بحران آب در ایران به مرحله‌ای رسیده که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت. آمارهای رسمی نشان می‌دهند که ورودی سدهای کشور نسبت به سال گذشته ۳۱ درصد کاهش یافته و در مقایسه با میانگین پنج‌ساله، افت ۴۴ درصدی را تجربه کرده است. از سوی دیگر، میزان بارش‌ها در سال آبی جاری ۳۴ درصد کمتر از متوسط بلندمدت بوده و برخی استان‌ها مانند هرمزگان، سیستان و بلوچستان و بوشهر بیش از ۵۰ درصد کاهش بارندگی را تجربه کرده‌اند.
به‌گزارش خبرآنی، شرایط موجود در حوزه منابع آبی موجب شده است که دولت اجرای ۱۶۰ پروژه اضطراری در ۴۳ شهر از ۲۲ استان کشور را برای کاهش تنش آبی آغاز کند. اما آیا این راهکارهای مقطعی می‌توانند بحران را مهار کنند یا نیاز به اصلاحات عمیق‌تری در مدیریت منابع آب وجود دارد؟
کاهش شدید منابع آبی؛ سدهای کشور در وضعیت بحرانی
طبق گزارش وزارت نیرو، وضعیت منابع آبی کشور به‌شدت نگران‌کننده است، ورودی سدها نسبت به سال گذشته ۳۱ درصد و نسبت به میانگین پنج‌ساله ۴۴ درصد کاهش داشته است.
درصد پرشدگی مخازن سدها به ۴۶ درصد رسیده که در مقایسه با سال گذشته ۱۰ درصد کاهش و نسبت به میانگین پنج‌ساله ۱۴ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
•برخی از استان‌ها مانند تهران، اصفهان، خراسان رضوی، هرمزگان و مرکزی در وضعیت قرمز آبی قرار دارند.
از نظر رتبه‌بندی بارندگی، سال آبی جاری در جایگاه ۵۳ از ۵۷ سال گذشته قرار دارد که آن را در میان سال‌های بسیار خشک قرار می‌دهد.
این آمارها نشان می‌دهد که خشکسالی و تغییرات اقلیمی تأثیر شدیدی بر منابع آبی کشور گذاشته و بدون مدیریت دقیق، بحران آب در سال‌های آینده تشدید خواهد شد.
پروژه‌های اضطراری برای کاهش تنش آبی
در واکنش به این بحران، دولت اجرای ۱۶۰ پروژه اضطراری در ۴۳ شهر از ۲۲ استان کشور را آغاز کرده است. برخی از این شهرهای درگیر تنش آبی شامل تهران، مشهد، اراک، ساوه، یزد، اصفهان و بندرعباس هستند.
مهم‌ترین اقدامات در این پروژه‌ها عبارتند از توسعه خطوط انتقال آب بین‌حوضه‌ای برای تأمین آب در کلان‌شهرهای بحران‌زده، افزایش تصفیه و بازچرخانی پساب برای کاهش مصرف آب خام در صنایع، اجرای طرح‌های آب‌شیرین‌کن در مناطق ساحلی برای تأمین آب شرب و بهینه‌سازی شبکه‌های توزیع آب برای کاهش هدررفت و افزایش راندمان انتقال آب است.
با وجود این اقدامات، سؤال اصلی این است که آیا این پروژه‌ها صرفاً مسکن‌های موقتی برای یک مشکل عمیق و ساختاری هستند؟
دلایل اصلی بحران آب در ایران
حسین فرهمند، کارشناس حوزه مدیریت منابع آبی در تشریح دلایل بحران آب در ایران، به خبرآنی گفت: علاوه بر خشکسالی و کاهش بارش‌ها، دلایل دیگری نیز در تشدید بحران آب نقش دارند، مصرف بالای آب در بخش کشاورزی یکی از این دلایل است، حدود ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که راندمان پایینی دارد و بخش زیادی از آن هدر می‌رود.
وی افزود: عدم آمایش سرزمینی صحیح یکی دیگر از دلایل این امر است، بسیاری از صنایع و جمعیت‌ها در مناطق کم‌آب مانند یزد و اصفهان متمرکز شده‌اند، بدون اینکه منابع آبی کافی برای تأمین نیازهای آن‌ها وجود داشته باشد.
این کارشناس با تاکید بر اینکه وابستگی صنایع به آب خام نقش مهمی در شرایط موجود دارد، اظهار کرد: این موضوع در حالی که دولت صنایع را ملزم به استفاده از پساب کرده، اما هنوز بسیاری از واحدهای صنعتی به منابع آب متعارف وابسته‌اند.
وی یکی دیگر از دلایل این مساله را افزایش تقاضای آب به دلیل رشد جمعیت و شهرنشینی دانست و افزود: افزایش مصرف در کلان‌شهرها و کاهش منابع جایگزین، فشار زیادی بر منابع آبی وارد کرده است.
راهکارهای پایدار برای مدیریت بحران آب
این کارشناس حوزه مدیریت منابع آبی با بیان اینکه برای خروج از این بحران، ایران نیازمند اصلاحات ساختاری در سیاست‌های آبی خود است، گفت: بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی، اجرای روش‌های نوین آبیاری می‌تواند تا ۴۰ درصد مصرف آب کشاورزی را کاهش دهد.
فرهمند با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در بازچرخانی آب امری ضروری است، گفت: توسعه تصفیه‌خانه‌ها و الزام صنایع به استفاده از پساب می‌تواند فشار بر منابع آبی را کاهش دهد.
به گفته وی افزایش بهره‌وری در شبکه‌های توزیع نیز در این امر نقش دارد، کاهش هدررفت آب در شبکه‌های شهری و روستایی، یکی از سریع‌ترین راه‌ها برای مدیریت بحران است.
این کارشناس با بیان اینکه اجرای سیاست‌های قیمتی و کنترل مصرف موضوع مهمی است، اظهار کرد: اصلاح تعرفه‌های آب و اعمال محدودیت‌های مصرفی می‌تواند به کاهش تقاضا کمک کند.
آمارهای موجود نشان می‌دهند که ایران با یکی از سخت‌ترین بحران‌های آبی خود روبه‌رو است. کاهش ۳۱ درصدی ورودی سدها، کاهش ۳۴ درصدی بارش‌ها و افت ۵۰ درصدی بارندگی در برخی استان‌ها، همه گواهی بر این بحران هستند. در چنین شرایطی، اجرای ۱۶۰ پروژه اضطراری در ۴۳ شهر اقدامی ضروری است، اما بدون اصلاحات بنیادین، این اقدامات تنها یک مسکن موقتی خواهد بود.
راهکار اصلی برای عبور از بحران، مدیریت هوشمندانه منابع آب، تغییر الگوی مصرف و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین تصفیه و بازچرخانی آب است. اگر این اقدامات انجام نشود، در سال‌های آینده بحران آب به مرحله‌ای خواهد رسید که دیگر پروژه‌های اضطراری هم قادر به کنترل آن نخواهند بود.
انتهای پیام
