به گزارش خبرنگار فضا و نجوم پایگاه خبری خبرآنی، آمازون، شرکتی که زمانی فقط کتاب می‌فروخت، اکنون در آستانه ورود به رقابتی‌ترین و پیچیده‌ترین میدان فناوری‌های پیشرفته، یعنی اینترنت ماهواره‌ای قرار دارد.
پروژه کویپر (Project Kuiper)، نام جاه‌طلبانه این برنامه است که با هدف فراهم‌کردن اینترنت پرسرعت در سراسر جهان، به‌ویژه برای مناطق دورافتاده و محروم از زیرساخت‌های مخابراتی، طراحی شده است. این پروژه، نه‌تنها نشان‌دهنده تغییر موقعیت آمازون به یک بازیگر کلان در حوزه فضاست، بلکه چالش مستقیمی است برای سلطه استارلینک شرکت اسپیس‌ایکس ایلان ماسک.
در یک دنیای رو به وابستگی بیشتر به فضای آنلاین، دسترسی به اینترنت دیگر یک امتیاز نیست؛ بلکه نیازی انسانی و حقی جهانی است. میلیاردها نفر در مناطق روستایی یا محروم، هنوز از اینترنت محروم‌اند یا با کیفیت بسیار پایین به آن دسترسی دارند. پروژه کویپر به‌دنبال پاسخ دادن به این نیاز جهانی است.
گام نخست: پرتاب آزمایشی، موفقیت عملیاتی
در اکتبر 2023، آمازون نخستین گام عملی خود را برداشت. دو ماهواره آزمایشی تحت عنوان KuiperSat-1 و KuiperSat-2 با موفقیت به مدار زمین پرتاب شدند. این پرتاب که از پایگاه فضایی کیپ کاناورال با راکت Atlas V انجام شد، آزمونی حیاتی برای فناوری کویپر به شمار می‌رفت. آمازون پس از آن اعلام کرد که این دو ماهواره عملکردی فراتر از انتظار داشته‌اند. نه‌تنها ارتباط داده با کیفیت برقرار شده بود، بلکه حتی سرعت اتصال، تأخیر شبکه و پایداری آن نیز بهینه گزارش شد.
در نتیجه موفقیت این فاز، آمازون رسماً وارد فاز عملیاتی شد و اکنون اعلام کرده که نخستین دسته از ماهواره‌های واقعی، نه برای آزمایش بلکه برای ارائه خدمات شبکه‌ای، طی هفته آینده راهی مدار خواهند شد. این اتفاق، نه‌تنها یک پیشرفت فنی است، بلکه نقطه‌ای عطف در تاریخ حضور آمازون در فضا به شمار می‌رود.
طراحی صورت فلکی ماهواره‌ای
پروژه کویپر قصد دارد در مجموع 3236 ماهواره در مدار نزدیک زمین (LEO) مستقر کند. این ماهواره‌ها در ارتفاعی بین 590 تا 630 کیلومتر از سطح زمین خواهند چرخید. انتخاب این ارتفاع باعث کاهش تأخیر سیگنال شده و امکان ارائه اینترنت پرسرعت‌تر نسبت به شبکه‌های سنتی ماهواره‌ای در مدار ژئو (مدار زمین‌ثابت) را فراهم می‌کند.
مدار LEO اما مزایای خود را با چالش‌هایی همراه می‌کند. یکی از آن‌ها نیاز به تعداد بسیار بالایی از ماهواره‌هاست تا پوشش جهانی و پیوسته ممکن شود. برای همین، آمازون باید طی سال‌های آینده با سرعت بالا ماهواره‌ها را به فضا بفرستد. براساس قوانین کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا (FCC)، آمازون موظف است نیمی از صورت فلکی ماهواره‌ای خود را تا سال 2026 تکمیل کند؛ یعنی بیش از 1600 ماهواره.
رقابت با اسپیس‌ایکس؛ دو میلیاردر در نبرد مدار پایین زمین
جف بزوس و ایلان ماسک مدت‌هاست که رقابت پنهان و گاه آشکار با یکدیگر دارند. یکی بنیان‌گذار بزرگ‌ترین شرکت خرده‌فروشی آنلاین دنیاست و دیگری مغز متفکر تحول در حمل‌ونقل الکتریکی، فضا و هوش مصنوعی. با آغاز پروژه کویپر، این رقابت وارد مرحله تازه‌ای شده است؛ مرحله‌ای در ارتفاع چند صد کیلومتری زمین.
استارلینک، پروژه ارائه اینترنت ماهواره‌ای توسط شرکت اسپیس‌ایکس، از سال 2019 آغاز به کار کرده و تاکنون بیش از 5000 ماهواره را به مدار فرستاده است. این شبکه در حال حاضر خدمات تجاری به میلیون‌ها کاربر در بیش از 60 کشور ارائه می‌دهد. اما کویپر هنوز در مرحله آغازین است. با این حال، آمازون برخلاف استارلینک، از ظرفیت‌های عظیم زیرساختی‌اش مانند AWS (سرویس‌های ابری آمازون)، شبکه توزیع جهانی، قدرت تبلیغاتی و منابع مالی بی‌حد بهره‌مند است. بزوس اعلام کرده که بیش از 10 میلیارد دلار در این پروژه سرمایه‌گذاری خواهد شد.
سخت‌افزارهای کاربر؛ کوچک، پیشرفته و قابل‌حمل
یکی از نقاط قوت کویپر در طراحی گیرنده‌های کاربر است. برخلاف گیرنده‌های نسبتاً گران‌قیمت استارلینک، آمازون سه مدل متفاوت طراحی کرده: یک مدل استاندارد برای خانه‌ها، یک مدل صنعتی و یک گیرنده کوچک و قابل‌حمل برای مأموریت‌های اضطراری. هر سه مدل با بهره‌گیری از فناوری آنتن‌های phased-array طراحی شده‌اند که امکان ردیابی هم‌زمان چندین ماهواره و حفظ اتصال حتی در شرایط جوی نامساعد را فراهم می‌کند.
نکته کلیدی این است که آمازون وعده داده قیمت این تجهیزات را تا حد ممکن پایین نگه دارد. از آنجایی که بخش بزرگی از کاربران هدف کویپر در مناطق کم‌درآمد قرار دارند، این تصمیم می‌تواند نقطه تمایز تعیین‌کننده‌ای باشد.
اتصال درونی و ایستگاه‌های زمینی
ماهواره‌های کویپر، تنها با ارتباط مستقیم با کاربران کار نمی‌کنند. این سیستم نیازمند ایستگاه‌های زمینی فراوانی است که سیگنال‌ها را دریافت و به شبکه جهانی اینترنت متصل می‌کنند. آمازون این زیرساخت را با استفاده از شبکه پرقدرت خود در AWS توسعه می‌دهد. هر ماهواره نیز از طریق لینک‌های لیزری به ماهواره‌های همسایه متصل است؛ این یعنی یک شبکه مش (Mesh Network) کاملاً مستقل و انعطاف‌پذیر در مدار زمین.
ایستگاه‌های زمینی، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه و جزایر دورافتاده، نقش کلیدی دارند. آمازون اعلام کرده با دولت‌ها و نهادهای محلی همکاری خواهد کرد تا مجوزهای فرکانسی، نصب ایستگاه و اجرای خدمات با سرعت بیشتری انجام شود.
مزایای اجتماعی و اقتصادی؛ فراتر از تکنولوژی
پروژه کویپر صرفاً یک برنامه فناورانه نیست؛ بلکه می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی اجتماعی، اقتصاد محلی و توسعه انسانی داشته باشد. در مناطقی که هیچ زیرساخت اینترنتی وجود ندارد، اتصال ماهواره‌ای می‌تواند به معنای دسترسی به آموزش از راه دور، خدمات درمانی، تجارت الکترونیک، و حتی امور دولتی و مالی باشد.
تصور کنید کودکی در کوهستان‌های افغانستان یا منطقه‌ای در قلب آفریقا بتواند به‌راحتی از طریق یک لپ‌تاپ ساده به آموزش آنلاین باکیفیت دسترسی داشته باشد. یا یک کشاورز در امریکای لاتین بتواند با اتصال به داده‌های هواشناسی ماهواره‌ای، تصمیمات بهتری برای زمان آبیاری یا کاشت محصولاتش بگیرد.
حتی در کشورهای توسعه‌یافته نیز کاربردهایی مانند اتصال اینترنتی در مناطق خارج از پوشش، پاسخ‌گویی به بحران‌های طبیعی و توسعه فناوری‌های حمل‌ونقل خودران، به کویپر وابسته خواهند شد.
چالش‌ها و تهدیدها؛ آینده‌ای مطمئن یا مملو از زباله‌های فضایی؟
در کنار تمام وعده‌ها، پروژه کویپر با چالش‌های فراوانی مواجه است. نخست، ازدحام در مدار پایین زمین روزبه‌روز بیشتر می‌شود. هزاران ماهواره استارلینک، صدها ماهواره وان‌وب، ده‌ها پروژه دیگر و حالا بیش از سه هزار ماهواره جدید از آمازون؛ این یعنی احتمال تصادف، افزایش زباله‌های فضایی و مخاطرات احتمالی برای دیگر مأموریت‌های فضایی.
مسئله دیگر، آلودگی نوری ناشی از بازتاب ماهواره‌هاست. اخترشناسان هشدار داده‌اند که این صورت فلکی‌ها باعث اختلال در رصدهای علمی و تلسکوپ‌های زمینی شده‌اند. هرچند آمازون قول داده است پوشش بازتابی ماهواره‌ها را کاهش دهد، اما راه‌حلی قطعی برای این مسئله هنوز ارائه نشده است.
از طرفی، جنبه رگولاتوری نیز چالش‌برانگیز است. هر کشور ممکن است مقررات خاص خود را درباره فرکانس، داده، یا امنیت ملی داشته باشد. آمازون باید برای هر کشور مجوزهای خاصی اخذ کند؛ کاری که زمان‌بر و پرهزینه خواهد بود.
انتهای پیام/
