گروه دانشگاه پایگاه خبری خبرآنی-زینب امیدی: در دنیای امروز، دانشگاه‌ها تنها مراکزی برای آموزش و پژوهش نیستند، بلکه موتورهای محرک نوآوری، توسعه فناوری و ارتباط با صنعت به شمار می‌آیند. در این میان، دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان یکی از پیشگامان نسل جدید دانشگاهی در ایران، نقش مؤثری در توسعه زیست‌بوم نوآوری و فناوری کشور ایفا کرده است. این دانشگاه با ایجاد زیرساخت‌های نوآورانه و همکاری نزدیک با شرکت‌های داخلی و خارجی، توانسته است مرزهای علم و صنعت را به یکدیگر نزدیک‌تر کرده و در حل چالش‌های ملی مشارکت کند.
مسائلی مانند استانداردسازی، بومی‌سازی فناوری، آموزش نیروی متخصص و استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در پارک علم و فناوری این دانشگاه، نمونه‌هایی از رویکردهای خلاقانه‌ای هستند که شهید بهشتی را به الگویی الهام‌بخش در مسیر تبدیل به یک دانشگاه نسل سوم تبدیل کرده‌اند. از موضوعاتی نظیر تدوین استانداردهای ملی و بین‌المللی تا همکاری در حل مشکلاتی نظیر ایمنی حریق و تولید قطعات صنعتی، این نگاه جامع و بلندمدت دانشگاه نشان‌دهنده اهمیت برنامه‌ریزی برای تلفیق دانش تخصصی با نیازهای صنعت و جامعه است. در این مسیر، توجه به نکاتی همچون فرهنگ‌سازی، اخلاق حرفه‌ای و توسعه استانداردها می‌تواند تضمین‌کننده تداوم پیشرفت باشد. این رویکردها نه‌تنها آینده صنعتی کشور را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، بلکه پیوند میان دانشگاه، صنعت و فناوری را به عنصری حیاتی تبدیل می‌کنند که می‌تواند ایران را به جایگاهی برجسته‌تر در عرصه فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان برساند.
در گفتگویی با فریبرز مسعودی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، دانش آموخته رشته زمین شناسی گرایش پترولوژی از دانشگاه لیدز کشور انگلستان، استاد تمام و عضو هیات علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی روند پیشرفت این دانشگاه در حوزه توسعه زیرساخت‌های فناوری، جذب شرکت‌های دانش‌بنیان و پیشبرد همکاری‌های بین‌المللی مورد بررسی قرار دادیم. مسعودی با تأکید بر نقش استانداردسازی، گسترش زیست‌بوم فناوری، و استفاده از ظرفیت‌های قانونی، به توضیح اقدامات برجسته‌ای می‌پردازد که دانشگاه را به بستری برای نوآوری و تعامل سازنده میان علم و صنعت تبدیل کرده است.
این گفتگو نگاهی جامع به دستاوردها، چالش‌ها و آینده‌نگری دانشگاه شهید بهشتی در مسیر تحقق اقتصاد دانش‌بنیان و اتصال پژوهش‌های دانشگاهی با نیازهای واقعی جامعه ارائه می‌دهد. متن این گفتگو را از نظر می‌گذرانید:
خبرآنی: لزوم فعالیت دفاتر پارک‌های علم و فناوری در دانشگاه‌ها چیست؟ این پارک‌ها بر چه اساسی و با چه هدفی در دانشگاه‌ها ایجاد شده‌اند و دانشگاه شهید بهشتی چه اقداماتی در این راستا انجام داده است؟
مسعودی: ببینید، واقعیت این است که همانطور که نسل‌های مختلف انقلاب صنعتی تغییر کرده‌اند، ما هم‌اکنون در نسل چهارم انقلاب صنعتی به سر می‌بریم. این نسل را می‌توان به اشتراک‌گذاری داده‌ها نامید. البته سرعت پیشرفت از این هم بالاتر است و وارد مسائلی مثل استفاده از هوش مصنوعی در حل مسائل جامعه شده‌ایم. همانطور که تحول در انقلاب‌های صنعتی رخ می‌دهد، دانشگاه‌ها نیز به موازات آن باید تغییر کنند.
اگر بخواهیم سیر تحول دانشگاه‌ها را بیان کنیم، باید بگوییم در ابتدا دانشگاه‌ها صرفاً آموزشی بودند. سپس وارد مرحله پژوهش محض شدند. بعد از آن پژوهش‌های نیازمحور به‌وجود آمدند. این روند ادامه پیدا کرد و وارد مرحله‌ای شدیم که دانشگاه‌ها تبدیل به دانشگاه‌های اشتغال‌آفرین و نوآور شدند. نسل جدید دانشگاه‌ها، که در حال حاضر در آن هستیم، دانشگاه‌های «حل مسئله» هستند. این به این معنا نیست که نسل‌های جدید دانشگاهی، نسل‌های قبلی را کنار بزنند یا نفی کنند؛ بلکه کارکردهای جدیدی به مأموریت‌های قبلی اضافه شده است. یعنی اگر در گذشته دانشگاه‌ها صرفاً آموزش می‌دادند، وقتی پژوهش به آن اضافه شد، آموزش حذف نشد؛ بلکه «پژوهش» مأموریت جدید دانشگاه‌ها شد. به همین ترتیب، مأموریت نوآوری، کارآفرینی و در نهایت حل مسئله، به مأموریت‌های قبلی اضافه شده است.
برای پاسخ به این نیازها که رفع مسائل جامعه و تأمین نیازهای دانشگاه‌های نوآور و کارآفرین است، لازم است که بخش‌هایی جدید در دانشگاه‌ها ایجاد شوند. مثلاً «معاونت پژوهشی» برای ساماندهی پژوهش‌ها ایجاد شد. همچنین پارک‌های علم و فناوری شکل گرفتند که نقش رابط بین مجموعه‌های علمی و صنعتی را ایفا می‌کنند. پارک‌های علم و فناوری دانشگاهی اما رسالت متفاوتی دارند. آنها باید جامعه و صنعت را به دانشگاه متصل کنند. وقتی از «صنعت» صحبت می‌کنیم، منظور فقط تولید قطعات یا فعالیت‌های فیزیکی نیست؛ بلکه این اصطلاح در اینجا به معنای عام جامعه و صنعت آمده است. برای مثال، رشته‌های علوم انسانی هم وارد این چرخه می‌شوند. بنابراین، پارک‌های دانشگاهی به نوعی پل ارتباطی میان صنعت و دانشگاه هستند.
ما در کشور حدود صد سال است که آموزش عالی داریم و اکنون دو مأموریت اصلی را دنبال می‌کنیم: 1. استفاده از توانمندی‌های آموزش عالی کشور در خدمت صنعت. 2. انتقال نیازهای جامعه و صنعت به دانشگاه برای حل مشکلات. برای انجام این مأموریت‌ها، دفاتر ارتباط با صنعت در دانشگاه‌ها ایجاد شدند. اما متأسفانه این دفاتر نتوانستند عملاً به طور مؤثر این نقش را ایفا کنند. پارک‌های علم و فناوری اما با استقرار شرکت‌ها و فعالیت‌های عملی، این ارتباط را تسهیل می‌کنند.
خبرآنی: علت عدم موفقیت چشمگیر دفاتر ارتباط با صنعت در دانشگاه‌ها را چه می‌دانید؟
مسعودی: دفاتر ارتباط دانشگاه با صنعت نیازمند نگرشی جدید هستند. ما نمی‌توانیم بگوییم کار دفاتر ارتباط با صنعت اشتباه بوده است، بلکه تنها نگرش موجود محدود بود. دیدگاه سنتی در مورد این دفاتر این بود که یک مسئله صنعتی به دانشگاه آورده شود تا یک قطعه تولید شود. اما در رویکرد جدید، تعریف ما از ارتباط دانشگاه و صنعت گسترده‌تر شده است.
ما اعتقاد داریم این دفاتر باید چند مأموریت داشته باشند، یک گرفتن طرح‌های پژوهشی از صنعت. مانند زمانی که صنعت مسئله‌ای مطرح می‌کند و دانشگاه روی آن پژوهش می‌کند. دو، مشارکت در تولید محصول. به عنوان مثال، دانشگاه شهید بهشتی موفق شده در حوزه لیزر محصولاتی تولید کند و آنها را به مرحله فروش برساند. سه، ارائه خدمات دانش‌بنیان. هرکدام از آزمایشگاه‌های دانشگاه می‌توانند خدمات دانش‌بنیان ارائه دهند. برای نمونه، در دانشگاه شهید بهشتی، شرکتی در حوزه گوهرشناسی و کشاورزی فعالیت می‌کند و خدمات دانش‌بنیان ارائه می‌دهد.
چهار، انتقال تجربیات توسط افراد متخصص. بسیاری از متخصصان با بیش از 30 سال تجربه در صنایع مختلف داریم که می‌توانند از طریق برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های کوتاه‌مدت، تجربیات خود را منتقل کنند. ما این طرح را در پارک عملیاتی کرده‌ایم و پنج، تعریف رشته‌های کاربردی. باید رشته‌های کاربردی و حتی میان‌رشته‌ای در دانشگاه تعریف شود. اکنون در دانشگاه شهید بهشتی برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا، رشته‌های کاربردی صنعتی تعریف شده‌اند که هدف آنها ورود مستقیم فارغ‌التحصیلان به چرخه صنعت است. بنابراین، ارتباط دانشگاه با صنعت نباید محدود به ارائه خدمات ساده شود. مواردی مثل استقرار شرکت‌ها، برگزاری رویدادها و تعریف برنامه‌های آموزشی، همان اقداماتی هستند که در پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی انجام شده و موجب افزایش عمق و کیفیت این ارتباط می‌شوند.
خبرآنی: پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی چه برنامه تحولی مشخصی را دنبال می‌کند؟ چه شرکت‌هایی با پارک شما در تعمال و همکاری هستند؟
برنامه تحولی پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی
مسعودی: سال گذشته پارک علم و فناوری دانشگاه، دو مسیر اصلی را دنبال کرد. مسیر اول، اجرای برنامه‌های تحولی دانشگاه است. یکی از ویژگی‌های پارک‌های دانشگاهی این است که در عین انجام مأموریت‌های اصلی خود، مثل اتصال جامعه به علم، اتصال صنعت به علم و همچنین استفاده از دانش‌بنیان‌ها برای رفع مسائل جامعه؛ باید رسالت دانشگاهی خود را نیز حفظ کرده و گسترش دهند.
دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان یکی از دانشگاه‌های پیشرو در ایران، با در پیش‌گرفتن برنامه‌ای تحول‌آفرین به دنبال تحقق اهداف دانشگاه‌های نسل جدید بوده است. این دانشگاه با تمرکز بر توسعه زیست‌بوم فناوری، افزایش درآمدهای حاصل از فناوری و ایجاد بستری برای فعالیت‌های نوآورانه، مسیری جدید را برای هم‌سویی با نیازهای امروز جامعه و صنعت آغاز کرده است.
یکی از اصول کلیدی این برنامه، تغییر نگاه از رویکرد «درون به بیرون» به رویکرد «بیرون به درون» است. به این معنا که به‌جای تکیه صرف بر امکانات بیرونی، نوآوری و اشتغال به عمق بدنه دانشگاه وارد شده و تمامی بخش‌های دانشگاه اعم از دانشکده‌ها، پژوهشکده‌ها، دانشجویان و اساتید را درگیر این چرخه کرده است.
ایجاد 25 مرکز نوآوری در تمامی دانشکده‌ها/فعالیت 90 شرکت دانش‌بنیان و فناور در دانشگاه بهشتی
در راستای تحقق اهداف، طی سه تا چهار سال گذشته برای هر دانشکده و پژوهشکده دانشگاه، یک مرکز نوآوری طراحی و احداث شده است. نتیجه این تلاش‌ها باعث شد 25 مرکز نوآوری در دانشگاه فعال شوند و حدود 90 شرکت دانش‌بنیان و فناور در دانشکده‌ها و پژوهشکده‌های دانشگاه مستقر شوند. اساتید و دانشجویان به‌طور مستقیم در این فعالیت‌ها مشارکت دارند یا خود مؤسس این شرکت‌ها هستند.
این مراکز نه‌تنها در دانشکده‌های فنی و مهندسی، بلکه در دانشکده‌ها و واحدهایی مانند علوم انسانی، معماری، ادبیات، علوم زمین و اقتصاد نیز مشغول به فعالیت‌اند. برای مثال: در دانشکده علوم زمین، شرکتی راه‌اندازی شده است که در زمینه شناسنامه‌دار کردن و صدور گواهینامه‌های گوهرسنگ‌ها فعالیت می‌کند و به صنعتی شدن این حوزه کمک می‌کند. یا در دانشکده معماری و اقتصاد نیز شرکت‌هایی ایجاد شده‌اند که به کمک توان علمی، درآمدزایی برای دانشگاه، اشتغال‌زایی برای دانشجویان و تحقق اهداف فناورانه مشغول‌اند. این فرآیند باعث شده تا نوآوری و مهارت‌آموزی عملیاتی به بخشی از آموزش و ساختار اصلی دانشگاه تبدیل شده و تمرکز از فعالیت‌های صرفاً تئوریک به مسیرهای کاربردی و عملی تغییر یابد.
خبرآنی: جذب شرکت‌های بزرگ در دانشگاه شهید بهشتی چگونه انجام می شود و رویکرد اصلی دانشگاه در این خصوص چیست؟
جذب شرکت‌های بزرگ و راه‌اندازی خوشه‌های تخصصی
مسعودی: یکی از مهم‌ترین اقدامات دانشگاه شهید بهشتی، جذب شرکت‌های بزرگ و همکاری آنها با دانشگاه در قالب راه‌اندازی خوشه‌های تخصصی بوده است. شرکت‌های مطرحی مانند دیجی‌کالا، اسنپ، تپسی و مجموعه هزاردستان (شامل کسب‌وکارهای مختلف) با تمرکز بر حوزه‌هایی چون فناوری اطلاعات، هوش مصنوعی و انرژی در دانشگاه مستقر شده‌اند و با تأسیس خوشه‌های تخصصی، بستر تازه‌ای برای تعامل میان صنعت و دانشگاه ایجاد کرده‌اند.
این شرکت‌ها چند مأموریت کلیدی را در دانشگاه دنبال می‌کنند: یک، جذب دانشجویان کارآموز یعنی دانشجویان دانشگاه به این شرکت‌ها متصل شده و ضمن گذراندن دوره‌های کارآموزی، مهارت‌های عملی موردنیاز برای بازار کار را یاد می‌گیرند. دو، برگزاری رویدادها و دوره‌های آموزشی یعنی این شرکت‌ها ضمن برگزاری رویدادهای مشترک، تجربه‌های عملی خود را به دانشجویان منتقل می‌کنند و در شناسایی استعدادهای ناشناخته دانشگاه نقش‌آفرینی می‌کنند.
سه، تقویت ارتباط با دولت و صنعت یعنی خوشه‌های تخصصی به‌عنوان پل میان دانشگاه، دولت و صنعت عمل کرده و با تعریف پروژه‌های مشترک، زمینه‌ساز پیشبرد اهداف کلان ملی بوده‌اند. برای نمونه، در حوزه‌های فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی، پروژه‌های متعددی تعریف شده که شرکت‌ها و دانشگاه با همکاری یکدیگر آنها را عملیاتی کرده‌اند. ضمن اینکه تجربه تعامل دانشجویان با این شرکت‌ها، توانمندی دانشگاه در تربیت نیروهای خلاق و آماده برای بازار کار را تقویت کرده است.
خبرآنی: یکی از چالش‌های جدی که دانشگاه شهید بهشتی طی سال‌های گذشته با آن روبه‌رو بوده، تحریم‌های خارجی بود. این دانشگاه، مانند دانشگاه شریف، بیش از یک دهه است که در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار داشت و این موضوع محدودیت‌هایی برای واردات تجهیزات آزمایشگاهی و دسترسی به برخی منابع علمی و فناورانه ایجاد کرده است. شما چطور فعالیت خود را با این وجود ادامه دادید؟
مشکلات تحریم و راهکارهای نوآورانه
مسعودی: این تحریم‌ها نه‌تنها دانشگاه را متوقف نکرده، بلکه فرصت‌هایی برای بازطراحی فرآیندها و استفاده از توان داخلی فراهم کرده است. به‌عنوان مثال: ما پیشنهاد داده‌ایم که خدمات دانشگاهی، از جمله آزمایشگاهی، به شرکت‌هایی واگذار شود که می‌توانند تجهیزات را حتی در شرایط بحرانی و تحریم تأمین کنند.
این رویکرد باعث شده تا دانشگاه به مدل‌های جدید اداره خدمات آزمایشگاهی فکر کند. به همین سبب خدمات آزمایشگاهی و دانشجویی به شرکت‌های بیرونی واگذار شده است. این شرکت‌ها حتی در شرایط تحریم نیز توانسته‌اند با مدیریت بهینه، تجهیزات و سرویس‌های موردنیاز را تأمین کنند.
چندین آزمایشگاه دانشگاه امروزه توسط شرکت‌های دانش‌بنیان اداره می‌شوند. این رویکرد علاوه بر حل مشکل تأمین تجهیزات، به بهره‌وری و نوآوری در مدیریت خدمات آزمایشگاهی منجر شده است. این اقدامات نه‌تنها محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها را کاهش داده، بلکه بستری برای تقویت مشارکت بخش خصوصی و تحقق همکاری‌های فناورانه داخلی به وجود آورده است.
بنابراین، تحریم‌ها هرچند محدودیت‌هایی ایجاد کرده‌اند، اما نتوانسته‌اند ما را متوقف کنند. ما نه‌تنها توانسته‌ایم وظایف خود را در حوزه فناوری و نوآوری عملی کنیم، بلکه مسیر تازه‌ای برای استفاده بهینه از توان شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان داخلی ایجاد کرده‌ایم. این اقدامات، هرچند یک آغاز است، اما نشان می‌دهد که خلاقیت و نوآوری می‌تواند حتی در سخت‌ترین شرایط نیز راه‌گشا باشد.
دانشگاه شهید بهشتی امروز با راه‌اندازی مراکز نوآوری تخصصی در تمامی دانشکده‌ها و پژوهشکده‌ها و تأسیس خوشه‌های تخصصی در حوزه‌های کلیدی صنعت، گامی اساسی به سوی تحقق دانشگاه‌های نسل سوم برداشته است. تعامل با شرکت‌های بزرگ نظیر دیجی‌کالا، اسنپ و تپسی از یک سو و راهکارهای خلاقانه برای مقابله با تحریم‌ها از سوی دیگر، دانشگاه شهید بهشتی را به بستری برای نوآوری، اشتغال‌آفرینی، حل مشکلات کلان کشور و تربیت نیروهای انسانی توانمند تبدیل کرده است. این برنامه‌ها و اقدام‌های مؤثر، دانشگاه شهید بهشتی را به یکی از پیشگامان تحقق دانشگاه‌های نسل جدید در ایران تبدیل کرده است و این مسیر همچنان با چشم‌اندازهای تازه ادامه دارد.
خبرآنی: چه فرصت‌هایی برای شرکت‌های بزرگ صنعتی در همکاری با دانشگاه فراهم شده است؟ معافیت‌های مالیاتی و ظرفیت‌های قانونی چگونه به پویاتر شدن زیست‌بوم فناوری دانشگاه کمک کرده‌اند؟چه نقشه راهی برای گسترش قراردادهای مشابه با دیگر شرکت‌های صنعتی وجود دارد؟
تحقق دانشگاه‌های نسل جدید در دانشگاه شهید بهشتی
مسعودی: دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان یکی از دانشگاه‌های پیشرو در مسیر تحقق دانشگاه‌های نسل جدید، اقدامات متعددی را در زمینه ایجاد زیست‌بوم نوآوری، توسعه زیرساخت‌ها و استفاده از ظرفیت‌های قانونی برای پویاتر کردن بدنه دانشگاه انجام داده است. این برنامه‌ها به‌طور کلی مکمل مسیرهای پیشین دانشگاه بوده و نوآوری‌های بیشتری را به این فرآیند اضافه کرده‌اند.
یکی از محورهای اصلی این تلاش‌ها، استقرار شرکت‌های بزرگ و مطرح صنعتی در دانشگاه بوده است. شرکت‌هایی مانند: دیجی‌کالا، دیوار و مجموعه‌هایی از هُلدینگ گلرنگ در دانشگاه شهید بهشتی مستقر شده‌اند و از این طریق ضمن کمک به توسعه علمی، موجب افزایش درآمدهای دانشگاه نیز شده‌اند. این شرکت‌ها با استفاده از ظرفیت‌های قانونی، نظیر معافیت‌های مالیاتی و توسعه همکاری‌های مالی، به پویاتر کردن زیست‌بوم فناوری دانشگاه کمک کرده‌اند.
علاوه بر آن، دانشگاه تفاهم‌نامه‌هایی با شرکت‌های تخصصی مانند طلا ظرفشوران منعقد کرده است تا شرکت‌های فناور مستقر در دانشگاه بتوانند مشکلات صنعتی این شرکت‌ها را حل کنند. بدنه تحقیقاتی دانشگاه نیز با مسئولیت مستقیم روی این پروژه‌ها کار می‌کند تا ضمن ارتقای فناوری، به توسعه صنعت کشور کمک شود. این اقدامات نشان‌دهنده میزان اهمیت دانشگاه در مسیر همکاری با صنعت و استفاده حداکثری از زیرساخت‌های علمی برای توسعه فناوری است.
رشد 200 برابری درآمد/ راز موفقیت پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی کجاست؟
یکی دیگر از محورهای مهم اقدامات دانشگاه توسعه زیرساخت‌های پارک علم و فناوری بوده است. این زیرساخت‌ها در دو بخش فیزیکی و نرم‌افزاری توسعه یافته‌اند: 1. زیرساخت‌های فیزیکی: دانشگاه شهید بهشتی توانسته است با افتتاح برج نوآوری در سال گذشته، ظرفیت‌های خود را در فضای فیزیکی به‌طور چشم‌گیری افزایش دهد. این برج با مساحت کلی حدود 20 هزار مترمربع و در قالب هشت طبقه، به‌عنوان یک مرکز نوآوری و فناوری در حوزه آی‌تی و علوم مرتبط عمل می‌کند.
بخشی از این برج در قراردادی مشترک میان دانشگاه شهید بهشتی و مجموعه همراه اول ایجاد شد. بر اساس این قرارداد، شرکت هوشمند اول بهشتی که یک شرکت مشترک بین دانشگاه و همراه اول است، چهار طبقه برج را در اختیار گرفته و در این فضا سرمایه‌گذاری کرده است. این برج هم‌اکنون میزبان شرکت‌های بزرگی نظیر دیجی‌کالا، دیوار و همچنین چندین شرکت دیگر است که در حال استقرار هستند.
2. زیرساخت‌های نرم‌افزاری: اصلاح آیین‌نامه‌ها، تدوین قوانین مؤثر و انعقاد قراردادهایی که بتوانند رشد و توسعه را تسهیل کنند از دیگر اقدامات مهم بوده‌اند. دانشگاه در سال گذشته توجه خاصی به این بخش داشته و با برداشتن موانع مدیریتی و اجرایی، محیطی آماده برای رشد شرکت‌های فناور فراهم کرده است. این مجموعه اقدامات باعث شده که مجموعه درآمد پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی روندی صعودی داشته باشد، به‌گونه‌ای که طی سال گذشته درآمد پارک حدود 200 برابر افزایش یافته است. این جهش درآمدی نه‌فقط حاصل فعالیت برج نوآوری بلکه نتیجه مجموعه‌ای از برنامه‌های استراتژیک مانند استقرار شرکت‌های بزرگ و برنامه‌ریزی استفاده از ظرفیت‌های قانونی جهش تولید دانش‌بنیان بوده است.
خبرآنی: استقرار شرکت‌های داخلی و خارجی در دانشگاه چه تأثیری بر حل مسائل ملی، مانند ایمنی حریق که پس از ماجرای بندر شهید رجایی خیلی مورد بحث قرار گرفت، داشته است؟ چه برنامه‌هایی برای توسعه نقش دانشگاه‌ها در پروژه‌های ملی آینده وجود دارد؟
همکاری‌های بین‌المللی و نقش پارک در بومی‌سازی فناوری‌های خارجی
مسعودی: دانشگاه شهید بهشتی گام‌هایی در زمینه همکاری‌های بین‌المللی برداشته و توانسته است تعاملات مؤثری با شرکت‌های خارجی ایجاد کند. چند شرکت بین‌المللی در دانشگاه مستقر هستند که به‌عنوان نماینده‌های غیررسمی شرکت‌های خارجی فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها به دلیل شرایط خاص نمی‌توانند به‌صورت رسمی فعالیت کنند، اما حضورشان بستری مناسب برای همکاری‌های فناورانه است.
برای مثال: یک شرکت ایتالیایی به نام ایمرگس مستقر در دانشگاه فعالیت می‌کند. این شرکت در زمینه تولید بویلرها و پکیج‌های حرارتی همکاری کرده و واردات فناوری از ایتالیا را با بومی‌سازی قطعات در داخل کشور ترکیب می‌کند. شرکت دیگری، باز در پارتنری با ایتالیا در زمینه تولید تجهیزات جلوگیری از حریق کار می‌کند و به کاهش خطرات مرتبط با آتش‌سوزی کمک می‌کند. همکاری‌هایی با روسیه و چین نیز ایجاد شده است.
این شرکت‌ها در زمینه‌هایی نظیر صنعت نفت و ساخت قطعات همکاری می‌کنند. با کشورهایی مانند آذربایجان نیز ارتباطاتی برقرار شده که باعث ایجاد شبکه‌ای برای توسعه تجاری و فناوری شده است. هرچند این تعاملات بین‌المللی هنوز جای توسعه بیشتری دارند، اما دانشگاه توانسته از طریق صندوق پژوهش و نوآوری غیردولتی که سهام‌دار آن است، حمایت‌های لازم را فراهم کند و گام‌های قابل‌توجهی در این مسیر بردارد.
نقش دانشگاه در پروژه‌های ملی و توسعه صنعت کشور
ما در ایران با تاریخی کوتاه در زمینه صنعت مواجه هستیم و اگر به صد سال پیش برگردیم، موارد زیادی برای توسعه نداشتیم. رشد فناوری و صنعت در کشور نیازمند توجه به نکاتی مانند: استانداردسازی، فرهنگ‌سازی و اخلاق حرفه‌ای است که باید همگام با توسعه فناوری پیش برود. یکی از بحث‌های مهم، نقش دانشگاه در پروژه‌های ملی است. به‌عنوان نمونه، استقرار شرکت‌های خارجی و داخلی در دانشگاه باعث می‌شود مسائل مهمی مانند ایمنی حریق در بندرها یا طراحی قطعات نفتی به‌دست متخصصان دانشگاهی حل شود.
اقداماتی که دانشگاه شهید بهشتی در مسیر توسعه فناوری و نوآوری انجام داده است، نمونه‌ای از حرکت به سمت تحقق دانشگاه‌های نسل سوم و نقشی مؤثر در توسعه صنعتی کشور هستند. این اقدامات بار دیگر نشان‌دهنده اهمیت تعامل مستقیم میان دانشگاه، صنعت و بخش‌های فناوری داخلی و خارجی است. این مسیر بلندمدت همچنان با ظرفیت‌های فراوان ادامه دارد و دانشگاه شهید بهشتی به‌عنوان یکی از پیشگامان این مسیر، جایگاه خود را در توسعه ملی تثبیت کرده است.
لزوم استانداردسازی در توسعه فناوری و نوآوری/دریافت ایزو 17025
یکی از نکاتی که اهمیت زیادی دارد و باید بیشتر به آن توجه شود، مسئله استانداردسازی در همه زمینه‌ها و به‌ویژه در حوزه فناوری و صنعت است. این موضوع بسیار شبیه ساخت جاده مناسب برای ماشین تولید شده یا ایجاد زیرساخت‌های لازم مانند پمپ‌بنزین برای استفاده از خودرو است. اگر ما فناوری یا محصولی تولید کنیم و استانداردهای لازم را برای استفاده از آن فراهم نکنیم، توسعه موردنظر در عمل محقق نمی‌شود.
در پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، توجه خاصی به مسئله استانداردها معطوف شده است. به‌عنوان نمونه، شرکت‌هایی که بتوانند استانداردهای ایزو را کسب کنند، از حمایت‌ها و تسهیلات خاصی برخوردار می‌شوند. سال گذشته یکی از شرکت‌های مستقر در پارک توانست ایزو 17025 مدیریتی را دریافت کند. همچنین، یک شرکت دیگر در حوزه گوهرشناسی در حال دریافت استاندارد ایزو است که در زمینه خدمات آزمایشگاهی و تجزیه مواد فعالیت می‌کند.
خود من شخصاً در تدوین پنج استاندارد ملی نقش داشته‌ام و با تیم دانشگاه شهید بهشتی توانسته‌ایم اولین عضو کمیته فنی بین‌المللی (Technical Committee) در ایران باشیم که دبیر آن هستیم. این کمیته روی استانداردسازی سنگ‌های مصنوعی تمرکز دارد و به‌طور خاص توسط پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی هدایت می‌شود. اهمیت استانداردسازی در دانشگاه تا این حد است که توانسته‌ایم به یکی از اعضای اصلی تدوین استانداردهای بین‌المللی تبدیل شویم. بنابراین ما معتقدیم که باید در تمامی زمینه‌ها، به مسئله استاندارد توجه کرده و لزوم رعایت آن را در کشور افزایش دهیم. این امر نه‌تنها به بهره‌وری بیشتر فناوری‌ها کمک می‌کند، بلکه مسیر توسعه صنعتی کشور را نیز هموارتر می‌سازد.
نوآوری در حوزه ایمنی و فناوری‌های پیشرفته/طراحی سیستم اطفا حریق با کاهش اکسیژن محیط
یکی از نمونه‌های جذاب و عملیاتی که در حال اجرا در پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی است، طراحی سیستم‌هایی است که اساساً امکان وقوع حریق را از بین می‌برند. به‌عنوان مثال، شرکت‌هایی که روی این پروژه‌ها کار می‌کنند، محیط‌هایی را طراحی می‌کنند که اکسیژن در حدی تنظیم می‌شود که باعث جلوگیری از ایجاد آتش‌سوزی می‌شود. این طرح‌ها جدید و خلاقانه هستند و بیانگر پیشرفت شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه ایمنی هستند.
در این مسیر، پژوهش‌های دانشگاهی ابتدا به مرحله شناخت و تحقیق می‌رسد و سپس شرکت‌های فناور می‌توانند وارد عرصه عمل شوند و این فناوری‌ها را به‌صورت اجرایی درآورند. برای مثال، اگر یک دستگاه خاص برای رفع آلودگی طراحی شود، شرکت‌های فناور می‌توانند بخش تولید قطعات یا مدیریت اجرای آن را بر عهده بگیرند. این تعامل میان دانشگاه و صنعت نشان‌دهنده اهمیت برنامه‌ریزی برای اجرای پژوهش‌های علمی است که به نتایج عملی منجر شود. پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی با شعار حمایت از تولید و صنعت، مسیر توسعه این رویکرد را هموار کرده و دانش‌آموختگان دانشگاهی را با شرکت‌های فناور پیوند داده است.
نقش دانشگاه‌ها در حمایت از صنعت و تولید/ چگونگی تحقق شعار سال
خبرآنی: سوالی که مطرح می‌شود این است که نقش دانشگاه‌ها در حمایت از صنعت و تولید چقدر مؤثر است؟ آیا بستر کشور پذیرای این فعالیت‌ها است؟
مسعودی: پاسخ به این سوال نسبی است. در واقع، نمی‌توان گفت کشور از شرایط ایده‌آلی برخوردار است، اما روند رو به توسعه و مثبت است. یکی از اتفاقات مهم این است که فرهنگ استفاده از دانش دانشگاهی و تجربه صنعتی در کنار هم کم‌کم در حال جایگاه‌یابی است. ما باید پل ارتباطی میان این دو را تقویت کنیم. هدف تلفیق دانش دانشگاهی با تجربه صنعت است، نه اینکه این دو جدا از یکدیگر عمل کنند.
یک تحول مهم که امروز در کشور مشاهده می‌شود، نسل جدید فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است که ضمن برخورداری از دانش علمی، تجربه صنعتی را از خانواده یا دوستان خود به ارث برده‌اند. به عبارتی این افراد نسل دوم صنعت‌کاران هستند که به‌عنوان نیرویی ترکیبی از علم و تجربه وارد فضای دانشگاه‌ها و شرکت‌ها می‌شوند. آنها بسیار تمایل دارند که با دانشگاه‌ها ارتباط برقرار کنند و این ارتباط به‌تدریج در حال شکل‌گیری است. من روند را مثبت و امیدوارکننده می‌بینم، اما تا رسیدن به شرایط ایده‌آل نیازمند اقدامات بیشتری هستیم.
لزوم تغییر نگاه به دانش و صنعت
یک موضوع ضروری دیگر، لزوم تغییر تفکر و نگاه به علم و صنعت است. نمی‌توان تنها بر یک طرف تمرکز کرد یا آنها را کاملاً مستقل از هم دانست. تفکر باید به سمت تلفیق دانش و تجربه حرکت کند. این تغییر نگاه نه‌تنها به تقویت ظرفیت‌های کشور در تولید و نوآوری کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود تا پژوهش‌ها و فناوری‌های دانشگاهی نقش مؤثرتری در توسعه صنعتی ایفا کنند.
با این تغییر تفکر، می‌توان گام‌های بیشتری برای رسیدن به اهداف توسعه برداشت و بستری برای هم‌افزایی دانش و تجربه ایجاد کرد. از این لحاظ، دانشگاه‌ها نقشی کلیدی در ایجاد تعامل سازنده میان علم و صنعت دارند و می‌توانند به‌عنوان نقاط اتصال میان پژوهش‌های علمی و نیازهای واقعی صنعت عمل کنند. این مسیر همچنان نیازمند توجه بیشتر، سرمایه‌گذاری دقیق‌تر و برنامه‌ریزی طولانی‌مدت برای تحقق اهداف بلندمدت کشور است.
انتهای پیام/
