خبرآنی/خراسان رضوی مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: خراسان رضوی بیش از ۷.۵ میلیون تن محصولات کشاورزی و دامی تولید می‌کند، اما ظرفیت کارخانه‌های موجود به ۱۳ میلیون تن می‌رسد که نشان از خالی بودن بخش عمده‌ای از ظرفیت تولید دارد.
مجید رضایی فریمانی در گفت‌وگو با خبرآنی اظهار کرد: صنایع تبدیلی و غذایی، آخرین حلقه زنجیره تولید غذا هستند که پس از برداشت محصولات کشاورزی، وظیفه فرآوری، نگهداری و ذخیره‌سازی محصولات را برای استفاده در زمان‌های بعد برعهده دارند. این حوزه شامل ۷ عنوان کلی همچون صنایع تبدیلی زراعی، باغی، دامی، شیلات، ذخیره‌سازی، انبارداری و کود است.
وی ادامه داد: مدیریت صدور مجوزهای این حوزه با مدیریت صنایع تبدیلی در ستاد استانی است و در شهرستان‌ها نیز همکارانی داریم که در ارائه خدمات به بخش خصوصی همکاری می‌کنند. این ۷ عنوان کلی به ۳۵۴ زیرعنوان و در نهایت به هزار و ۵۳۳ کد فعالیت (IC) تقسیم می‌شود که هر کدام معرف یک محصول مشخص بسته‌بندی‌شده است.
رضایی فریمانی با اشاره به راه‌اندازی سامانه‌ای برای تسهیل فرایندها این حوزه، گفت: از سال ۱۳۹۶ سامانه‌ای طراحی شده تا روند درخواست‌ها و صدور مجوزها به‌صورت الکترونیکی انجام شود. متقاضیان برای ایجاد واحد تولیدی، باید سه مجوز شامل موافقت اصولی، جواز تأسیس و پروانه بهره‌برداری را دریافت کنند.
وی تصریح کرد: در مرحله اول، ظرفیت بازار و تعداد رقبای موجود بررسی و تحلیل می‌شود تا سرمایه‌گذاران دید بهتری نسبت به شرایط داشته باشند. برخی صنایع به مرحله اشباع رسیده‌اند و دیگر توجیه اقتصادی ندارند. به عنوان مثال، استان خراسان رضوی بیش از ۷.۵ میلیون تن محصولات کشاورزی و دامی تولید می‌کند، اما ظرفیت کارخانه‌های موجود به ۱۳ میلیون تن می‌رسد که نشان از خالی بودن بخش عمده‌ای از ظرفیت تولید دارد.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی بیان کرد: برخی از واحدها علی‌رغم نبود ظرفیت یا بازار مشخص، با هدف تأمین نیازهای احتمالی آینده، اقدام به تأسیس شده‌اند. اما در حال حاضر، بازار فروش یا صادرات برای بسیاری از آن‌ها فراهم نیست و این موضوع موجب بلااستفاده ماندن سرمایه‌گذاری‌ها شده است.
۲۵ تا ۳۰ درصد واحدهای دارای پروانه غیرفعال‌اند
وی ادامه داد: تاکنون هزار و ۸۷۳ پروانه بهره‌برداری در استان صادر شده که از این تعداد، بیش از ۲۵ تا ۳۰ درصد واحدها غیرفعال هستند. دلایل این موضوع شامل نبود توان رقابت، ضعف بازاریابی، یا مشکلات داخلی و ساختاری است.
رضایی فریمانی یادآور شد: از سال ۱۳۹۱ قانون تفویض وظایف اجرایی صدور پروانه به وزارت جهاد کشاورزی مصوب شده، اما هنوز به‌طور کامل اجرایی نشده و برخی دستگاه‌ها، از جمله سازمان غذا و دارو، در حوزه‌هایی مانند محصولات دارویی همچنان به‌صورت موازی فعالیت می‌کنند.
اختلال در آمار و خدمات صادراتی پس از ادغام وزارتخانه‌ها
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اضافه کرد: اطلاعات آماری نیز به دلیل پراکندگی متولیان، دقیق نیست. ادغام وزارت بازرگانی در وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز موجب شد که برخی خدمات حوزه صادرات با مشکل مواجه شوند.
رضایی فریمانی گفت: در سال جاری ۹۷ شرکت جدید با سرمایه‌گذاری ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان ایجاد شده‌اند اما تسهیلات پرداختی از محل تبصره ۱۸ و ۵۲، کمتر از ۶۳ میلیارد تومان بوده است؛ یعنی سهمی کمتر از چهار هزارم درصد از کل سرمایه‌گذاری، که بسیار ناچیز و ناکارآمد است.
مشکلات اداری، مانع پایداری تولید
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار کرد: در حوزه صنایع تبدیلی، ما علاوه بر مشکلات اجرایی، با چالش‌های تحقیقاتی نیز مواجه هستیم. بسیاری از شرکت‌ها علاقه‌مندند محصولی جدید یا نوآوری خاصی را پیاده‌سازی کنند، اما منابع کافی در اختیار ندارند. اگر ساختار مدیریتی اصلاح شود و منابع به درستی تزریق گردد، می‌توان به بهره‌وری مطلوب‌تری رسید.
خراسان رضوی در جذب ماده خام، پیشتاز کشور
وی ادامه داد: استان خراسان رضوی از نظر جذب ماده خام و ظرفیت اسمی تولید، در رتبه نخست کشور قرار دارد. رقبای اصلی ما در این زمینه، استان‌های فارس و اصفهان هستند که البته هم در جذب ماده خام و هم در تعداد کارخانه‌ها از ما عقب‌ترند.
رضایی فریمانی افزود: برای مثال، در حوزه تولید گوجه‌فرنگی سالانه به‌طور متوسط ۵۳۰ هزار تن تولید داریم؛ در برخی سال‌ها حتی به ۶۰۰ هزار تن نیز رسیده‌ایم. اما تنها ۳۰ درصد از این محصول فرآوری می‌شود. ظرفیت کارخانه‌های آرد استان ۲.۶ میلیون تن است، در حالی که میزان آرد تولیدی تنها ۷۰۰ هزار تن می‌باشد. این نشان می‌دهد ظرفیت بسیاری از کارخانه‌ها بلااستفاده مانده و پتانسیل صادرات وجود دارد.
وی افزود: در حوزه خوراک دام نیز با ظرفیت اسمی ۵.۴ میلیون تن، تنها ۱.۱۸ میلیون تن تولید داریم. اگرچه امکان صادرات این محصولات وجود دارد، اما به دلیل اینکه مواد اولیه با ارز یارانه‌ای تأمین می‌شود، صادرات آن محدود شده است.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: در زمینه صنایع کنسرو نیز وضعیت خوبی داریم و به دلیل موقعیت جغرافیایی استان، بازار صادراتی مطلوبی برای این بخش فراهم است. اما اختیارات به درستی تفویض نشده و بسیاری از پروانه‌ها از سمت وزارت صمت صادر شده‌اند. این در حالی است که تأمین‌کننده اصلی محصولات کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی است.
رضایی فریمانی با اشاره به اهمیت تمرکز صنایع تبدیلی در مجاورت مراکز تولید اظهار کرد: تولیدکنندگان کود، سم و بسیاری دیگر از محصولات کشاورزی خود کشاورزان هستند و این حلقه باید در داخل حوزه کشاورزی باقی بماند. تمرکز خدمات در وزارت صمت باعث شده واردات مواد خام و صادرات محصولات نهایی با چالش مواجه شود.
وی گفت: ما باید از فرصت‌های موجود برای تثبیت، پایداری و ایمن‌سازی تولید استفاده کنیم. بسیاری از کارخانه‌ها به دلیل مشکلات گمرکی، ماه‌ها برای ترخیص دستگاه‌های جدید منتظر می‌مانند و این مسئله تأثیر مستقیمی بر ارتقاء کیفیت تولید می‌گذارد. حوزه صنایع تبدیلی بسیار مظلوم واقع شده و نیازمند حمایت جدی دولت است. اگر حمایت لازم صورت نگیرد، ضرر آن به کل زنجیره کشاورزی و اقتصاد کشور بازمی‌گردد.
رضایی فریمانی افزود: ما در استان خراسان رضوی در حال جذب گسترده ماده خام هستیم، اما باید توجه کنیم که اشتغال‌زایی در حوزه صنایع غذایی چند برابر کشاورزی است. به‌عنوان مثال، در استان ۳۹ هزار نفر در صنایع تبدیلی فعال هستند، که این میزان سه برابر نیروی کار مستقیم کشاورزی است. این یعنی ارزش‌افزوده‌ای که صنایع غذایی ایجاد می‌کند، بسیار فراتر از خود کشاورزی است.
وی ادامه داد: با این حال، بسیاری از این واحدها درگیر مشکلات اداری با بیمه، بانک، دارایی و... هستند. اگر مشکلات این واحدها به موقع حل نشود، تولید آسیب می‌بیند. من در جلسات متعددی حضور داشته‌ام، اما حس می‌کنم درک دقیقی از مسائل عمیق بخش خصوصی وجود ندارد.
لزوم نگاه فرابخشی و هم‌افزا در مدیریت بخش کشاورزی
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با انتقاد از نبود نگرش سیستمی گفت: اگر قرار است به بخش کشاورزی کمک شود، همه دستگاه‌ها باید با هم هماهنگ عمل کنند. در غیر این صورت، نه‌تنها کمکی نخواهند کرد، بلکه فرصت‌های ما یکی پس از دیگری از دست می‌روند. مقوله کشاورزی و صنایع غذایی نیازمند نگاه جامع، فرابخشی و هم‌افزایی میان تمام ارکان مرتبط است.
وی افزود: صنایع غذایی باید در هماهنگی کامل با بخش‌هایی مانند تأمین غذای انسان، غذای دام، ذخیره‌سازی و توزیع کار کند. حتی نگاه ما به این صنایع باید تغییر کند؛ نگاه‌هایی که اکنون وجود دارد، از زاویه‌ای ناقص است و نمی‌تواند نقش این حوزه را در توسعه اقتصادی به‌درستی نشان دهد.
رضایی فریمانی با اشاره به پیوند صنایع غذایی با سایر صنایع کلیدی کشور گفت: صنایع غذایی به‌شدت به حوزه‌های فلزی، شیمیایی و معدنی وابسته است. حتی اگر به یک بطری آب‌میوه نگاه کنید، متوجه می‌شوید که در ترکیبات آن عناصر معنی بسیاری وجود دارد که وابسته به صنایع فولاد، استیل، مواد شیمیایی و صنعتی است. بنابراین، توسعه صنایع غذایی مستقیماً با رشد سایر بخش‌های صنعتی گره خورده است.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در پایان گفت: اگر نگاه جامع و سیستمی به زنجیره تولید تا مصرف نداشته باشیم، نمی‌توانیم از ظرفیت‌های کشاورزی و صنایع غذایی استفاده بهینه کنیم. این حوزه نیازمند مدیریت متمرکز، نیروی انسانی متخصص، تعامل بین‌بخشی و حمایت واقعی است.
انتهای پیام
