در حالی که نان همچنان اصلی‌ترین و گاه تنها منبع تغذیه میلیون‌ها ایرانی است، مسیر تولید گندم تا پخت نان، پر از چالش و پیچیدگی است. از دغدغه‌های کشاورز در زمین خشک تا نگرانی‌های نانوا پشت تنور، زنجیره‌ای از تولید، تأمین و مصرف در جریان است که امنیت غذایی کشور را شکل می‌دهد. بررسی نقش گندم در امنیت غذایی، سیاست خرید تضمینی، وضعیت کشاورزان و نانوایان، تصویری روشن از نیاز به بازنگری در سیاست‌های غذایی ایران ترسیم می‌کند.
به گزارش خبرآنی، گندم به عنوان یکی از اساسی‌ترین محصولات کشاورزی، نقش تعیین‌کننده‌ای در تأمین امنیت غذایی کشور دارد. در شرایطی که طبق گزارش‌ها سرانه مصرف نان در ایران بیش از دو برابر میانگین جهانی‌ست، گندم دیگر صرفاً یک کالای کشاورزی محسوب نمی‌شود؛ بلکه پیوندی مستقیم با پایداری اجتماعی، سلامت عمومی و آرامش روانی جامعه دارد. وابستگی بالای سفره مردم به نان، موجب شده هرگونه اختلال در تأمین یا کیفیت گندم، آثار گسترده‌ای در زندگی روزمره ایرانیان به‌ویژه دهک‌های پایین درآمدی بر جای بگذارد.
خرید تضمینی گندم؛ تدبیری نیمه‌موفق در تأمین نیاز ملیبرای حفظ تولید داخلی و جلوگیری از وابستگی، دولت هر ساله طرح خرید تضمینی گندم را اجرا می‌کند. در این طرح، کشاورزان گندم خود را به نرخ مصوب دولتی به شرکت بازرگانی دولتی ایران می‌فروشند. اما کارشناسان معتقدند این سیاست اگرچه در ظاهر حمایتی‌ست، در عمل با چالش‌هایی مواجه است که گاه نتیجه‌ای معکوس به بار می‌آورد.
یکی از اصلی‌ترین نقدهای کشاورزان، پایین بودن نرخ خرید نسبت به هزینه‌های تولید است. با توجه به افزایش قیمت نهاده‌ها، سوخت، دستمزد نیروی کار، آب، بذر و کود، نرخ خرید تضمینی پاسخگوی هزینه‌ها نیست و سودآوری کشاورزی را با تردید مواجه کرده است. از سوی دیگر، تأخیرهای چندماهه در پرداخت مطالبات، سرمایه در گردش کشاورزان را کاهش می‌دهد و رغبت آنها برای کشت گندم را کم‌رنگ می‌کند.
برخی از کشاورزان نیز به دلیل همین چالش‌ها، ترجیح می‌دهند محصول خود را به بازار آزاد یا حتی به صورت قاچاق به کشورهای همسایه بفروشند؛ که این موضوع می‌تواند زنگ خطری برای امنیت غذایی باشد.
کشاورز، نخستین حلقه زنجیره امنیت غذاییامنیت غذایی بدون حضور موثر کشاورزان، مفهومی انتزاعی خواهد بود. با این حال، کشاورزان به عنوان نخستین و مهم‌ترین حلقه این زنجیره، با مشکلات متعددی مواجه‌اند. نبود بیمه مؤثر کشاورزی، نبود زیرساخت برای توسعه آبیاری نوین، کمبود ماشین‌آلات به‌روز، آسیب‌های تغییر اقلیم، خشکسالی‌های پیاپی، کاهش سطح منابع آبی و نبود سیاست‌های حمایتی پایدار، فشار مضاعفی بر دوش کشاورزان گذاشته است.
تداوم این وضعیت نه‌تنها امنیت غذایی کشور را تهدید می‌کند، بلکه آینده کشاورزی را نیز با خطر مواجه می‌سازد؛ چراکه نسل جدید، انگیزه‌ای برای ماندن در این حرفه نمی‌بیند.
از گندم تا نان؛ مسیر حیاتی در دل زندگی مردمگندم زمانی نقش واقعی خود را ایفا می‌کند که به نان تبدیل شود؛ نانی که همچنان در سفره ایرانیان جایگاه اصلی را دارد. نان نه فقط یک ماده غذایی، بلکه یکی از نمادهای فرهنگی و اجتماعی در ایران است. با این حال، نانواها نیز همچون کشاورزان، با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند.
افزایش هزینه‌های اجاره، برق، گاز، آب، مواد اولیه، کمبود نیروی انسانی ماهر، نبود حمایت‌های صنفی و ثبات‌نداشتن در قیمت آرد و نان، بخش بزرگی از مشکلات صنف نانوایی را شکل می‌دهد.
به گفته برخی نانواها، کیفیت آرد توزیعی، با استانداردهای مطلوب فاصله دارد و این موضوع، هم کیفیت نان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و هم رضایت مردم را کاهش می‌دهد. در سوی دیگر، نارضایتی مردم از کوچک شدن چانه‌های نان، کاهش وزن نان سنتی، یا کیفیت پایین برخی نان‌های صنعتی نیز به‌چشم می‌خورد.
زنجیره‌ای که امنیت می‌آفریند، اگر حمایت شودزنجیره تأمین نان از کاشت گندم تا پخت آن، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، حمایت ساختاری و سیاست‌گذاری هماهنگ است. مادامی که کشاورز در تأمین هزینه‌ها ناتوان باشد و نانوا در مدیریت واحد صنفی خود دچار چالش باشد، امنیت غذایی کشور در معرض آسیب قرار خواهد گرفت و چه بسا در این میان به دلیل تدابیر اشتباهی که در این صنف در نظر گرفته می‌شود هم مردم و هم نانوایان دچار آسیب و نارضایتی می‌شوند.
برای عبور از این بحران‌ها، بازنگری در سیاست‌های خرید تضمینی، تسریع در پرداخت مطالبات کشاورزان، واقعی‌سازی قیمت‌ها، بهبود کیفیت آرد، اصلاح ساختارهای صنفی نانوایی و آموزش نیروی ماهر، از جمله اقداماتی است که می‌تواند این زنجیره را به تعادل بازگرداند.
امنیت غذایی، نه فقط یک شعاردر جهانی که تأمین غذا به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ملی و بین‌المللی بدل شده، بی‌توجهی به زنجیره تولید گندم تا نان می‌تواند هزینه‌های جبران‌ناپذیری به‌دنبال داشته باشد. روز نان و گندم، نه صرفاً یک مناسبت، بلکه فرصتی‌ست برای تمرکز دوباره بر سیاست‌هایی که امنیت غذایی را تضمین می‌کنند؛ از دل زمین کشاورز تا سفره ساده یک خانواده ایرانی.
انتهای پیام
