتصادی بر ایران افزایش یابد.
تهدیدهای مکرر اروپا، اتهامات موشکی و بازداشت اتباع ایرانی نشان می‌دهد که اروپا تاکنون به رویکرد تقابلی تمایل بیشتری داشته است. با این حال، تأکید مقامات فرانسوی بر فقدان راه‌حل نظامی و ترجیح دیپلماسی، نشان‌دهنده محدودیت‌های اروپا در تشدید تنش به سطح نظامی است.
انتهای پیام/
