به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری خبرآنی، علی محمد سلطانی، مدیر بنیاد ملی علم ایران، در نشست خبری امروز خود با اشاره به ضرورت دقت در انتقال مفاهیم تخصصی به زبان مخاطبان عام، اظهار کرد: برخی از مباحث نیازمند توجه ویژه به دقت محتوایی هستند. اصطلاحات تخصصی مورد استفاده در این حوزه ممکن است نیاز به بازسازی زبانی متناسب با درک مخاطبان عمومی داشته باشند. انتظار ما این است که با رعایت این اصل، فعالیت‌های بنیاد به شکل شفاف و اثربخشی به اطلاع عموم مردم و جامعه علمی کشور برسد.
وی سال 1403 را نخستین سال پس از تغییر نام این نهاد از «صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور» به «بنیاد ملی علم ایران» خواند و افزود: بر اساس اساسنامه جدید، ما نباید صرفاً به تغییر نام اکتفا می‌کردیم، بلکه می‌بایست محتوای حمایت‌های بنیاد را به گونه‌ای اثربخش‌تر و مفیدتر برای جامعه و مردم بازتعریف می‌کردیم. هدفمندی در پژوهش‌های دانشگاهی و تأکید بر پژوهش‌های پایه و بنیادی، از جمله محورهای کلیدی اساسنامه جدید است.
سلطانی با اشاره به شعار «بنیادی اثربخش و چابک» برای این نهاد، توضیح داد: اثربخشی به معنای حمایت از طرح‌هایی با آثار اجتماعی و اقتصادی ملموس برای جامعه است و چابکی نیز به حداقلسازی بروکراسی و شفافیت در فرآیند تصویب و حمایت از طرحهای علمی اشاره دارد. گزارش عملکرد کنونی بنیاد نیز بر همین دو محور متمرکز است.
سرمایه‌گذاری در پژوهش؛ پیشران تولید آینده
مدیر بنیاد ملی علم ایران با تأکید بر جایگاه پژوهش به عنوان سنگ‌بنای تولید آینده، بیان کرد: همه صاحب‌نظران و سیاستگذاران علمی و اقتصادی جهان، پژوهش را سرمایه‌گذاری کلیدی می‌دانند که بازدهی آن ده‌ها برابر است. حمایت از پژوهش توسط نهادهای دولتی مانند بنیاد ملی علم ایران را می‌توان به کاشت نهال گردو تشبیه کرد؛ سرمایه‌گذاری که ثمرات آن در بلندمدت به جامعه بازمی‌گردد.
ماموریت‌های کلان بنیاد: حمایت از پژوهش و ترویج علم
سلطانی دو مأموریت اصلی بنیاد را «حمایت از پژوهش» و «ترویج علم» برشمرد و افزود: در حوزه پژوهش، دو رویکرد «مرجعیت علمی و توسعه دانش» و «حل مسئله» را دنبال می‌کنیم. برای تحقق نخستین رویکرد، برنامه‌هایی مانند شناسایی دانشمندان برجسته و اعطای گرنت‌های پژوهشی در قالب کرسی‌های تخصصی و گرنت سرآمدان طراحی شده است. در حوزه فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی و زیست‌فناوری نیز تلاش می‌کنیم با انتشار فراخوان‌های هدفمند، همگام با پیشرفت‌های جهانی حرکت کنیم.
سلسله مراتب حل مسئله: از خُرد تا کلان
وی درباره رویکرد حل مسئله نیز تشریح کرد: مسائل را به سه سطح خُرد، متوسط و کلان تقسیم کرده‌ایم. برای مسائل خُرد، نیاز شرکت‌های دانش‌بنیان در قالب طرح‌نامه‌های پژوهشی به دانشگاه‌ها منتقل می‌شود. در سطح متوسط، دانشگاه‌ها با دریافت مسئولیت حل چالش‌های منطقه‌ای، آن را به طرحهای پژوهشی شکسته و با حمایت بنیاد اجرا می‌کنند. برای مسائل کلان نیز «مراکز هدایت و راهبری حل مسئله» (با نام اختصاری مهر) ایجاد شده که مسئولیت مدیریت این چالش‌ها در بازه‌های حداقل پنج‌ساله را بر عهده می‌گیرند تا با مشارکت ذینفعان، به راهکارهای عملیاتی دست یابند.
وی با تشریح سازوکار حمایت‌های مالی بنیاد افزود: 20 درصد حمایت‌های ما به صورت مستمر در طول سال انجام می‌شود و 80 درصد باقیمانده از طریق فراخوان‌های عمومی تخصیص می‌یابد. سقف حمایت از طرحهای پژوهشی مستمر در سال 1403 به 300 میلیون تومان افزایش یافته که در صورت همکاری بین‌المللی، 120 میلیون تومان اضافه نیز به آن تعلق می‌گیرد. برای طرحهای فراخوانی نیز این سقف تا 5.5 میلیارد تومان تعیین شده است.
آمار عملکرد سال 1403
سلطانی با اشاره به انتشار 40 فراخوان علمی در سال گذشته اعلام کرد: استقبال محققان از این فراخوان‌ها بی‌سابقه بود؛ به‌طوری که برای نخستین بار در تاریخ 22 ساله بنیاد، بیش از 5 هزار طرح پژوهشی در سامانه ثبت شد. از این تعداد، 1600 طرح با اعتبار مصوب 430 میلیارد تومان به تصویب نهایی رسید. همچنین 358 رساله دکتری و 426 طرح پسادکتری تحت حمایت بنیاد قرار گرفتند که این امر نقش کلیدی در حفظ استعدادهای علمی کشور و ترغیب آنان به فعالیت در داخل ایفا می‌کند.
توزیع جغرافیایی و جنسیتی متقاضیان
وی با بیان آمار جنسیتی متقاضیان گفت: 34 درصد از طرحهای مصوب متعلق به پژوهشگران زن و 66 درصد به مردان اختصاص دارد. همچنین تمامی 31 استان کشور در این فراخوان‌ها مشارکت داشتند. ما به‌طور ویژه از استان‌های کمتربرخوردار حمایت می‌کنیم، چرا که دانشگاه‌های این مناطق از پتانسیل علمی قابل‌توجهی برخوردارند. در سال گذشته، 360 دانشگاه و مؤسسه پژوهشی شامل 63 مرکز وابسته به وزارت بهداشت و 197 مرکز تحت پوشش وزارت علوم، پژوهشگاه‌های اجرایی و دانشگاه‌های غیردولتی با بنیاد همکاری کردند.
شفافیت و سرعت در فرآیند داوری
مدیر بنیاد ملی علم ایران با اشاره به مکانیزم داوری توضیح داد: هر طرح توسط 3 تا 7 داور ارزیابی می‌شود و با دریافت حداقل 3 نظر، برای تصویب یا رد نهایی مطرح می‌گردد. در سال 1403، 6800 داوری توسط اساتید انجام شد. میانگین زمان بررسی طرح‌ها از مرحله ارسال تا تصویب به 91 روز و تا رد طرح به 31 روز کاهش یافته است. اگرچه این زمان در طرحهای رقابتی طولانی‌تر است، اما تلاش می‌کنیم انحرافات از میانگین را به حداقل برسانیم.
برنامه‌های سال 1404: ارزیابی اثربخشی و گسترش فراخوان‌ها
سلطانی از اجرای سیستم ارزیابی اثربخشی» در سال آینده خبر داد و گفت: «تمام طرحهای تکمیل‌شده از نظر میزان تأثیرگذاری اجتماعی و اقتصادی بررسی می‌شوند. بازخورد این ارزیابی به بهبود شیوه‌های داوری و اولویت‌دهی به طرحهای کاربردی کمک می‌کند. همچنین تعداد فراخوان‌های ماهانه از 3 مورد فراتر خواهد رفت و سهم حوزه علوم انسانی در آن افزایش می‌یابد. ایجاد 10 خوشه پژوهشی بین‌رشته‌ای و راه‌اندازی 2 مرکز هدایت مسئله‌محور نیز در دستور کار قرار دارد.
بهبود فرآیندها و جلب مشارکت جهانی
وی در پایان افزود: فرم‌های داوری را بازنگری می‌کنیم تا سرعت پردازش طرح‌ها افزایش یابد. تقویم زمانی مشخصی برای تسهیل هماهنگی با محققان منتشر خواهیم کرد و امکان مشارکت داوران ایرانی مقیم خارج از کشور را فراهم می‌سازیم. هدف نهایی، تبدیل بنیاد به نهادی پاسخگو، شفاف و پیشرو در عرصه علمی منطقه است.
انتهای پیام/
