به گزارش پایگاه خبری خبرآنی، داستان دستگاه ایکس‌ری پایانه مرزی شلمچه، روایتی از فرصت‌های از دسترفته و وعده‌های بی‌سرانجام است. دستگاهی که می‌توانست به رونق تجارت مرزی و اقتصاد منطقه کمک کند، اکنون به نمادی از بی‌توجهی مسئولان تبدیل شده است. چرا این دستگاه با وجود نصب شدن از سال 1398تا کنون به کار گرفته نشده است؟
تجارت مرزی کشور، به عنوان نبض اقتصاد مناطق همجوار با کشورهای همسایه، نقشی حیاتی در توسعه و رونق این مناطق ایفا می‌کند. در این میان عراق با وجود 7 گذرگاه تجاری رسمی، مهم‌ترین کشور برای توسعه تجارت مرزی محسوب می‌شود. توسعه تجارت در مرزهای ایران و عراق، نه تنها به افزایش درآمد و اشتغال مردم مناطق مرزی کمک می‌کند، بلکه یکی از عوامل مهم تقویت پیوندهای فرهنگی و اجتماعی میان جوامع مرزی محسوب می‌شود. با این حال، پایانههای مرزی کشور به ویژه پایانههای جنوبی مشترک با عراق بهویژه پایانه شلمچه، همواره با چالش‌ها و موانعی روبرو بوده‌اند که جریان روان تجارت را دچار اختلال کرده و از پتانسیل کامل آن کاسته است.
یکی از مهم‌ترین این موانع، کندی و ناکارآمدی فرایندهای بازرسی در پایانه شلمچه است. مشکلی که مدتها روند تجارت ایران با عراق از طریق پایانه مرزی شلمچه را با کندی مواجه کرده است. بازرسی توسط عوامل انسانی، زمان و هزینه زیادی را به تجار تحمیل کرده و منجر به تأخیر در تحویل کالاها می‌شود.
همچنین زمینه را برای فعالیت‌های غیرقانونی و قاچاق نیز فراهم می‌سازد. صف‌های طولانی کامیون‌ها در پایانه مرزی شلمچه، فساد احتمالی در فرایند بازرسی، و عدم شفافیت در رویه‌ها، همگی از پیامدهای این ناکارآمدی‌ها هستند. این مشکلات، به ویژه برای کالاهای فاسدشدنی مانند محصولات کشاورزی و مواد غذایی، خسارات جبران‌ناپذیری به بار می‌آورند و سبب بدبین شدن کشاورزان و فعالان صادراتی که عمدتا مردم محلی هستند به مرز شلمچه و در نتیجه کاهش انگیزه آنان برای صادرات می شود.
همچنین این موضوع در ابعاد بزرگتر، سبب کاهش صادرات ایران به عراق و عقب ماندن از سایر رقبا در بازار این کشور می‌شود. برای مثال ترکیه با عراق 370 کیلومتر مرز و یک گذرگاه تجاری مشترک به نام خابور دارد.[1]پایانه مرزی خابور مجهز به دستگاه ایکس‌ری کامیونی است، تا جایی که در 11 آذر سال 1400 در طول 24 ساعت، 4372 کانتینر در این پایانه مرزی بازرسی شده و عبور کردند.[2]
طبق آمار، ترکیه طی ده ماهه نخست سال 2024 ده میلیارد و 766 میلیون دلار به عراق صادرات داشته است.[3] در مقابل ایران با 1458 کیلومتر مرز و 7 گذرگاه تجاری مشترک با عراق، طبق آمار گمرک، طی نه ماهه نخست سال 1403 هشت میلیارد و 300 میلیون دلار به این کشور صادرات داشته است.
اگر پایانه مرزی شلمچه مجهز به سیستم بازرسی پیشرفته ایکس‌ری شود، قادر است در هر ساعت، 120 کامیون را بدون نیاز به دخالت نیروی انسانی، اسکن کرده و اطلاعات مربوط به محمولهها را به صورت آنی و دقیق در اختیار مأموران گمرک قرار دهد. این اقدام می‌تواند میزان کامیونهای عبوری از شلمچه را روزانه به 1500 کامیون برساند.[4] همچنین راهاندازی دستگاه ایکس‌ری فواید زیر را به دنبال دارد:
1- استفاده از این دستگاه زمان معطلی کامیون‌ها را کاهش داده و سبب جلوگیری از تشکیل صف‌های طولانی در مرزها می‌شود.
2-از هدررفت کالاهای فاسدشدنی نیز جلوگیری می‌کند و هزینه‌های حمل‌ونقل و انبارداری را کاهش می‌دهد.
3- این دستگاه می‌تواند به شناسایی کالاهای ممنوعه کمک کرده و امنیت پایانه شلمچه را افزایش دهد.
بررسیها نشان می‌دهد که در سال 1398 دستگاهی با همین ویژگیها و با دستان توانمند متخصصان داخلی تولید و در پایانه شلمچه نصب شد،[5] اما تا به امروز مورد استفاده قرار نگرفته است. سوالی که باید مسئولین سازمان منطقه آزاد اروند، به عنوان مسئول توسعه و آبادانی پایانه شلمچه به آن پاسخ دهند این است که چرا تا به امروز و با گذشت قریب به 5 سال از افتتاح دستگاه ایکس‌ری، از آن برای حل معضلات ذکرشده و رونق بیش از پیش پایانه شلمچه و شهرستان خرمشهر استفاده نشده است؟
