دانش بنیان ها در خارج از کشور چگونه حمایت می شوند

به گزارش خبرنگار خبرآنی، تجربه جهانی نشان می‌دهد یکی از راه‌های دستیابی به اقتصادی فعال و پویا اتکا به کسب و کارهای دانش بنیان است. کسب و کارهایی که شاید در ابتدای حضور به صورت گروههای کوچک استارت آپی برای پیاده سازی ایده‌های نوآورانه تلاش می‌کنند اما در صورت سرمایه گذاری درست و به موقع و حمایت توسط دولتها می‌توانند سرنوشت فناوری، تولید و اشتغال را تغییر دهند و پیشرفت و رفاه بیشتر را برای مردم به ارمغان آورند.

در این میان هر کشوری برای شتابدهی به توسعه و ثروت آفرینی از این کسب و کارهای مبتنی بر دانش، سیاست و خط مشی جداگانه ای دارد و الگوی حمایتی کشورها ممکن است متفاوت از یکدیگر باشد.

در کشور ما نهادهایی مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی کار حمایت و پشتیبانی از دانش بنیان‌ها را بر عهده دارند که گستره این حمایت‌ها از پرداخت تسهیلات مالی تا معافیت‌های مالیاتی است.

از آنجا که مطالعه نحوه حمایت و شتابدهی به فعالیت‌های دانش بنیانی، نتیجه اثربخشی آنها و بررسی مقایسه‌ای روش‌های حمایتی در سایر کشورها می‌تواند ما را در ارائه خدمات مفیدتر به دانش بنیان‌ها کمک کند، در نوشتار پیش رو به بررسی روش‌های حمایتی در اتحادیه اروپا، آمریکا، سوئد، هند، چین، سنگاپور و … پرداخته شده است.

پشتیبانی از توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط مبتنی بر دانش، ایجاد صندوق‌های نوآوری برای کسب و کارهای کوچک یا SMEهای فناوری‌بنیان، مدیریت اجرایی توسعه شرکت‌های خصوصی و غیردولتی، تأمین مالی SMEهای فناوری‌بنیان، تنظیم مقررات ورود سرمایه‌گذاران غیردولتی به صنایع فرهنگی، هدایت توسعه و اصلاح SMEهای تجاری از جمله حمایت‌های کشورها از دانش‌بنیان‌ها به شمار می‌روند.

برنامه‌های حمایتی اتحادیه اروپا

از آنجا که شرکت‌های کوچک و متوسط ستون فقرات اقتصاد اروپا را تشکیل می‌دهند، دولت‌های اروپایی برنامه‌های متنوعی را برای حمایت از این شرکت‌ها به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط فعال در حوزه فناوری بالا، طراحی و اجرا می‌کنند.

کمیسیون اروپا دسترسی به منابع مالی را از طریق نهادهای مالی محلی در کشورهای اتحادیه اروپا فراهم می‌کند. انواع مختلف تأمین مالی شامل وام‌ها، تأمین مالی خرد، ضمانت‌نامه، سرمایه‌گذاری و مشارکت از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا فرشتگان کسب و کار است. این حمایت‌ها مزایایی مانند کاهش نرخ بهره، افزایش سقف تأمین مالی یا سهل‌گیری در وثیقه‌ها را به دنبال دارد. مدیریت این برنامه‌های تأمین مالی اغلب بر عهده «بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB)» و «صندوق سرمایه‌گذاری اروپا (EIF)» است. همچنین کمیسیون اروپا سازمان اجرایی بنگاه‌های کوچک و متوسط (EASME) را برای مدیریت برنامه‌های پشتیبانی SMEها و نوآوری راه‌اندازی کرده است.

برنامه افق ۲۰۲۰ (Horizon ۲۰۲۰) و برنامه افق اروپا (Horizon Europe): بزرگ‌ترین برنامه پژوهش و نوآوری در اتحادیه اروپا بود که با ۸۰ میلیارد یورو بودجه در طول بیش از ۷ سال (۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰) با هدف جذب سرمایه‌گذاری خصوصی و بهره‌مندی ایده‌های ناب از آزمایشگاه به بازار ارائه شد. در افق ۲۰۲۰، توجهی ویژه به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط شد. کمک به معرفی ایده‌های جدید این بنگاه‌ها به بازار و سپس کمک به توسعه بیشتر این ایده‌ها از جمله نکات مهم برنامه در حوزه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط بود. پس از پایان دوره افق ۲۰۲۰، برنامه حمایت از پژوهش اتحادیه اروپا تحت عنوان افق اروپا مربوط به سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۷ با بیش از ۹۵.۵ میلیارد یورو به عنوان بزرگترین برنامه حمایتی در جهان کار خود را آغاز کرده است.

برنامه رقابت‌پذیری بنگاهی و بنگاه‌های کوچک و متوسط (COSME): هدف این برنامه تسهیل دسترسی بنگاه‌های کوچک و متوسط به منابع مالی در تمام فازهای دوره عمر بنگاه (خلق، گسترش یا واگذاری کسب‌وکار) است. در قالب این برنامه ضمن ایجاد دسترسی آسان‌تر به ضمانت‌نامه، وام و سرمایه برای کسب‌وکارها، حمایت‌های مالی اتحادیه اروپا از طریق نهادهای مالی محلی در کشورهای عضو به شرکت‌ها ارائه می‌شود و فراهم می‌شود.

تأمین مالی اتحادیه اروپا برای نوآوران (InnovFin): راهکار مشارکتی گروه بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB و EIF) و کمیسیون اروپا در قالب برنامه پژوهش و نوآوری افق ۲۰۲۰ بود. InnovFin دربردارنده مجموعه‌ای یکپارچه و مکمل از ابزارهای مالی و خدمات مشاوره‌ای است که کل زنجیره ارزش پژوهش و نوآوری را پوشش می‌داد.

صندوق اروپایی سرمایه‌گذاری‌های راهبردی (EFSI): این صندوق رکن اصلی طرح سرمایه‌گذاری اروپا است و «پنجره اختصاصی SME» با سرمایه ۵/۵ میلیارد یورویی دارد که وام یا ضمانت‌نامه‌ها را از طریق EIF در اختیار بنگاه‌های کوچک و متوسط قرار می‌دهد. همچنین از طریق EFSI، امکان مشارکت با بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر روی شرکت‌های نوآفرین پرپتانسیل و شرکت‌های درحال‌رشد و نیز اعطای وام به SMEهای پرمخاطره (فعال در حوزه پژوهش و نوآوری یا فعالیت‌های اجتماعی) فراهم شده است. این حمایت‌ها فراتر از خدمات EIF یا دیگر ابزارهای مالی اتحادیه اروپا است.

برنامه اتحادیه اروپا برای اشتغال و نوآوری اجتماعی (EaSI): ابزار تأمین مالی در سطح اتحادیه اروپا برای تشویق اشتغال باکیفیت و پایدار، تضمین فراگیری اجتماعی، مبارزه با فقر و بهبود شرایط کاری است. گروه هدف این ابزار اقشار آسیب‌پذیر، بنگاه‌های خرد و بنگاه‌های اجتماعی است. در قالب این برنامه وام‌های خرد تا ۲۵ هزار یورو برای بنگاه‌های خرد و اقشار آسیب‌پذیری ارائه می‌شود که درصدد راه‌اندازی یا توسعه یک شرکت خرد هستند. همچنین سرمایه‌گذاری تا ۵۰۰ هزار یورو روی بنگاه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد.

شورای نوآوری اروپا (EIC): این برنامه که در قالب برنامه‌های افق ۲۰۲۰ طراحی شده است، برنامه پرچمدار اروپا برای شناسایی، توسعه و افزایش مقیاس فناوری‌ها و نوآوری‌های خط‌شکن است. طرح‌های مختلف تأمین مالی، سرمایه‌گذاری، شتابدهی کسب‌وکار با تکیه بر خدمات مشاوره و آموزش برای حمایت از شرکت‌های نوآفرین، نوآور و فعال در حوزه فناوری‌های خط‌شکن از طریق این برنامه اجرا می‌شود.

تسهیلات ضمانت‌نامه بخش فرهنگی و خلاق (CCSGF): در قالب برنامه «اروپای خلاق»، به واسطه‌های مالی‌ای ضمانت‌نامه ارائه می‌شود که منابع مالی لازم برای برنامه‌های بخش فرهنگی و خلاق را تأمین می‌کنند. این برنامه با وام و دیگر ابزارهای مالی از بنگاه‌های خلاق حمایت می‌کند. همچنین در این برنامه به واسطه‌های مالی برای درک بهتر نیازهای پروژه‌های فرهنگی و خلاق آموزش داده می‌شود.

سیاست‌های مالی و مالیاتی برای حمایت از دانش بنیان‌ها در آمریکا

آمریکا یکی از کشورهایی است که در حوزه حمایت از شرکت‌های دانش بنیان کوچک و متوسط فعالیت‌های زیادی انجام داده است. در بیشتر شهرهای کوچک و بزرگ آمریکا یک اداره بنگاه‌های کوچک محلی وجود دارد که درباره طیف مختلفی از برنامه‌ها و پشتیبانی‌ها به کارآفرینان در زمینه تاسیس شرکت‌های دانش بنیان کمک می‌کنند.

علاوه بر آن چند طرح دولتی فدرال نیز به طور خاص برای کمک به مالکان کسب و کارهای کوچک دانش بنیان آغاز شده است. از سوی دیگر بسیاری از بنگاه‌ها براساس خدمت رسانی به دولت ایجاد شده اند و در حقیقت دولت مشتری آنها به حساب می‌آید.

درهمین راستا «اداره کسب و کارهای کوچک آمریکا» (SBA) برنامه‌های مختلفی برای حمایت از استارت آپ ها و شرکت‌های دانش بنیان دارد.

این اداره هر سال به بیش از یک میلیون کارآفرین و صاحبان مشاغل کوچک آموزش و مشاوره می‌دهد. شبکه ملی شرکای منابع مالی SBA کمک‌هایی در زمینه آموزش، راهنمایی، منابع و کمک‌های محلی فراهم می‌کنند که تاثیر بسیار زیادی بر کسب و کارهای کوچک این کشور دارند. در ۲۰۲۱ میلادی کسب و کارهای کوچک آمریکایی از همین طریق به چند میلیارد دلار سرمایه و کمک دست یافتند و بیش از ۲۶ هزار کسب و کار تازه خلق شد. همچنین در این فرایند بیش از ۲ میلیون شغل ایجاد و حفظ شد.

علاوه بر آنچه گفته شد دولت فدرال آمریکا سالانه ۱۰ درصد از قراردادهای خود یا به عبارتی قراردادهایی به ارزش ۵۰ میلیارد دلار را به کسب و کارهای استارت آپی اختصاص می‌دهد. دفتر پیمانکاری دولتی و توسعه تجارت سازمان SBA فرایند پیشرفت ۲۴ آژانس اجرایی در بخش اعطای قرارداد به کسب و کارهای کوچک و محروم را رصد می‌کند.

همچنین SBA برنامه‌ای برای کسب و کارهای دانش بنیان متعلق به زنان دارد. این برنامه شامل کسب و کارهای کوچکی می‌شود که ۵۱ درصد یا میزان بیشتری از سهام آن به زنانی تعلق داشته باشد که شهروند آمریکا هستند.

علاوه بر این موارد در آمریکا سیاست‌های مالیاتی مختلفی برای حمایت از کارآفرینی در نظر گرفته شده است. بسیاری از ایالت‌های این کشور برای حمایت از کارآفرینی مالیات را کاهش می‌دهند. حدود ۱۰ ایالت آمریکا سیاست‌های مالیاتی فعال دارند مانند اعطای اعتبار مالیاتی به شرکت‌ها براساس موقعیت مکانی، تحقیق و توسعه و الزامات سرمایه گذاری. هزینه‌های آغاز یک کسب و کار دانش بنیان قطعاً یک عامل مهم قبل از آغاز هرگونه فعالیت کارآفرینی است. در همین راستا بسیاری از ایالت‌های آمریکا اهمیت سرمایه برای کارآفرینان را درک کرده اند و سیاست‌هایی برای دسترسی کارآفرینان به بازارهای سرمایه فراهم کرده اند.

جایگاه شرکتهای دانش بنیان در چین و برنامه‌های حمایتی برای گسترش نوآوری

در چین، چهار سازمان دولتی «کمیسیون ملی توسعه و اصلاحات»، «مرکز هماهنگی چین برای همکاری SMEها با کشورهای خارجی»، « اتحادیه SMEهای چین» و «اداره SMEهای محلی در هر استان» مسئولیت نظارت و حمایت ازشرکت‌های مبتنی بر دانش کشورشان را بر عهده دارند.

دولت چین به طرز روزافزونی به شرکت‌های دانش بنیان کوچک فناوری برای گسترش نوآوری در کشور خود اتکا می‌کند. این درحالی است که رگولاتورهای این کشور فشار زیادی به شرکت‌های فناوری بزرگ خارجی وارد می‌کنند.

در همین راستا لی کچیانگ عضو کمیته دائمی دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین (CPC) در ماه ژانویه ۲۰۲۲ میلادی اعلام کرد دولت این کشور تصمیم دارد از شرکت‌های نوآور کوچک و متوسط پشتیبانی بیشتری کند تا آنها را به نوآوری‌های علمی در کشور تشویق کند. بنابراین دولت علاوه بر پشتیبانی از موسسات تحقیقاتی، کالج‌ها و شرکت‌های بزرگ از استارت آپ ها نیز پشتیبانی می‌کند تا تحقیقات نوآورانه بیشتری انجام دهند و از سوی دیگر به کارگیری دستاوردهای آنها را نیز آسان‌تر می‌کند. درهمین راستا کنگره ملی خلق چین در ماه مارس نیز یک دستورالعمل سیاستگذاری جدید برای ۲۰۲۲ میلادی و پس از آن تدوین کرد.

به گفته لی دولت برای کمک به شرکت‌های کوچک و متوسط و کارآفرینان از سیاست‌های مختلفی مانند کاهش مالیات و هزینه‌های اداری استفاده می‌کند زیرا چنین کسب و کارهایی یک منبع مهم ایجاد شغل در اقتصاد هستند.

البته پشتیبانی از شرکت‌های دانش بنیان کوچک به پس زمینه تمام برنامه‌های دولت چین تبدیل شده است. در ماه دسامبر ۲۰۲۱ میلادی، لی تعهد کرد پشتیبانی مالی برای کسب وکارهای کوچک مانند وام‌های متناسب با نیازهایشان را فراهم می‌کند.

این اقدام در حالی انجام می‌شود که پکن از سال گذشته میلادی سعی دارد سلطه شرکت‌های بزرگ فناوری را کنترل کند. در همین راستا بررسی‌های دولتی برای مقابله با انحصارگرایی، امنیت داده، عرضه اولیه سهام در خارج از کشور و عملکردهایی که روی مصرف کننده و حقوق کارگر تاثیرمی گذارد را بیشتر کرده است.

در سراسر اقتصاد این کشور شرکت‌های دانش بنیان کوچک و متوسط ۹۹ درصد کل شرکت‌های چینی را تشکیل می‌دهند.

هند؛ نگهبان پتنت ها و ارائه وام‌های کم بهره به استارت آپ ها

در سال‌های اخیر شرکت‌های دانش بنیان مختلفی در حوزه‌های مالی، آموزش، داروسازی، تجارت الکترونیک و حوزه‌های مرتبط در هند ظهور کرده و با ایجاد میلیون‌ها شغل برای جمعیت جوان و تحصیل کرده به رشد اقتصاد این کشور کمک کرده اند. دولت هند نیز با توجه به اهمیت این استارت آپ ها برای اقتصاد برنامه‌های مختلفی برای حمایت از آنها ارائه کرده است.

یکی از این برنامه‌ها «استارت آپ ایندیا» است که در سال ۲۰۱۶ میلادی توسط نارندا مودی نخست وزیر هند ایجاد شد هدف آن حمایت از کارآفرینان هندی در ایجاد ۱۰ هزار استارت آپ اپلیکیشن موبایل است. یکی از بخش‌های طرح «استارت آپ ایندیا» نیز برنامه وامMUDRA است. این برنامه اعطای وام‌های کوچک با بهره کم به کارآفرینان نوظهور از اقشار کم درآمد است.

یکی دیگر از طرح‌های دولت برای پشتیبانی از استارت آپ ها «ماموریت نوآوری ATAL» است. این طرح دولت برای ترویج فرهنگ نوآوری و توسعه کارآفرینی ایجاد شده است. هدف آن نیز توسعه انکوباتور های Atal برای ایجاد همکاری بین طرح‌های نوآوری دولتی، مرکزی و محلی و همچنین ایجاد روحیه کارآفرینی در مدارس و شرکت‌ها است. دیگر طرح این کشور که در سال ۲۰۱۳ میلادی اعلام شده نخستین پلتفرم آنلاینی است که ارتباط دولت با کسب و کارها را فراهم می‌کند. این پرتالe-Biz نام دارد و هدف اصلی آن ایجاد یک اتمسفر دوستانه کارآفرینی در کشور است. این تنها فروم ارتباط آنلاین برای صاحبان کسب و کار هندی و سرمایه گذاران است که به وسیله آن می‌توانند تراکنش انجام دهند، مجوز دریافت کنند و فعالیت‌های مربوط به هر دو را انجام دهند.

یکی از طرح‌های جالب دولت هند در این زمینه طرح SIP-EIT است که در وزارت الکترونیک و فناوری اطلاعات برای فراهم کردن بودجه کسب و کارهای دانش بنیان کوچک و متوسط و همچنین تشویق استارت آپ های فناوری به نوآوری، به رسمیت شناختن حقوق بین المللی پتنت ها و ارتقای رشد در این بخش اجرا می‌شود.

کسب و کارهایی که تصمیم دارند در سطح جهانی کار کنند باید برای ثبت حقوق مالکیت معنوی درخواست ثبت کنند زیرا نوآوری‌ها در معرض خطر سرقت یا سواستفاده قرار دارند. دولت هند نیز در طرح SIP-EIT اقدامات محافظتی متعددی از پتنت ها انجام می‌دهد.

مانع زدایی از دانش بنیان‌ها در امارات

این کشور در حوزه استارت آپ ها فعالیت‌های زیادی انجام می‌دهد. یکی از طرح‌های این کشور Area۲۰۷۱ است که تحت نظارت بنیاد آینده دبی اجرا می‌کند. این طرح در حقیقت یک اکوسیستم یگانه است که به افراد مستعد در سطح جهان اجازه می‌دهد کسب و کار خود را در امارات متحده عربی راه اندازی کنند. شرکت کنندگان در طرح Area۲۰۷۱ به شبکه وسیعی از شرکای استراتژیک، کارآفرینان و سرمایه گذاران دسترسی می‌یابند.

تحت طرح Area۲۰۷۱ هزینه‌های ثبت مجوز برای تمام استارت آپ ها و کارآفرینان کاهش می‌یابد. کارآفرینان با پرداخت سالانه هزار درهم هزینه مجوزهای تجاری می‌توانند در یک بخش ۳ فعالیت مختلف انجام دهند. مالکان کسب و کارهای ثبت شده مجوزی ۳ ساله برای فعالیت در طرح Area۲۰۷۱ دریافت می‌کنند.

دولت اکوسیستم Hub۷۱ را برای پشتیبانی از استارت آپ یا شرکت‌های دانش بنیان حوزه فناوری در امارات متحده عربی راه اندازه کردی است. همچنین دولت تلاش دارد عوامل انگیزشی بیشتری برای جذب افراد مستعد به این کشور را از سراسر جهان افزایش دهد.

برخی از این تلاش‌ها عبارتند از: اجازه فعالیت به کسب و کارهای ۱۰۰ درصد خارجی، ارائه ویزاهای طولانی مدت برای کارآفرینان، جذب بنگاه‌های فناوری به امارات متحده عربی، فراهم کردن سرمایه و پشتیبانی برای کسب وکارهای کوچک، ایجاد محیط ایده آل برای کار و زندگی.

همچنین در راستای رویای امارات متحده عربی برای تبدیل شدن به یک کشور پیشرو با اقتصادی ماندگار، رهبران این کشور به طور مداوم طرح‌هایی اجرا و اصلاحاتی را برای رفع موانع تولید در شرکت‌های دانش بنیان انجام می‌دهند.

در سال ۲۰۱۹ میلادی این کشور ۵ قانون در این زمینه وضع کرد. از یکم جولای ۲۰۱۹ میلادی وزارت اقتصاد امارات متحده عربی از کاهش هزینه‌های ۱۵۰۰ سرویس دولتی تا ۵۰ درصد برای دانش بنیان‌ها خبر داد. همچنین استارت آپ هایی که ۵ کارمند تمام وقت یا کمتر دارند تا ۲ سال یارانه ۱۰۰ درصدی دریافت می‌کنند.

سوئد و فرشتگان سرمایه گذاری

اسپاتیفای، مینسکرافت، کندی کراش و فیش برین فقط تعداد اندکی از شرکت‌های دانش بنیان مشهوری هستند که در سوئد رشد کرده اند.

در این میان استکهلم پایتخت این کشور شاهد رشد قابل توجه استارت آپ ها است و با وجود آنکه تحقیقات نشان می‌دهد کشورهایی با دولت‌های بزرگ و مالیات و هزینه بالا کمتر کارآفرینی می‌کنند، صنعت فناوری سوئد با کمک شرکت‌های دانش بنیان از زیربنای اجتماعی و فیزیکی قدرتمندی بهره برده است.

در این کشور سرعت اینترنت بسیار بالا است و طبق آمار ۲۰۱۶ میلادی بیش از ۶۰ درصد کشور به اینترنت پر سرعت دسترسی داشته اند. ایجاد زیربنای فیبر نوری به طور مستقیم توسط دولت سوئد در مناطق حاشیه‌ای انجام شده و در مناطق دیگر شامل یارانه‌های وسیع می‌شود. از سوی دیگر دولت این کشور پس از بحران اقتصاد جهانی سعی کرد شرکت‌های خصوصی را وارد رقابت در بخش‌هایی کند که قبلاً توسط دولت کنترل می‌شد. درهمین راستا بسیاری از قوانین مربوط به انحصار دولت از جمله تاکسی‌ها، شبکه توزیع برق، مخابرات، راه آهن، سرویس‌های حمل و نقل هوایی داخلی لغو شد.

دیگر سرویس‌های عمومی از جمله مراقبت از سالمندان، تحصیلات اولیه و ثانویه و پیش دبستانی به شرکت‌های خصوصی واگذار شد. در کنار این موارد قانون رقابت که در سال ۱۹۹۳ در این کشور ارائه شده از انجام عملیات ادغام بزرگ و فعالیت‌های ضد رقابتی جلوگیری می‌کند. علاوه بر تمام این موارد سوئد اکوسیستمی برای پشتیبانی از استارت آپ ها فراهم کرده است. دولت این کشور فعالیت‌های مختلفی برای پشتیبانی از استارت آپ های محلی می‌کند و برنامه‌های سرمایه گذاری مختلفی برای کارآفرینانی ایجاد می‌کند که استارت آپ هایشان لزوماً به محققان دانشگاهی وابسته نیست.

در سراسر سوئد دفاتری به نام ALMI وجود دارد که گرنت اولیه را برای شروع فعالیت در اختیار شرکت‌های دانش بنیان قرار می‌دهند و اگر از آن در مسیر درست استفاده شود، نیازی به بازپرداخت آن نیست. علاوه برآن این دفاتر وام‌های قابل تبدیل نیز ارائه می‌کنند.

آژانس نوآوری سوئد به نام Vinnova به وسیله طیف مختلفی از گرنت ها برای صنایع مختلف، سرمایه لازم برای استارت آپ ها را فراهم می‌کند. همچنین دانشگاه‌ها به خصوص موسسات آموزش عالی که برنامه‌های کارآفرینی ارائه می‌کنند، امکانات تامین سرمایه یا سرمایه گذاری از طریق فضای اداری رایگان در یک آزمایشگاه یا دسترسی به شبکه ای از کارشناسان- سرمایه گذاران را فراهم می‌کنند.

از سوی دیگر سوئد دارای یک شبکه فرشتگان کسب‌وکاری (Business Angels )است. فرشته کسب و کار در حقیقت فردی است که سرمایه و تجارب تجاری زیادی دارد و بخشی از دارایی‌های خود را در مشاغل خصوصی جدید و در حال رشد سرمایه‌گذاری می‌کند. فرشتگان تجاری می‌توانند به صورت جداگانه یا به عنوان بخشی از یک سندیکا سرمایه گذاری کنند.

سوئد دارای یک شبکه فرشتگان کسب‌وکاری (Business Angels )است. فرشته کسب و کار در حقیقت فردی است که سرمایه و تجارب تجاری زیادی دارد و بخشی از دارایی‌های خود را در مشاغل خصوصی جدید و در حال رشد سرمایه‌گذاری می‌کند. فرشتگان تجاری می‌توانند به صورت جداگانه یا به عنوان بخشی از یک سندیکا سرمایه گذاری کنند بزرگترین شبکه فرشتگان سرمایه گذاری در این کشور connect نام دارد. این شبکه شرکای بین المللی متعددی دارد و هر سال کنفرانس‌هایی با موضوع سرمایه گذاری در سراسر سوئد برگزار می‌کند.

سیلیکون ولی کره‌ای ها

استارت آپ ها در کره جنوبی نیازمند کمک سازمان‌های دولتی هستند. اکوسیستم استارت آپ از ۲۰۱۵ میلادی در کره جنوبی اوج گرفته است. اما در سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ میلادی تعداد زیادی از استارت آپ های این کشور به دلیل شیوع کووید ۱۹ دچار مشکل شدند. بنابراین سازمان‌های دولتی کره جنوبی برنامه‌ای انگیزشی برای حمایت از استارت آپ ها و همچنین ترویج کارآفرینی میان جوانان راه اندازی کرده اند.

بسیاری از آژانس‌های دولتی کره جنوبی تصمیم دارند از ایده‌های جدید و خلاق وبه خصوص از سوی کارآفرینان خارجی و بخش‌های اقتصادی پشتیبانی کنند. وزارت علوم و ICT کره جنوبی برای نظارت و اجرای سیاست‌های دولت در این زمینه ایجاد شده است. این سازمان وظیفه ارزیابی سیاست‌های علوم و فناوری را دارد و علاوه بر آن از تحقیق و توسعه و ایجاد مهارت‌های جدید در ICT پشتیبانی می‌کند.

این وزارتخانه برنامه Digital New Deal۲.۰ را اجرا می‌کند که شامل توسعه جدیدترین فناوری‌ها در صنایعی مانند هوش مصنوعی، داده‌های کلان، امنیت سایبری و بلاکچین است. از سوی دیگر «شرکت سرمایه گذاری خطرپذیر کره جنوبی» نیز زمینه سرمایه گذاری برای استارت آپ ها را فراهم می‌کند. همچنین کره جنوبی نسخه‌ای از سیلیکون ولی را به نام Pangyo Techno Valley ایجاد کرده که در ایالت گیونگ گی واقع است. این پردیس عظیم صنعتی و استارت آپی خانه برخی از برترین شرکت‌های فناوری کره جنوبی و شرکت‌های بین المللی است.

همچنین استارت آپ هایی که در برنامه سالانه چالش بزرگ استارت آپ کره جنوبی قبول می‌شوند، می‌توانند در این پردیس فعالیت کنند.

مشوق‌های سرمایه گذاری در هنگ کنگ

بودجه دولتی چین و هنگ کنگ برای تأمین مالی شرکتهای مبتنی بر دانش شامل بودجه‌ای برای پشتیبانی از توسعه این شرکتها می‌شود. همچنین یک صندوق توسعه SME برای تشویق آنها راه‌اندازی شده است. دولت همچنین نهادهای مالی را به بهبود محیط تأمین مالی برای SMEها و تقویت پشتیبانی خود از SMEها از طریق ارتقای کانال‌های اعتباری و تأمین مالی مستقیم ملزم کرده است. دولت این کشور همچنین با اعطای مشوق‌های مالیاتی، انواع مختلف سرمایه‌گذاران خطرپذیر را به افزایش سرمایه‌گذاری روی شرکتهای مبتنی بر دانش تشویق می‌کند.

ایجاد صندوقی برای حمایت‌های تشویقی از شرکت‌های مبتنی بر دانش، مشوق‌های مالیاتی از سوی اداره‌های دولتی، ارتقای مهارت شرکت‌ها برای ورود و دسترسی به بازار، شبکه‌سازی با بنگاه‌ها از سوی دولت برای توسعه بازار از جمله حمایت‌های دولت از شرکت‌های کوچک و متوسط فعال در عرصه فناوری به شمار می‌رود.

حمایت دو سازمان سنگاپوری از شرکتهای مبتنی بر دانش

هدف دولت سنگاپور، پشتیبانی از توسعه محیطی پایدار برای شرکتهای کوچک و متوسط مبتنی بر فناوری و دانش به‌ویژه بخش‌های دارای رشد زیاد است. وزارت تجارت و صنعت سنگاپور، دو سازمان برای حمایت از SMEهای دارای رشد زیاد دارد: سازمان استاندارد، بهره‌وری و نوآوری برای رشد (SPRING) و سازمان علم، فناوری و پژوهش (A*STAR). SPRING از طریق تأمین مالی، توسعه توانمندی‌ها و مدیریت، پیشبرد فناوری، نوآوری و بین‌المللی‌سازی به SMEهای محلی کمک می‌کند. A*STAR نیز به روش‌های مختلف از بنگاه‌های محلی پشتیبانی می‌کند؛ از تحقیق و توسعه بلندمدت با گروه‌های صنعتی تا تحقیق و توسعه‌ای که به ارتقای شایستگی فناوری شرکت‌ها کمک می‌کند.

پشتیبانی ژاپن از کسب و کارهای فناورانه

ژاپن «سازمان بنگاه‌های کوچک و متوسط و نوآوری منطقه‌ای» را زیر نظر وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت راه‌اندازی کرده است تا بتواند اقدامات پشتیبانی هدفمند از SMEها را با همکاری سازمان‌های دولتی، سازمان‌های پشتیبان SMEها، نهادهای مالی و پژوهشی اجرا کند. این سازمان خدمات متنوعی را متناسب با دوره عمر شرکت‌ها به آن‌ها ارائه می‌کند.

شبکه همکاران این سازمان، شامل ۹ دفتر منطقه‌ای و ۱ دفتر نمایندگی، ۹ مؤسسه آموزشی SME و حدود ۳۴۰۰ کارشناس خبره ثبت شده است. این سازمان همچنین تفاهمنامه های همکاری با ۱۶ سازمان خارجی دارد و از طریق همکاری با آنها از گسترش کسب وکار SMEهای ژاپنی و رشد SMEها در کشورهای شریک پشتیبانی می‌کند.

تدوین سیاست‌ها و اجرای راهبردهای مالزی در حمایت از کسب و کارها

اجرای برنامه مساعدت یکپارچه برای ارتقای توانمندی‌های SMEها و بنگاه‌های خرد از طریق مشاوره کسب‌وکار، توسعه توانمندی‌ها و بهبود عملکرد کسب‌وکار، تسهیل اتصال بین SMEها و شرکت‌های بزرگ، شرکت‌های چندملیتی (MNC) و شرکت‌های وابسته به دولت، برنامه تشویق صادرات، برگزاری رویدادهایی برای برای اتصال SMEها به عملگرایان، خبرگان و رهبران فکری منطقه‌ای و جهانی درزمینه دانش از جمله برنامه‌های حمایتی مالزی در حوزه بنگاه‌های کوچک و متوسط است.

سیاست‌های حمایت از شرکتهای مبتنی بر دانش با رشد زیاد برخی کشورها

تاثیر شرکتهای برپایه دانش در اقتصاد کشورها

مرضیه شاوردی، مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی و دکترای سیاست‌گذاری علم و فناوری در گفتگو با خبرنگار خبرآنی با اشاره به پتانسیل اشتغالزایی شرکتهای کوچک و متوسط گفت: شواهد بسیار محکمی وجود دارد که شرکت‌های کوچک و متوسط توانایی ایجاد اشتغال، صادرات و درآمدزایی بالایی برای کشورها دارند و ستون فقرات اقتصاد اروپا را بنگاه‌های کوچک و متوسط شکل می‌دهد.

وی با بیان اینکه این سهم کوچک از بنگاه‌ها، باعث افزایش بهره‌وری اقتصاد خواهد شد و یکی از عوامل مهم رشد اقتصادی کشورها به شمار می‌رود، گفت: این شرکت‌ها در ادبیات حوزه نوآوری و توسعه به شرکت‌های کوچک و متوسط با رشد بالا یا غزال‌ها معروفند که عمدتاً در ایران از آن‌ها با عنوان استارت‌آپ‌ها (شرکت‌های نوآفرین) یا شرکت‌های دانش‌بنیان مبتنی بر فناوری و نوآوری یاد می‌شود.

به گفته وی، به دلیل آثار مثبت این شرکت‌ها در اقتصاد کشورها، پشتیبانی و حمایت از آنها در دستور کار بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه در سراسر جهان قرار گرفته است و دولت‌ها متناسب با شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود، سیاست‌ها و برنامه‌های متنوعی برای حمایت از آن‌ها در پیش می‌گیرند.

شاوردی با بیان اینکه مهم‌ترین اصول حمایت از شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها با رشد زیاد، مبتنی بر رویکرد گزینشی است، گفت: در این رویکرد سعی می‌شود شرکت‌های با پتانسیل بالا و افراد کارآفرین و مستعد شناسایی شود و از آن‌ها به صورت ویژه حمایت شود. در این رویکرد هدف افزایش تعداد شرکت‌ها نیست، بلکه هدف رشد تصاعدی شرکت‌های خاص است.

مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی تاکید کرد: همچنین، در این برنامه‌ها سازمان‌های حمایتی هر کشوری برای دستیابی به اهدافشان به صورت فعال و پیش‌دستانه عمل می‌کنند.

حتی سرمایه‌گذاران باتجربه هم در تشخیص استارت‌آپ‌های موفق دچار مشکل می‌شوند

وی با بیان اینکه گاهی اوقات سیاست‌گذاران در انتخاب شرکت‌های مستعد دچار مشکل می‌شوند و بودجه دولت به صورت غیربهینه مصرف می‌شود، گفت: این انتخاب اشتباه اگرچه ممکن است به خاطر مسائل سیاسی باشد، حتی سرمایه‌گذاران باتجربه هم در تشخیص استارت‌آپ‌های موفق دچار مشکل می‌شوند. این موضوع در واقع یکی از چالشی‌ترین اجزای به‌کارگیری سیاست‌های گزینشی برای شرکت‌های با رشد سریع است.

مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی ادامه داد: حمایت دولت از شرکت‌ها با رشد سریع را می‌توان با صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر مقایسه کرد که برخی از طرح‌ها پیروز می‌شوند و برخی دیگر شکست می‌خورند. اما کار دولت‌ها از سرمایه‌گذاران خطرپذیر دشوارتر است، احتمالاً برای سرمایه‌گذار خطرپذیر مبنای اصلی فقط سودآوری است، اما برای سیاست‌گذار بسیار مهم است که مجموعه هدف آن گسترده‌تر باشد و سرریز اجتماعی اقتصادی فناوری و نیز اشتغال را در نظر بگیرد.

وی افزود: به واسطه همین چالش‌ها، بعضی نهادهای توسعه‌ای بین‌المللی مانند بانک جهانی به رویکرد گزینشی در حمایت‌های دولتی انتقادهایی را وارد می‌کنند و تأکید می‌کنند بهبود کارایی تخصصی، تشویق سرریزهای تجاری و تقویت توانایی‌های شرکت‌ها باید از جمله اهداف سیاست‌گذاران در حمایت از شرکت‌های با رشد سریع باشد.

ویژگی نهادهای پشتیبان دانش بنیان در دنیا

وی ادامه داد: بررسی تجارب کشورهای مختلف، حاکی از آن است که وزارتخانه‌ها یا سازمان‌هایی خاص در سطح ملی، متولی حمایت از رشد و توسعه مقیاس شرکت‌های کوچک و متوسط مبتنی بر دانش هستند. این نهادها در کشورهای مختلف برنامه‌های متنوعی را برای پشتیبانی اجرا می‌کنند. حرفه‌ای بودن و شبکه‌ای بودن از ویژگی‌های اصلی سازمان‌های حمایتی مخصوص توسعه شرکت‌های با رشد سریع است.

بررسی تجارب کشورهای مختلف، حاکی از آن است که وزارتخانه‌ها یا سازمان‌هایی خاص در سطح ملی، متولی حمایت از رشد و توسعه مقیاس شرکت‌های کوچک و متوسط مبتنی بر دانش هستند. این نهادها در کشورهای مختلف برنامه‌های متنوعی را برای پشتیبانی اجرا می‌کنند. حرفه‌ای بودن و شبکه‌ای بودن از ویژگی‌های اصلی سازمان‌های حمایتی مخصوص توسعه شرکت‌های با رشد سریع است

کدام حمایت‌ها موثرتر است

مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی با بیان اینکه در میان حمایت‌های مالی متنوع، اعطای کمک هزینه‌های پژوهشی و سرمایه خطرپذیر و هوشمند، مؤثرتر از تسهیلات مالی است، گفت: البته نهادهای حمایتی طیف وسیعی از حمایت‌های مالی مانند کمک هزینه، وام‌های ترجیحی، معافیت‌های مالیاتی، خرید سهام و سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها را ارائه می‌کنند.

وی خاطر نشان کرد: ارائه جایزه در صورت دستیابی به اهداف مشخص و از پیش‌تعیین‌شده نیز جزء برنامه‌های سازمان‌های حمایتی است. در حوزه منابع مالی، خدماتِ محوری برای شرکت‌های با رشد سریع، مشاوره مبتنی بر تجربه برای تأمین مالی خطرپذیر و برنامه‌ریزی راهبردی و تأمین مالی با هدف بین‌المللی‌سازی است.

شاوردی گفت: در حوزه تنظیم مقررات و قانونگذاری برای حمایت از شرکت‌های با رشد سریع، مهم‌ترین مسئله، روان‌سازی الزامات پیروی از قوانین برای بنگاه‌های در حال رشد با هدف ایجاد تغییرهای اساسی در مقیاس بنگاه است. در این بین خریدهای دولتی و ارائه مشوق‌ها و ترجیحات مشخص برای شرکت‌ها اهمیت فراوانی دارد.

روش‌های حمایتی دولت‌ها از دانش‌بنیان‌ها

مدیر توانمندسازی صندوق نوآوری و شکوفایی افزود: توسعه خوشه‌های صنعتی و شبکه‌سازی از دیگر سیاست‌های مهم برای حمایت از این شرکت‌ها است. سیاست‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده است که در راستای کمک به دسترسی به بازارهای جهانی و توسعه بازار صادراتی، برای مثال از طریق حمایت از حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و برندسازی باشد.

به گفته وی، ارائه خدمات حرفه‌ای مانند مشاوره برای توسعه فناوری و توسعه زنجیره تأمین، ارائه اطلاعات و دسترسی به شبکه، خدمات مشاوره کسب‌وکار، خدمات مشاوره فنی و مدیریت فناوری (مانند توسعه فناوری، تدوین نقشه راه فناوری)، ارتقای مهارت‌های نیروی انسانی (آموزش، حمایت از حضور در کنفرانس‌ها و سمینارها، خدمات جانشین‌پروری)، ارتقای شایستگی‌های فناوری بنگاه‌ها، حمایت از اخذ استانداردها و تأییدیه‌های فنی، خدمات حفاظت از مالکیت فکری (آموزش و توسعه قوانین مرتبط و حمایت بلاعوض برای شناسایی و ثبت دارایی‌های فکری)، از دیگر حوزه‌های مهم در حمایت از توسعه شرکت‌های با رشد سریع است.

شاوردی عنوان کرد: اجرای این برنامه‌ها، الزامات مختلفی دارد؛ از جمله توسعه زیرساخت مرتبط با پایگاه داده‌ای کشورها و ایجاد زیرساخت‌هایی برای شناسایی درست و دقیق شرکت‌ها با رشد سریع.

به گزارش مهر، در ایران نیز برای طراحی برنامه‌های حمایتی، تجربه کشورهای مختلف مانند مالزی، سنگاپور، ترکیه، کانادا، فرانسه و … بررسی شده است و با درس‌آموزی از این تجارب، حمایت‌ها متناسب با شرایط بومی کشور طراحی شده است. در حال حاضر مهم‌ترین برنامه‌های حمایتی شرکت‌های دانش‌بنیان کشور شامل تسهیلات کم‌بهره، هم‌سرمایه‌گذاری، اعطای ضمانت‌نامه، خدمات توانمندسازی، معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، تسهیل حضور در مناقصه‌ها، کمک به خریدهای دولتی، خدمات بیمه‌ای و کمک به تأمین فضای استقرار شرکت‌ها است.