معاون سابق وزیر نفت گفت: صنعت پتروشیمی ایران اگرچه به توانمندی‌های فنی و خوداتکایی دست یافته، اما اجرای ناهماهنگ خصوصی‌سازی و ضعف مدیریت، مانع دستیابی کامل به اهداف چشم‌انداز شده است.
به گزارش خبرآنی، حسین نجابت، در دومین همایش توسعه و آینده‌نگری در صنعت پتروشیمی با بیان اینکه صنعت پتروشیمی ایران از سال ۱۳۳۷ با تأسیس مجتمع پتروشیمی شیراز پا به عرصه وجود گذاشت و در سال ۱۳۴۳، شرکت ملی صنایع پتروشیمی به‌عنوان نهادی محوری تأسیس شد، اظهار کرد: پیش از انقلاب، دانش فنی، مهندسی و اجرای پروژه‌ها عمدتاً در اختیار خارجی‌ها بود، اما پس از انقلاب، ایران به خوداتکایی قابل‌توجهی دست یافت.
وی با اشاره به تأثیر جنگ تحمیلی بر این صنعت، خاطرنشان کرد: جنگ، تأسیسات نفت، گاز و پتروشیمی در جنوب کشور را به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. بمباران‌ها به واحدهایی نظیر پتروشیمی آبادان و شیراز آسیب‌های جدی وارد کرد و توسعه این صنعت تا پایان جنگ متوقف شد.
معاون سابق وزیر نفت با اشاره به بازسازی این واحدها پس از جنگ و آغاز توسعه عملی صنعت پتروشیمی از سال ۱۳۷۳ گفت: هدف چشم‌انداز ۲۰ساله (۱۳۸۴-۱۴۰۳)، کسب رتبه نخست منطقه در ارزش تولیدات پتروشیمی بود.
وی با بیان اینکه ایران از مزیت‌هایی نظیر دسترسی به خوراک گازی و توان مهندسی داخلی برخوردار بود، اظهار کرد: متاسفانه این چشم‌انداز به‌طور کامل محقق نشد. در پایان برنامه، ظرفیت تولید ما به ۹۰ میلیون تن در سال رسید، در حالی که هدف ۲۲۰ میلیون تن بود. این عقب‌ماندگی ۶۲ درصدی، جای تأمل و تأسف دارد.
نجابت یکی از چالش‌های کلیدی را نحوه خصوصی‌سازی در صنعت پتروشیمی دانست و گفت: اجرای نادرست خصوصی‌سازی، یکی از ضربه‌های بزرگ به این صنعت است. ابلاغیه مقام معظم رهبری در اصل ۴۴ بر توسعه اقتصادی و افزایش بهره‌وری تأکید داشت، اما در عمل، شرکت ملی صنایع پتروشیمی تکه‌تکه شد و اعتبار بین‌المللی آن تضعیف شد.
وی به مثالی از فاینانس ۶.۵ یورویی با تضمین این شرکت اشاره کرد که نشان‌دهنده جایگاه جهانی آن پیش از خصوصی‌سازی بود و افزود: این پراکندگی، رقابت‌پذیری ایران در بازارهای جهانی را کاهش داد و به‌جای تقویت برند ملی، واحدهای کوچک و پراکنده‌ای ایجاد کرد که توان رقابت با غول‌های جهانی را نداشتند.
نجابت همچنین به تمایز میان خودکفایی و خوداتکایی پرداخت و گفت: ما هرگز خودکفایی را دنبال نکردیم، بلکه خوداتکایی را اصل قرار دادیم. خوداتکایی یعنی توانایی تولید اقلام کلیدی در داخل، حتی اگر در شرایط عادی از منابع خارجی استفاده کنیم.
او با اشاره به توان ۱۰۰ درصدی ایران در مهندسی تفصیلی، ساخت تجهیزات ثابت و اجرای پروژه‌ها، تأکید کرد و گفت: نیروی انسانی و توان بالقوه ایران، سرمایه‌ای بی‌نظیر است. بااین‌حال، او مدیریت ناکارآمد و فقدان برنامه‌ریزی منسجم را مانعی بزرگ در مسیر بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها دانست.
نجابت با اشاره به تفاوت هزینه اجرای پروژه‌های مشابه در ایران مانند واحد متانول عسلویه با ۲۰۰ میلیون دلار در برابر ۶۳۰ میلیون دلار برای پروژه‌ای مشابه، بر اهمیت مدیریت شایسته تأکید کرد و گفت: مدیریت یک پروژه ۳۰۰ میلیون دلاری با یک پروژه ۳.۵ میلیارد دلاری تفاوت اساسی دارد و نیاز به شایستگی‌های متفاوتی دارد.
زنجیره ارزش کلرآلکالی و فرصت‌های مغفول
بهمن بهزادی، قائم‌مقام پتروشیمی اروند نیز با اشاره به اهمیت استراتژیک صنعت کلرآلکالی اظهار کرد: محصولات کلرآلکالی در صنایع گوناگونی نظیر مواد غذایی، آرایشی-بهداشتی، فولاد، آب و فاضلاب و پتروشیمی نقشی حیاتی دارند. بدون این صنعت، تداوم زندگی روزمره ممکن نیست.»
بهزادی با اشاره به سابقه ۶۶ ساله این صنعت در ایران، به تأسیس اولین واحد شیمیایی در سال ۱۳۳۷ در منطقه حفار شرقی (بین آبادان و خرمشهر) اشاره کرد که بعدها به پتروشیمی آبادان ملحق شد.
او توضیح داد: این صنعت در ایران با فرایندهای قدیمی نظیر مرکوری و دیافراگم آغاز شد، اما به دلیل مسائل زیست‌محیطی، به‌ویژه آلودگی جیوه، برخی واحدها تعطیل شدند.
بهزادی به پیشرفت تکنولوژی ممبران در پتروشیمی اروند اشاره کرد و گفت: متأسفانه پتروشیمی بندر امام، با وجود ظرفیت بالای خود، به دلیل تأخیر در به‌روزرسانی به فناوری ممبران، نتوانسته از این فرصت بهره‌برداری کند.
او با انتقاد از عدم انتقال تکنولوژی میان واحدهای داخلی، به نمونه‌ای اشاره کرد که پتروشیمی اروند با موفقیت فناوری ممبران را پیاده‌سازی کرده، اما پتروشیمی بندر امام از این تجربه بهره نبرده است.
بهزادی با تأکید بر مزیت‌های طبیعی ایران در تولید نمک، اظهار کرد: «غلظت بالای نمک در آب‌های خلیج فارس و رطوبت پایین در مناطقی مانند ماهشهر تا دیلم، ایران را به یکی از بهترین نقاط جهان برای تولید نمک تبدیل کرده است.
او افزود: کشورهای همسایه خلیج فارس متقاضی نمک ایران هستند، اما این ظرفیت به‌طور کامل مورد استفاده قرار نگرفته است.
بهزادی به آمار بازار جهانی کلرآلکالی و PVC اشاره کرد و گفت: بازار جهانی PVC در سال ۲۰۲۴ حدود ۹۷.۹۲ میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۹ به ۱۴۶.۸۹ میلیارد دلار برسد.
او با اشاره به ظرفیت تولید ۷۹۰ هزار تنی PVC در ایران، این میزان را در مقایسه با بازارهای منطقه‌ای، مانند ترکیه که سالانه ۹۲۳ هزار تن PVC وارد می‌کند، ناچیز دانست.
بهزادی به موانع توسعه زنجیره ارزش کلرآلکالی پرداخت و گفت: عدم شناخت کافی سرمایه‌گذاران، فقدان اطلاع‌رسانی مناسب و سیاست‌های نادرست، مانند محدودیت صدور مجوز برای واحدهای پایین‌دستی PVC، از جمله موانع اصلی هستند.
وی با اشاره به ظرفیت ۱.۲ میلیون تنی پایین‌دست PVC در ایران، تأکید کرد که این صنعت به دلیل ارزش افزوده بالا و اشتغال‌زایی قابل‌توجه، می‌تواند «مرغ تخم‌طلای صنعت پتروشیمی» باشد.
بهزادی همچنین به بازارهای تخصصی مانند کلرید پلی‌وینیل کلرید (CPVC) و دی‌اکسید تیتانیوم اشاره کرد که ایران در آنها واردکننده است و فرصت‌های عظیمی برای توسعه دارند.
انتهای پیام
