به گزارش پایگاه خبری خبرآنی، قاچاق سوخت در ایران به یکی از چالش‌های جدی اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. اختلاف چشمگیر قیمت سوخت در داخل کشور و کشورهای همسایه، ضعف نظارت و سودآوری بالای این فعالیت غیرقانونی، از جمله عواملی است که این پدیده را به بحرانی ملی تبدیل کرده است. در این گزارش، ابعاد مختلف قاچاق سوخت، دلایل وقوع آن و راهکارهای مقابله با این معضل بررسی شده است.
طبق آمارهای رسمی و اظهارات اخیر رئیس جمهور، روزانه 20 میلیون لیتر سوخت از محاسبات رسمی خارج می‌شود. این رقم نشان‌دهنده ضعف نظارت در فرآیند تولید و توزیع سوخت است. از استخراج نفت خام تا توزیع بنزین در پمپ‌بنزین‌ها، تمامی مراحل تحت نظارت وزارت نفت و دستگاه‌های دولتی قرار دارد. با این حال، بخشی از سوخت تولیدی، به دلایل مختلف از چرخه رسمی خارج شده و به‌صورت غیرقانونی جابه‌جا می‌شود.
بنابر نظر برخی کارشناسان مانند رضا غلامی، تأمین این حجم از سوخت برای قاچاقچیان عادی تقریباً غیرممکن است. بنابراین، نقش دستگاه‌های دولتی و نهادهای مرتبط با پالایش و پخش محصولات نفتی در این میان پررنگ است. همچنین، بخشی از این سوخت به‌صورت رسمی از سیستم خارج شده و صرف اهدافی مانند تأمین منابع هدفمندی یارانه‌ها می‌شود.
علاوه بر این، حدود 2 تا 3 میلیون لیتر سوخت نیز به‌صورت مستقیم قاچاق می‌شود. این قاچاق اغلب از طریق کامیون‌داران و باربری‌ها انجام می‌گیرد. یکی از مشکلات اصلی در این زمینه، ضعف نظارت بر بارنامه‌هاست. در بسیاری از موارد، بارنامه‌های جعلی یا غیرشفاف صادر می‌شود و سوخت قاچاقی در بازار آزاد به فروش می‌رسد. با نظارت تصادفی و دقیق بر بارنامه‌ها و برخورد قاطع با شرکت‌های متخلف، می‌توان هزینه تخلف را افزایش داد و قاچاق سوخت را کاهش داد.
آمار واقعی قاچاق سوخت؛ بیش از 50 میلیون لیتر در روز
برخی دیگر از کارشناسان، باور دارند که آمار واقعی قاچاق سوخت بسیار بیشتر از ارقام رسمی است و روزانه حتی بیش از 50 میلیون لیتر سوخت شامل بنزین، گازوئیل و حتی کپسول‌های CNG به‌صورت غیرقانونی از کشور خارج می‌شود.
این کارشناسان می‌گویند، علت اصلی این قاچاق، اختلاف شدید قیمت سوخت در داخل ایران و کشورهای همسایه است. در برخی کشورها، قیمت سوخت تا 150 برابر قیمت داخلی ایران است و حتی حداقل اختلاف قیمت با کشورهای همسایه به 15 برابر می‌رسد. این اختلاف قیمت، سود قاچاق سوخت را به 140 درصد می‌رساند و انگیزه بالایی برای قاچاق ایجاد می‌کند.
روش‌های قاچاق نیز متنوع و پیچیده است. در برخی مناطق مانند خوزستان، قاچاقچیان از لوله‌کشی و کانال‌کشی برای انتقال سوخت به کشورهای همسایه استفاده می‌کنند. در مناطق مرزی افغانستان، موتورسیکلت‌های کوچک برای جابه‌جایی سوخت به کار گرفته می‌شوند. همچنین، خودروهای فرسوده دیزلی با سهمیه بالای سوخت، ابزار دیگری برای قاچاق هستند. این خودروها که با قیمت‌های گزاف خریداری می‌شوند، به‌صورت گسترده در قاچاق سوخت مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تأثیر قاچاق سوخت بر جامعه و اقتصاد
قاچاق سوخت علاوه بر آسیب‌های اقتصادی، تأثیرات اجتماعی و امنیتی گسترده‌ای نیز دارد. درآمد بالای قاچاقچیان باعث شده که برخی افراد کارهای قانونی را رها کرده و به این فعالیت غیرقانونی روی بیاورند. در برخی مناطق، قاچاقچیان به نوعی “بورژوازی محلی” تبدیل شده‌اند که نه تنها بر بافت اجتماعی تأثیر منفی می‌گذارند، بلکه به خلافکارانی حرفه‌ای تبدیل شده‌اند.
از سوی دیگر، در مناطق جنوب شرقی کشور، قاچاق سوخت به منبع مالی گروه‌های تروریستی تبدیل شده است. این گروه‌ها با استفاده از درآمد حاصل از قاچاق، فعالیت‌های خود را گسترش می‌دهند و امنیت ملی را به خطر می‌اندازند.
افزایش بی‌رویه مصرف سوخت در داخل کشور نیز یکی دیگر از پیامدهای قاچاق است. به‌عنوان مثال، مصرف روزانه بنزین در سال 1396 حدود 80 میلیون لیتر بود، اما اکنون به 130 میلیون لیتر رسیده است؛ این در حالی است که تعداد خودروها تنها 15 درصد افزایش یافته است. این اختلاف نشان‌دهنده خروج غیرقانونی سوخت از کشور است.
مسئولیت دولت در قاچاق سوخت
تمامی مراحل تولید، توزیع و فروش سوخت در کشور تحت نظارت وزارت نفت و دستگاه‌های دولتی قرار دارد. از اندازه‌گیری نفت خام استخراجی تا تحویل بنزین به پمپ‌بنزین‌ها، تمامی فرآیندها به‌طور دقیق ثبت و کنترل می‌شود. بنابراین، اگر مشکلی در این زمینه وجود دارد، مسئولیت مستقیم آن با دولت و وزارت نفت است.
اینکه روزانه میلیون‌ها لیتر سوخت از چرخه رسمی خارج می‌شود، نشان‌دهنده ضعف نظارت یا وجود منافعی در این میان است که مانع از برخورد جدی با این پدیده می‌شود. اگر دولت به‌طور جدی این مسئله را پیگیری کند، بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی ناشی از قاچاق سوخت قابل حل خواهد بود.
راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با قاچاق سوخت
برای مقابله با قاچاق سوخت، چند راهکار اساسی وجود دارد که می‌تواند به کاهش این معضل کمک کند:
- تعادل قیمت‌ها: کاهش اختلاف قیمت سوخت در داخل و خارج از کشور می‌تواند انگیزه قاچاق را از بین ببرد. تجربه سال 1389 نشان داد که با مدیریت صحیح قیمت‌ها، قاچاق سوخت به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
- تقویت نظارت بر بارنامه‌ها: نظارت دقیق‌تر بر صدور بارنامه‌ها و برخورد قاطع با شرکت‌های متخلف می‌تواند از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کند.
- استفاده از فناوری‌های نوین: به‌کارگیری سامانه‌های هوشمند برای ردیابی سوخت و کنترل دقیق‌تر فرآیند توزیع می‌تواند به کاهش قاچاق کمک کند.
- برخورد قاطع با متخلفان: افزایش هزینه تخلف و اعمال مجازات‌های سنگین برای قاچاقچیان، یکی دیگر از راهکارهای مؤثر است.
- تقویت نظارت مرزی: جلوگیری از قاچاق سوخت از مرزهای رسمی و غیررسمی نیازمند هماهنگی بیشتر بین دستگاه‌های نظارتی و امنیتی است.
دولت باید به صورت جدی با قاچاق مبارزه کند
به گزارش خبرآنی، قاچاق سوخت در ایران، نتیجه ترکیبی از عوامل اقتصادی، نظارتی و ساختاری است. اختلاف قیمت‌ها، ضعف نظارت و سودآوری بالای قاچاق، از جمله دلایل اصلی این پدیده هستند. این معضل نه تنها به اقتصاد کشور آسیب می‌زند، بلکه امنیت و بافت اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
برای مقابله با این بحران، دولت باید با جدیت بیشتری وارد عمل شود و با اصلاح ساختار قیمت‌گذاری، تقویت نظارت و برخورد قاطع با متخلفان، از هدررفت منابع ملی جلوگیری کند. تنها با یک رویکرد جامع و هماهنگ می‌توان این معضل را کنترل و منابع کشور را حفظ کرد.
انتهای پیام/
