به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری خبرآنی، بنیاد ملی علم ایران، به‌عنوان یک نهاد راهبردی، ماموریت‌های گسترده‌ای را برای ارتقای جایگاه علمی و فناوری کشور برعهده دارد. این گزارش به تاریخچه، ماموریت‌ها، دستاوردها، چالش‌ها و برنامه‌های آینده این بنیاد می‌پردازد و تصویری جامع از تاثیرات آن بر جامعه علمی و پژوهشی ایران ارائه می‌دهد.
تاریخچه "صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران" به سال‌های نخست تشکیل نهادهای حمایتی علمی در ایران برمی‌گردد. این صندوق با هدف حمایت از پژوهش‌ها و فناوران داخلی و ارتقای سطح علمی کشور تأسیس شد. با گذشت زمان و تغییرات در نیازهای علمی و پژوهشی، ضرورت تحول در ساختار و هدف‌گذاری این نهاد احساس شد. این تغییرات نه‌تنها بر اساس نیازهای کشور بلکه در راستای همگام‌سازی با استانداردهای بین‌المللی و ایجاد سازوکارهای کارآمدتر صورت گرفت.
نام جدید "بنیاد ملی علم ایران" برای این نهاد انتخاب شد تا گستره فعالیت‌های آن را از صرفاً تامین مالی به توسعه‌ای جامع‌تر و استراتژیک‌تر برساند. این تغییر نشان‌دهنده عزم جدی کشور برای رشد و تعالی در حوزه علم و فناوری است و بر اهمیت بالای این بنیاد به‌عنوان نهاد پشتیبانی‌کننده علم تأکید می‌کند.
اهداف و مأموریت‌های بنیاد ملی علم ایران
بنیاد ملی علم ایران با چندین ماموریت کلیدی فعالیت خود را به‌پیش می‌برد. هدف این نهاد حمایت از تمامی مراحل پژوهش و توسعه، از تامین مالی گرفته تا ارائه آموزش‌های تخصصی، است. مأموریت‌های اصلی این بنیاد عبارتند از:
- بنیاد ملی علم ایران از طریق ارائه کمک‌های مالی به پژوهشگران و فناوران، نقشی موثر در تامین بودجه پروژه‌های نوآورانه و تحقیقات بنیادی ایفا می‌کند. این حمایت‌ها برای پژوهشگرانی که به دنبال ایجاد دستاوردهای نوین در زمینه‌های مختلف علمی و فناوری هستند، بسیار مهم است.
- این بنیاد با برگزاری کارگاه‌ها، دوره‌های آموزشی و برنامه‌های تخصصی، به پژوهشگران و فناوران کمک می‌کند تا مهارت‌های خود را در سطح ملی و بین‌المللی ارتقا دهند. برنامه‌های آموزشی بنیاد در زمینه‌های مختلفی از جمله تحقیق و توسعه، کارآفرینی و مدیریت پروژه‌ها ارائه میشود.
- بنیاد ملی علم ایران با همکاری نهادهای علمی و تحقیقاتی بین‌المللی به دنبال ایجاد فرصت‌های بیشتر برای تبادل دانش و تجربه با پژوهشگران و فناوران سایر کشورهاست. این همکاری‌ها به پژوهشگران ایرانی امکان می‌دهد تا در پروژه‌های مشترک با محققان خارجی شرکت کنند و از فناوری‌ها و دانش‌های روز دنیا بهره‌مند شوند.
بنیاد ملی علم ایران برای دستیابی به اهداف علمی و فناوری کشور، حوزههای خاصی را در اولویت قرار داده است. این اولویت‌ها به‌گونه‌ای انتخاب شده‌اند که به چالش‌های ملی و منطقه‌ای پاسخ دهند. برخی از این حوزه‌ها عبارتند از:
- یکی از حوزههای اصلی تمرکز بنیاد، حمایت از پروژه‌های علمی و پژوهشی در زمینه بهداشت و علوم پزشکی است. در این راستا، بنیاد پروژه‌هایی را در حوزههای بهداشت عمومی، داروسازی، بیوتکنولوژی و تحقیقات پزشکی مورد حمایت قرار می‌دهد.
- بنیاد ملی علم ایران به حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، داده‌کاوی، رباتیک و اینترنت اشیا توجه ویژه‌ای دارد. این فناوری‌ها می‌توانند باعث رشد سریع اقتصاد دانش‌بنیان کشور شوند و نقش مهمی در توسعه صنایع مختلف ایفا کنند.
- توجه به نیازهای کشور در زمینه تامین امنیت غذایی و حفاظت از منابع طبیعی، بنیاد پروژه‌های تحقیقاتی مرتبط با کشاورزی پایدار، بهینه‌سازی منابع آب و خاک و تولیدات کشاورزی را حمایت می‌کند.
- بنیاد همچنین به تحقیقات در زمینه علوم انسانی و اجتماعی توجه دارد و به‌ویژه در حوزه‌هایی که به سیاست‌گذاری علمی و اجتماعی مرتبط هستند، پروژه‌های پژوهشی را تامین مالی می‌کند.
دستاوردهای بنیاد ملی علم ایران
علی‌رغم چالش‌های موجود، بنیاد ملی علم ایران توانسته است در زمینه‌های مختلف دستاوردهای قابل‌توجهی داشته باشد. برخی از این دستاوردها عبارتند از:
- بنیاد با حمایت از پروژه‌های پزشکی و بهداشتی، نقش مهمی در توسعه علم پزشکی کشور ایفا کرده است. برخی از پروژه‌های پزشکی تحت حمایت این بنیاد به موفقیت‌های بین‌المللی نیز دست یافته‌اند و در بهبود سیستم بهداشتی کشور موثر بوده‌اند.
- با حمایت بنیاد، پروژه‌های مهمی در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و بیوتکنولوژی به نتیجه رسیده و در سطح منطقه‌ای مورد توجه قرار گرفته‌اند.
- بنیاد با شناسایی و حمایت از نخبگان پژوهشی، شبکه‌ای از محققان و فناوران تشکیل داده که در مسیر تولید علم و فناوری کشور فعالیت می‌کنند.
برنامه‌های آینده و چشم‌اندازهای بلندمدت
بنیاد ملی علم ایران در برنامه‌های آتی خود قصد دارد از طریق تامین مالی و حمایت از پروژه‌های علمی بیشتر، به توسعه زیرساخت‌های علمی و فناوری کشور کمک کند. برخی از برنامه‌های آینده این بنیاد عبارتند از:
- بنیاد قصد دارد با افزایش بودجه پژوهشی، از تعداد بیشتری از پروژه‌های علمی و تحقیقاتی حمایت کند و بستری برای رشد و شکوفایی علمی کشور فراهم آورد.
- بنیاد برنامه دارد تا با گسترش همکاری‌ها و مشارکت‌های علمی با کشورهای دوست و همکار، فرصت‌های بیشتری برای تبادل دانش و تجربه ایجاد کند.
- بنیاد با توجه به نیازهای روز، قصد دارد به حوزه‌هایی مانند نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی و فناوری‌های پیشرفته توجه بیشتری کند و از پروژه‌های تحقیقاتی در این زمینه‌ها حمایت ویژه‌ای داشته باشد.
نقش بنیاد در اقتصاد دانش‌بنیان
بنیاد ملی علم ایران با حمایت از پژوهشگران و فناوران داخلی، به ایجاد بستری برای رشد اقتصاد دانش‌بنیان در کشور کمک می‌کند. با توجه به اهمیت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان برای ایجاد اشتغال، افزایش تولید و تقویت جایگاه علمی کشور، این بنیاد نقش محوری در رشد اقتصادی ایران ایفا می‌کند. برنامه‌های بنیاد ملی علم ایران در راستای توانمندسازی پژوهشگران، ایجاد ارتباط بین صنعت و دانشگاه و توسعه زیرساخت‌های علمی به طور مستقیم بر اقتصاد دانش‌بنیان کشور تاثیر مثبت دارد.
برنامه‌های بنیاد ملی علم ایران
برنامه حمایت از دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی مأموریت‌‌گرا
در این برنامه تفاهم‌‌نامه‌ای بین رئیس دانشگاه / مؤسسه پژوهشی و رئیس بنیاد ملی علم ایران حداکثر در 5 حوزه پژوهشی اعلام شده در بند حوزههای اولویت‌دار، امضا خواهد شد. لازم است حوزههای پژوهشی با عنوان مأموریت‌های ویژه در ارتباط با بنیاد ملی علم ایران به تصویب هیئت‌رئیسه دانشگاه رسیده یا از سوی وزارت یا سازمان متبوع ابلاغ شده باشد. حمایت‌ها شامل کرسی پژوهشی، طرح پژوهشی، طرح پسادکتری، رساله دکتری و پایان‌نامه کارشناسی ارشد بوده و میزان حمایت نسبت به طرح‌های عادی بنیاد ملی علم تا 50 درصد بیشتر خواهد بود.
برنامه حمایت از پژوهش عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان
بنیاد ملی علم ایران در نظر دارد که از طرح‌های پژوهشی شرکت‌های دانش‌بنیان برای ورود به عرصه انجام پژوهش‌های عمیق حمایت کند. پژوهش عمیق، پژوهشی است که سعی می‌کند با رصد تحولات فناوری دنیا و نیازهای داخل، زمینه را برای خلق محصولات نسل جدید و بعدی فراهم نموده و رقابت‌پذیری شرکت‌های داخلی را در برابر رقبای بین‌المللی افزایش دهد. قلمروی پژوهش عمیق در میان انواع مختلف آن، شامل پژوهش پایه هدفمند (Oriented Basic Research) و پژوهش کاربردی (Applied Research) و شامل سطح بلوغ فناوری 1 تا 5 است.
در زیست‌بوم علم و فناوری کشور، معمولاً از آن دسته از محصولات شرکت‌ها حمایت میشود که مراحل اولیه بلوغ را طی کرده و در حال ورود به بازار هستند؛ درصورتی‌که شناخت آینده بازار و پژوهش در مورد محصولات متفاوت با امروز، کاری مهم و پرریسک در زنجیره است. بنیاد در مقایسه با سایر ارکان علم و فناوری که هدف آن‌ها، حمایت از شرکت‌ها در انتهای زنجیره و نزدیک به محصول و بازار است در ابتدای زنجیره و به‌عنوان حامی پژوهش‌های عمیق عمل می‌کند و سایر نهادهای حمایتی زیست بوم، با حمایت‌های تکمیلی خود، راه ورود محصولات جدید به بازار را هموار می‌کنند.
این برنامه با پوشش ریسک خود باعث میشود که محصولات پیچیده نسل بعدی و دارای نوآوری بالا توسط شرکت‌های رده‌بالای دانش‌بنیان، وارد بازار داخلی و خارجی(صادرات) شوند و نوآوری در آن شرکت‌ها تداوم یابد. هدف نهایی این برنامه افزایش رقابت‌پذیری شرکت‌های دانش‌بنیان در رقابت با محصولات خارجی است و اهداف عملیاتی این برنامه که به‌واسطۀ پوشش ریسک انجام میشود عبارتند از:
- تولید محصولات فناورانه نسل بعدی؛
- تداوم نوآوری شرکت‌های دانش‌بنیان؛
- افزایش محصولات پیچیده دانش‌بنیان؛
- افزایش همکاری دانشگاه با صنعت.
بنابراین برنامه حمایت از پژوهش عمیق شرکت‌های دانش‌بنیان با هدف پوشش ریسک آن شرکت‌ها و تشویق آن‌ها به سمت تداوم نوآوری و ایجاد محصولات آینده‌نگرانه تدوین و اجرا میشود. در این برنامه، ابتدا و در طی فراخوانی از شرکت‌ها خواسته میشود تا نیازهای پژوهشی خود را طبق شیوه‌نامه اجرایی و از طریق سامانه کایپر مطرح کرده و پس از بررسی، ارزیابی و تأیید فراخوان می‌شوند. مخاطب این فراخوان اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها هستند و این افراد می‌توانند متناسب با نیاز فراخوان شده و از طریق فرمت موجود در سایت، پیشنهاده خود را ارسال کنند. در این فراخوان‌ها تا 80 درصد از هزینه طرح مصوب بوسیله بنیاد و مابقی آن بوسیله شرکت متقاضی داده میشود و سقف کمک‌هزینه بلاعوض در هر فراخوان تغییر می‌یابد.
مصادیق هزینه‌کردها در این برنامه که کمک‌هزینه‌ها به آن‌ها تخصیص می‌یابد عبارتنداز:
- حق‌التحقیق نیروی انسانی؛
- خدمات آزمایشگاهی؛
- مواد اولیه.
انواع حمایت‌های بنیاد ملی علم ایران
حمایت‌های عادی مستمر
حمایت‌های عادی مستمر حمایت‌هایی هستند که پژوهشگران بر اساس اولویت‌ها و علایق خود می‌توانند در تمام طول سال براساس قالب‌های ذیل و بدون محدودیت موضوعی و زمانی، پیشنهاده خود را از طریق سامانه کایپر برای بنیاد ملی علم ایران ارسال کنند.
قالب‌های حمایتی به شرح ادامه است:
- طرح پژوهشی
- پسادکتری
- رساله دکتری
- کرسی
- گرنت پژوهشی
سقف مبالغ حمایت بنیاد ملی علم ایران برای انواع طرح‌ها از ابتدای سال 1403
بنیاد ملی علم ایران به عنوان نهادی کلیدی در حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، مأموریت‌های گسترده‌ای در حوزه علم و فناوری دارد. این بنیاد با تغییر ساختار و نام خود، به دنبال ایجاد بستری مناسب برای پیشبرد پروژه‌های علمی و تحقیقاتی و همچنین حمایت از نخبگان و محققان است. علی‌رغم چالش‌های موجود، بنیاد ملی علم ایران با تدوین برنامه‌های استراتژیک و تقویت همکاری‌های بین‌المللی، می‌تواند مسیر توسعه علمی و فناوری کشور را هموارتر سازد و به‌عنوان موتور محرک اقتصاد دانش‌بنیان عمل کند.
انتهای پیام/
