برای سه چهارم مردم، حاشیه‌نشینی و فرسودگی فقط چند عکس تکان‌دهنده یا گزارش‌های پرسوز و گداز در رسانه‌ها است اما خیلی‌هایمان در کوی و برزن محرومیت قد کشیدیم و بعضی رها شدیم. اقدامات خوبی طی چهار دهه گذشته برای بازآفرینی شهری شده اما هنوز ۲۲.۵ میلیون نفر از جمعیت کشور با پدیده بدمسکنی دست به گریبانند.
به گزارش خبرآنی، از حلبی‌آباد و حوالیه امجدیه در دوران پهلوی گرفته تا مرتضی‌گرد، اسلام‌آباد، حاشیه‌های بحران‌زای پاکدشت و قرچک در تهران، حصه در اصفهان، قلعه ساختمان در مشهد و حصارک در کرج، حاشیه‌نشینی و فرسودگی بافت‌های شهری هرگز دست از سر کشور برنداشته است. حالا با یک جمعیت ۲۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفری بدمسکن در ۶۶ هزار بافت فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی مواجهیم که با وجود اقدامات مثبت انجام شده برای ارتقای وضعیت معیشتی‌شان، محله‌های زندگی آنها به مراکز محرومیت از خدمات زیربنایی و روبنایی شهری تبدیل شده است.
هفته‌ی دولت ۱۴۰۱ بهانه‌ای به دستمان داد تا پای صحبت‌های مردی بنشینیم که از دل حاشیه‌نشینی در یکی از شهرها تا تکیه زدن بر کرسی معاونت وزارت راه و شهرسازی و مدیرعاملی شرکت بازآفرینی شهری ایران خود را بالا کشیده است. محمد آئینی که حالا دکترای شهرسازی دارد می‌گوید تا قبل از ورود به دانشگاه در محلات قدیمی و فرسوده زندگی کرده و در حال حاضر مسئول مستقیم ساماندهی کالبدی جامعه حاشیه‌نشینان و ساکنان محلات هدف بازآفرینی شهری است. بی‌رودربایستی بیان می‌کند جامعه ۲۲.۵ میلیون نفری ساکن در بافت‌های ناکارآمد یک «کلونی محرومیت و ناپایداری» است که اگر زیر پر و بال این جامعه را نگیریم و محرومیت‌زدایی نکنیم، چالش جدی برای کشور خواهد بود. گفت‌وگوی خبرآنی با معاون وزیر راه و شهرسازی را در ادامه می‌خوانید:
قولی که بر زمین ماند
آئینی، سیاست‌های دولت قبل درخصوص بازآفرینی شهری را به نقد می‌کشد. او با اشاره به هدف نوسازی و بهسازی سالیانه ۱۰۰ هزار واحد مسکونی که از سال ۱۳۹۳ قولش را دادند، می‌گوید: سرجمع آن‌چه توسط دولت گذشته در بخش نوسازی و بهسازی مسکن حمایت شده و تسهیلات بانکی ارزان قیمت پرداخت شده کمتر از ۱۰ هزار واحد در سال بوده است. با سیاست اعلامی رییس جمهور مخالف بودند اما برنامه‌ی جایگزین هم ارایه ندادند. این مساله به اعتماد اجتماعی آسیب زد. سرجمع آن‌چه توسط دولت گذشته در بخش نوسازی و بهسازی مسکن حمایت شده و تسهیلات بانکی ارزان قیمت پرداخت شده کمتر از ۱۰ هزار واحد در سال بوده است. با سیاست اعلامی رییس جمهور مخالف بودند اما برنامه‌ی جایگزین هم ارایه ندادند. این مساله به اعتماد اجتماعی آسیب زد. وعده پرداخت یارانه تسهیلات نوسازی را دادند اما در سفرهای استانی که می‌رویم مراجعین زیادی به دنبال دریافت یارانه تسهیلات وعده داده شده هستند. به دلیل محقق نشدن این وعده زندگی‌شان به هم ریخته و بعضا نکات بغرنجی را مطرح می‌کنند.
جهاد نوسازی مسکن باید در بوق و کرنا شود
با لحنی که نشانه‌هایی از افسوس در آن دیده می‌شود می‌گوید گذشته، گذشته است حالا مصمم هستیم سالیانه ۱۵۰ هزار واحد مناطق هدف بازآفرینی شهری را حمایت کنیم و مانعی برای این کار نداریم. در واقع می‌خواهیم کار ۱۰ برابری نسبت به قبل انجام دهیم. آئینی بیان می‌کند: فقط باید فضا را فراهم کنیم تا مردم پای کار بیایند. اگر ۲۲.۵ هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی ارزان قیمت از محل اعتبارات اشتغال‌زایی اختصاص داده شود این وعده قابل تحقق است. خدا را شکر تا حالا توانسته‌ایم با حمایت وزیر راه و شهرسازی ۵۰۰۰ میلیارد تومان با عاملیت بانک مسکن تامین کنیم. جهاد نوسازی را در بوق و کرنا خواهیم کرد. برای استفاده از تسهیلات بانکی نهضت ملی مسکن در بافت‌های فرسوده بدون رعایت شرایط چهارگانه مانعی نداریم؛ چرا که منابع آن وجود دارد و بانک‌ها موظف به پرداخت هستند اما باید بخش خصوصی را برای این هدف بزرگ ترغیب کنیم. از ابتدای دولت سیزدهم از ۱۵۰ هزار واحد هدف‌گذاری شده تا کنون حدود ۶۴ هزار واحد به مرحله‌ی ساخت و ساز رسیده است.
انواع محرومیت و کم برخورداری در محلات حاشیه‌ای
معاون وزیر راه و شهرسازی عبارت جالبی برای مناطق ناکارآمد به کار می‌برد و می‌گوید: ما در بافت فرسوده، تاریخی و عمدتا در حاشیه شاهد یک «کلونی محرومیت» هستیم. ۳۵ شهر را بررسی کردیم که متوجه شدیم در بافت‌های ناکارآمد این شهرها بجز سرانه مذهبی و کارگاهی، مابقی سرانه‌ها مثل آموزشی، بهداشتی، درمانی، ورزشی و انتظامی حدود یک سوم متوسط شهر است. طبق چشم‌انداز سند ملی بازآفرینی شهری باید این سرانه‌ها در این محلات در پایان سال ۱۴۰۴ به متوسط همان شهر برسد. ما در بافت فرسوده، تاریخی و عمدتا در حاشیه شاهد یک «کلونی محرومیت» هستیم. ۳۵ شهر را بررسی کردیم که متوجه شدیم در بافت‌های ناکارآمد این شهرها بجز سرانه مذهبی و کارگاهی، مابقی سرانه‌ها مثل آموزشی، بهداشتی، درمانی، ورزشی و انتظامی حدود یک سوم متوسط شهر است. برای اینکه این اتفاق بیفتد در محدوده ۶۰ هزار هکتاری حاشیه ای (سکونتگاه های غیررسمی) که ۱۱۵۳ محله در آن وجود دارد باید حداقل ۱۳ هزار پروژه محله‌ای اجرا شود. از دولت سیزدهم انتظار می‌رود فاصله شمال و جنوب شهرها در بخش سرانه‌های رفاهی و درمانی را از بین ببرد.
می‌پرسم در حال حاضر چه تعداد حاشیه‌نشین در کشور وجود دارد؟ آئینی می‌گوید حدود۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر. تعداد بناهای ناپایدار و وسعت مناطق ناکارآمد چقدر است؟ جواب می‌دهد ۲ میلیون و ۶۸۰ هزار بنای ناپایدار، ۱۶۶ هزارهکتار محدوده هدف بازآفرینی شامل ۷۴ هزار هکتار بافت فرسوده میانی، ۳۲ هزار هکتار بافت فرسوده تاریخی و نزدیک ۶۰ هزار هکتار بافت حاشیه ای یا سکونتگاه غیررسمی داریم که در مجموع ۲۲ میلیون نفر در این محدوده ها زندگی می کنند. می‌گویم چه برنامه‌ای برای ارتقای زندگی آنها دارید؟ پاسخ می‌دهد: با حضور بخش خصوصی و رویکرد مردمی‌سازی ان شاء ا... تحول بزرگی را در حوزه نوسازی مسکن دنبال می‌کنیم.
قشر فراموش شده در بازار مسکن
معاون وزیر راه و شهرسازی، بدمسکنی را محصول فراموش شدن یک قشر در بازار مسکن می‌داند. او می‌گوید: عمده اقشار فرودست که در مناطق کم‌برخوردار زندگی می‌کنند کسانی هستند که بازار رسمی مسکن نتوانسته برای آنها خانه فراهم کند. بنابراین نیاز خود به مسکن را در بازار سیاه تامین کرده‌اند. در بسیاری مواقع جوانان جویای تشکیل خانواده اگر یک واحد کوچک و در استطاعت در منطقه‌ی متوسط شهر داشته باشد حاشیه‌نشین نمی‌شود. در جنوب تهران نیاز شدیدی به واحدهای کوچک متراژ احساس می‌شود اما امکان تامین مسکن حداقلی برای جوانان در این کلانشهر فراهم نیست و بیش از ۵۰ درصد مردم تهران اجاره‌نشین هستند.
راهکار چیست؟
ترغیب و تشویق بخش خصوصی و مردمی‌سازی جریان نوسازی مسکن است. تعریف و اجرایی کردن تشویقات و فراهم نمودن تسهیلات اداری و تعریف بسته های مالی است. تشویق های شهرسازانه، محور جدیدی است که در بحث نوسازی بافت فرسوده شروع کرده‌ایم و معتقدیم این موضوع از تسهیلات بانکی و تخفیف پروانه مهمتر است. از جمله محورهای آن می‌توان به تراکم تشویقی، تسهیلاتی در زمینه سطح اشغال و پارکینگ اشاره کرد.
افق چهار ساله را ترسیم کنید
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به وجود ۵۰۰۰ محله شامل بافت فرسوده، تاریخی و سکونتگاه‌های غیررسمی می‌گوید در حوزه نوسازی مسکن اگر ۲۵۰ هزار واحد فرسوده به صورت هدفمند و مکان‌مند نوسازی شود می‌توان در اکثر محلات تعداد واحدهای ناپایدار به زیر ۵۰ درصد رساند که به طور نسبی از خطر گریخته‌ایم و کار سنگینی نیست. در نهضت ملی مسکن، ساخت ۶۰۰ هزار واحد بر عهده‌ی ما قرار داده شده اما اگر دو بسته تسهیلات ودیعه اسکان موقت و تسهیلات نوسازی به اندازه کافی از سوی بانک‌ها برای ما فراهم و یارانه داده شود ما یک میلیون واحد را در چهار سال می‌سازیم. با ۱۵۰ هزار واحد شروع می‌کنیم، سال دوم ۲۰۰ هزار واحد، سال سوم ۳۰۰ هزار و سال چهارم قابلیت ساخت ۳۵۰ هزار واحد را داریم. اگر این اتفاق بیفتد این چالش را به طور محسوسی کاهش می‌دهیم.
آئینی بیان می‌کند: بافت حاشیه‌ای با بافت فرسوده فرق دارد و عملکردها هم باید متفاوت باشد. در بافت فرسوده صحبت از نوسازی است اما درحاشیه باید کلی کار کنید تا تازه بشود بافت فرسوده و بتوان نوسازی کرد. سند دادن به این خانه‌ها تازه شروع شده است. سنددار کردن می‌تواند آنها را رسما وارد اقتصاد شهری کند و برای مرمت و نوسازی تصمیم بگیرند. الان پیرامونی هستند، می‌گویند شما شناسنامه نداری جلو نیا. در بافت این مشکل نیست اما حاشیه‌نشین سند ندارد که گرو بانک بگذارد. سند ملی بازآفرینی می‌گوید اول پیش نگری کن، بعد پیشگیری کن که سکونتگاهای موجود توسعه پیدا نکنند، بعد می‌گوید موجودها را ساماندهی کن. این سند و میثاق ملی است ... آن‌جا شهرداری موظف است پایش شبانه‌روزی کند. بر اساس بند «ک» تبصره ۱۱ قانون بودجه که امسال برای اولین بار تصویب شده واگذاری سند به متصرفین قبل از سال ۱۳۹۴ فراهم شده است.
او ادامه می‌دهد: از قدیم، اقشار مختلف کنار یکدیگر زندگی می‌کردند. در پروسه بازآفرینی، امکان همزیستی اقشار مختلف در کنار هم وجود دارد؛ چیزی که در مسکن مهر و نهضت ملی مسکن نمی‌توان انجام داد. کالبد بافت فرسوده این امکان را فراهم می‌کند که واحدهای مختلف با متراژهای مختلف در کنار هم ساخته شود.
افتتاح ۵۷ طرح به مناسبت هفته‌ی دولت
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران بیان می‌کند برای محرومیت‌زدایی ما به تنهایی منابع کافی در اختیار نداریم. بنابراین اقدام مشترک را تعریف شده که ۹۰۰۰ پروژه را شامل می‌شود. از سال ۱۳۹۸ تا کنون در مجموع ۱۵۵۵ پروژه به بهره‌برداری رسیده است. ۵۷ طرح به مناسبت هفته دولت افتتاح می‌شود. در سال جاری ۱۱۹ پروژه را به ارزش ۱۲۰ میلیارد تومان به بهره‌برداری رساندیم. ۳۸۳ پروژه دیگر در دست اقدام داریم که امسال قریب به ۶۰۰ میلیارد تومانب رای پیشبرد آنها هزینه کرده ایم و ۲۸۰۰ میلیارد تومان اعتبار دیگرلازم داریم که در یک سال آینده آنها را به اتمام برسانیم.
انتهای پیام
