به گزارش خبرنگار اقتصادی پایگاه خبری خبرآنی، دولت‌ها هر ساله میزان درآمدها و هزینه‌های خود در سال بعد را در قالب یک طرح جامع تحت عنوان «بودجه دولت» تخمین می‌زنند. در زمان نگارش بودجه کلیه هزینه‌ها و درآمدها با یکدیگر تراز و متعادل هستند، یعنی منابع مالی هر هزینه مشخص است؛ اما در واقعیت ممکن است که بخشی از درآمدها محقق نشود. در این حالت کسری ایجاد می‌شود. بنابراین باید گفت که کسری بودجه دولت زمانی ایجاد می‌شود که مجموع مخارج دولت از کل درآمدهای آن در یک دوره خاص، (یک سال مالی) بیشتر شود.
این موضوع نشان می‌دهد که دولت بیشتر از آن‌چه که از طریق منابع مختلف از جمله مالیات و سایر درآمدها به دست می‌آورد، پول خرج می‌کند. این کمبود بودجه منجر به انباشت بدهی ملی می‌شود و متهم اصلی تورم در کشور است.
ناترازی‌ها در اجزای مختلف بودجه دولت
بودجه دولت شامل سه بخش بودجه عملیاتی (جاری)، بودجه دارایی‌های سرمایه‌ای و بودجه دارایی‌های مالی است. این سه بخش که بودجه عمومی دولت را تشکیل می‌دهند، باید همواره تراز باشند، یعنی مجموع درآمدها و هزینه‌های آن با یکدیگر برابر باشد. یکی از مهم‌ترین این ترازها، تراز عملیاتی بودجه است و کسری در تراز عملیاتی، همیشه در اقتصاد ایران عواقب منفی بر اقتصاد داشته است. تراز عملیاتی از تفریق هزینه‌های جاری از درآمدهای جاری (مالیات) محاسبه می‌شود. در صورتی که درآمدها از هزینه‌های جاری کمتر باشد، کسری عملیاتی ایجاد می‌شود.
یکی از مزایای بالقوه کسری بودجه، توانایی آن برای تحریک رشد اقتصادی در دوره‌های رکود است که به دنبال اعمال سیاست‌های انبساطی ایجاد می‌شود. هنگامی که یک اقتصاد دچار رکود می‌شود، مانند نرخ بالای بیکاری و رشد کند تولید ناخالص داخلی، دولت‌ها می‌توانند با افزایش مخارج خود و کاهش مالیات، از سیاست‌های مالی انبساطی استفاده کنند. این تزریق وجوه به اقتصاد به ایجاد شغل، افزایش هزینه‌های مصرف‌کننده و تحریک تقاضا برای کالاها و خدمات کمک می‌کند.
بنابراین رکود اقتصادی می‌تواند، کسری بودجه را ایجاد یا افزایش دهد. در طول رکود یا دوره‌های رشد اقتصادی خیلی کُند، درآمدهای مالیاتی کاهش می‌یابد، زیرا افراد و مشاغل درآمد کمتری کسب می‌کنند. در عین حال، هزینه‌های دولت ممکن است به دلیل افزایش تقاضا برای برنامه‌های رفاه اجتماعی یا نیاز به بسته‌های محرک اقتصادی افزایش یابد. این عوامل می‌توانند کسری را تشدید کنند.
*مشارکت دادن مردم در اقتصاد؛ راهکار رفع کسری بودجه و ناترازی‌ها
رضا وفایی یگانه, معاون اقتصادی و کسب و کار اتاق تعاون ایران، کسری بودجه را عامل اصلی ناترازی‌ها دانست و گفت: مشارکت مردم در اقتصاد مطالبه جدی مقام معظم رهبری است و اگر مسئولان به مشارکت اقتصادی مردم کمی توجه کنند قطعاً خیلی از ناترازی‌ها و مشکلات را می‌توان حل کرد.
وفایی‌یگانه، درباره راهکارهای رفع کسری بودجه گفت: یکی از عوامل مؤثر در کسری بودجه مربوط به حضور دولت در حوزه‌هایی است که واقعاً نیازی به آن نیست؛ تصدی‌گری دولت در چنین حوزه‌هایی نتیجه‌ای جز زیان به همراه نداشته و لذا ضروری است از این حوزه‌ها خارج شود. واگذاری شرکت‌ها زیان‌دیده و نظارت دولت به جای تصدی‌گری منجر به تقویت عملکرد این شرکت‌ها خواهد شد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از راهکارهای رفع کسری بودجه ریشه در رفع موانع تجارت دارد؛ تجارت در ایران خیلی ساده نیست و اگر این مشکل برطرف شود قطعاً درآمدهای دولت افزایش یافته و یک گام مثبت در مسیر رفع کسری بودجه محسوب می‌شود.
وی رشد اقتصادی را از دیگر عوامل مؤثر در رفع کسری بودجه دانست و گفت: وقتی رشد اقتصادی رقم بخورد طبیعتاً درآمدها مالیاتی دولت افزایش می‌یابد. برخی هزینه‌ها ضروری هستند و دولت نمی‌تواند بیتفاوت باشد ولی متأسفانه به دلیل عدم تحقق رشد اقتصادی پایدار، درآمدهای دولت کاهش داشته و همین مسئله سبب کسری بودجه و تحت تأثیر قرار دادن هزینه‌های ضروری شده است.
ضرورت مشارکت مردم در اقتصاد
وفایی‌یگانه با ضروری دانستن مشارکت اقتصادی مردم اظهار کرد: اگر مسئولان به مشارکت اقتصادی مردم کمی توجه کنند قطعاً خیلی از ناترازی‌ها و مشکلات را می‌توان حل کرد؛ مثلاً مسئله ناترازی انرژی با مشارکت مردم قابل رفع است یا اینکه از این طریق صنایع به رشد خوبی دست پیدا خواهند کرد و لذا فقط لازم است دولت به بخش خصوصی میدان دهد. مشارکت مردم در اقتصاد مطالبه جدی مقام معظم رهبری بوده و ضرورت دارد به این مطالبه جامه عمل پوشانده شود.
وی با نفی لیبرال بودن اقتصاد ایران و ارتباط این موضوع با کسری بودجه گفت: برخی معتقدند کسری بودجه ناشی از نگاه‌های لیبرالی به اقتصاد است؛ درصورتی که اقتصاد ایران اصلاً لیبرال نیست و با نگاه به حجم انبوهی از یارانه و دستوری بودن اقتصاد متوجه این موضوع خواهیم شد. در اقتصادهای لیبرال موضوعاتی مانند یارانه یا قیمت‌گذاری دستوری معنا ندارد و همه چیز به بازار سپرده می‌شود.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: تحریم‌ها و مشکلات موجود در نظام بانکی و نوع حکمرانی اقتصادی در تشدید کسری بودجه اثرگذار بوده و اجازه تحقق رشد هشت درصدی اقتصاد را نداده‌اند. هیچ کشوری در دنیا به اندازه اقتصاد ایران یارانه‌پذیر نیست اما این حجم از تزریق یارانه نه به بهبود ضریب جینی منجر شده و نه فاصله میان دهک‌های درآمدی را کاهش داده است.
وفایی‌یگانه درباره تأثیر آزادسازی قیمت‌ها بر کاهش کسری بودجه گفت: آزادسازی قیمت‌ها زمانی مفید و مؤثر خواهد بود که دولت از وضعیت درآمدی و معیشتی اقشار ضعیف و متوسط غافل نشود. اگر قرار باشد آزادسازی قیمت‌ها قدرت خرید مردم را کاهش دهد به هیچ‌وجه نباید آن را انجام داد. طبیعتاً کارآمدی بازار به بهبود وضعیت کمک کرده اما باید شرایط اقتصادی مردم در نظر گرفته شود.
وی به تبعات قیمت‌گذاری دستوری و تأثیر آن بر کسری بودجه پرداخت و اظهار کرد: سرکوب قیمت‌ها فساد و رانت را برای اقتصاد به ارمغان آورده است؛ زمانی ایران در حوزه صادرات مرغ مقام و جایگاهی داشت اما قیمت‌گذاری دستوری سبب شد تا تولیدکننده بی‌انگیزه شود و به سمت واردات مرغ روی بیاورد.
باید به بازار احترام گذاشت
این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: با آزادسازی اصولی قیمت‌ها درآمدهای دولت هم افزایش پیدا کرده و با تزریق آن به پایه حقوقی کارمندان و کارگران قدرت خرید تقویت می‌شود. از سوی دیگر آزادسازی قیمت‌ها مصرف انرژی و کالاهای ضروری را هم متعادل می‌سازد. همانطورکه گفتم همه اینها همانند بسته‌ای هستند که باید با هم دیده شوند و نمی‌توان یکی را اجرا و دیگری را به حال خود رها کرد.
وی در پایان گفت: در اسلام تأکید شده که باید به بازار احترام گذاشت و در روایت‌ها و رفتار ائمه(ع) هیچگاه دخالت در بازار وجود نداشته ولی بر بازار شفاف و به دور از احتکار تأکید شده است.
انتهای پیام/
