به گزارش خبرنگار اقتصادی پایگاه خبری خبرآنی، سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهور در روز 28 خرداد امسال برگزار و رئیس جمهور جدید مشخص شد؛ رئیس جمهوری که دستکم در حوزه اقتصاد کار آسانی ندارد و شنیدن انتظارات مردم و فعالان بازارهای مختلف در کنار بررسی و تامل در خصوص راهکارهای حل مشکلات، می‌تواند در برنامه‌هایش راهگشا باشد.
در این راستا یکی از حوزه‌های که باید رئیس جمهور جدید و تیم اقتصادی وی به آن توجه کند، موضوعات مرتبط با سهام عدالت با جامعه 50 میلیون نفری است.
بر این اساس باید گفت طرح توزیع سهام عدالت در حالی از سال 85 در کشور کلید خورد که بر اساس این طرح، یک میلیون تومان از سهام شرکتهای مختلف به شرطی به مشمولان داده شد که به مدت 10 سال سود این سهام بابت اقساط آن بجای واریز به حساب سهامداران، به خزانه دولت واریز؛ و پس از آن نیز سازوکار و شرایط آزادسازی و خرید و فروش این سهام فراهم شود.
با گذشت این زمان اما آزادسازی سهام عدالت اتفاق نیفتاد تا این که در اردیبهشت سال 99 فرمان آزادسازی این سهام صادر، و پس از فراهم آوردن سازوکارهای لازم، شرایط خرید و فروش سهام عدالت برای مشمولان فراهم شد.
اما این آزادسازی بدون مشکل هم نبود و علاوه بر مشکلات ناشی از نحوه آزادسازی این سهام، حالا مواردی همچون پرداخت سود سالانه سهام عدالت، پرتفوی پرحاشیه این سهام، داستان متوفیان و جاماندگان سهام عدالت، برگزاری مجامع شرکتهای سرمایه‌گذاری و ... موجب شده تا اما و اگرها در زمینه سهام عدالت و تداوم این طرح هر روز بیشتر و بیشتر شود.
از این رو در ادامه به مشکلات موجود در زمینه سهام عدالت، انتظارات 50 میلیون سهامدار عدالت از رئیس جمهور جدید و تیم اقتصادی وی و نیز ارائه راهکارهای لازم برای رفع این مشکلات می‌پردازیم:
1. سود سهام عدالت
یکی از مشکلات کنونی و ابتدای سهامداران عدالت، عدم دریافت سود سالیانه این سهام است که در سه دوره قبل به‌صورت منظم به حساب آنها واریز می‌شد، اما فعلا 50 درصد سود سال مالی 98 شرکتهای حاضر در پرتفوی سهام عدالت به حساب آنها واریز شده و پرداخت بقیه این سود در هاله‌ای از ابهام است.
این در حالی است که بر اساس قانون تجارت، شرکت‌ها پس از برگزاری مجامع خود حداکثر 8 ماه فرصت دارند تا سود تقسیمی مجامع را به حساب سهامدارن واریز کنند و از آنجا که مجامع بیشتر شرکتهای حاضر در سبد این سهام در تیرماه 99 برگزار شده است، فعلا نه تنها این سود به حساب دارندگان سهام عدالت به طور کامل واریز نشده، بلکه دولت تاخیر چند ماهه‌ای نیز در زمینه دریافت این سود از شرکت‌ها و واریز آن به حساب دارندگان سام عدالت داشته است، که رئیس جمهور جدید در خصوص پیگیری دریافت این سود و توزیع آن به حساب سهامداران باید اهتمام ورزد.
2. متوفیان سهام عدالت
با توجه به تعیین مدت 10 ساله برای تسویه اقساط سهام عدالت از محل سود سالانه و عدم امکان فروش این سهام و نیز تاخیر در آزادسازی و خرید و فروش سهام عدالت، در حال حاضر شاهد این هستیم که حدود 3 میلیون نفر از دارندگان سهام عدالت فوت کردهاند. این در حالی است که تنها درصد ناچیزی از وراث این سهامداران تا کنون موفق به انحصار وراثت سهام عدالت متوفیان شده‌اند. از این رو لازم است پیگیری این امر و رفع موانع موجود در این زمینه نیز در صدر پیگیری‌های تیم اقتصادی رئیس جمهور جدید در حوزه سهام عدالت قرار گیرد.
3. جاماندگان سهام عدالت
همچنین یکی دیگر از مشکلات قابل بیان در زمینه سهام عدالت، توزیع این سهام بر اساس دهک‌های جمعیتی جامعه بجای دهک‌های درآمدی در ابتدای امر بوده و همین موضوع نیز موجب از قلم افتادن بخش قابل توجهی از افراد نیازمند طی این سال‌ها از دریافت سهام عدالت شده است.
علاوه بر این حدود 2 میلیون نفر نیز در زمان ثبت سهام عدالت با وجود ارائه مدارک و ثبت نام نهایی و حتی دریافت کارت‌های سهام عدالت، در نهایت به دلایل مختلف که قصور آن از طرف این دسته از افراد نبوده، سهامدار عدالت نشده و اصطلاحا از قلم افتاده‌اند. ضمن این که طی این سال‌ها به دلیل شرایط اقتصادی و تورم افسارگسیخته در جامعه، افراد جدیدی به دهک‌های کم‌درآمد جامعه و همچنین مشمولان تحت پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی اضافه شده‌اند و مستحق دریافت سهام عدالت هستند.
از سوی دیگر با توجه به این که سهام عدالت به‌صورت قسطی به مشمولان فروخته شده است، با تخصیص سهام به مشمولان جدید به چند هدف می‌توان دست یافت. نخست ایجاد عدالت در زمینه توزیع سهام عدالت و همچنین ارائه خدمات به افراد نیازمند است. علاوه بر این یکی از اهداف سهام عدالت کمک به واگذاری سهام شرکتهای دولتی و به نوعی خصوصی‌سازی انبوه است که با تخصیص سهام عدالت به مشمولان جدید و جاماندگان این هدف نیز اتفاق خواهد افتاد.
بر این اساس با توجه به این که سهام عدالت به‌صورت قسطی به مردم فروخته شده است؛ بنابراین دولت جدید باید از اختصاص سهام عدلت جدید به جاماندگان "البته با شیوه‌ای متفاوت" استقبال کند.
به همین جهت به رئیس جمهور جدید پیشنهاد می‌شود توزیع سهام عدالت میان مشمولان جدید را با "سازوکارهای متفاوت از آنچه تا کنون اجرایی شده" در برنامه‌های سهام عدالتی خود قرار دهد.
4. اصلاح پرتفوی سهام عدالت
بر اساس طرح توزیع سهام عدالت قرار بود درصدهای متفاوتی از سهام شرکتهای سودده با اولویت بورسی بودن این شرکت‌ها، به مشمولان اختصاص داده شود. این در حالی است که علاوه به تغییر مداوم این شرکت‌ها و درصد سهام اختصاصی آنها به سبد سهام عدالت طی سال‌های گذشته، در حال حاضر از 49 شرکت سرمایه‌پذیر(شرکتهای حاضر در سبد سهام عدالت) 13 شرکت کماکان در بازار سرمایه پذیرش نشده‌اند که همین موضوع موجب شده تا مواردی همچون سود تقسیمی این شرکت‌ها، قیمت روز آنها و آزادسازی و فروش سهام سهامداران عدالت در این شرکت‌ها و ...، با گذشت بیش از 15 سال کماکان با ابهام مواجه باشد.
به همین دلیل لازم است اصلاح پرتفوی سهام عدالت و تعیین تکلیف شرکتهای غیربورسی آن در اولویت اقدامات تیم اقتصادی رئیس جمهور جدید قرار گیرد تا علاوه بر تعیین تکلیف سبد کلی سهام عدالت، شفافیت بیشتری بر عملکرد، توزیع سود، آزادسازی سهام عدالت، فعالیت هیات مدیره این شرکت‌ها، آزادسازی سهام عدالت و ... ایجاد شود.
5. تعیین تکلیف شرکتهای تعاونی سهام عدالت
یکی دیگر از مشکلات چند سال گذشته سهام عدالت، موارد مرتبط با شرکتهای سرمایه‌گذاری و تعاونی شهرستانی سهام عدالت است که همزمان با آغاز طرح توزیع سهام عدالت تاسیس شدند؛ که البته با پایان یافتن ثبت نام سهام عدالت، سال‌ها است که شرکتهای تعاونی سهام عدالت البته با حواشی زیاد در بلاتکلیفی بسر می‌برند. این در شرایطی است که می‌شد از ظرفیت و توان شرکتهای تعاونی سهام عدالت در راستای فرهنگ‌سازی و آگاهی دادن به مشمولان و سهامداران عدالت در خصوص حق و حقوق‌شان در این سال‌ها استفاده کرد؛ اما نه تنها این اتفاق نیفتاده است بلکه حالا این شرکت‌ها خود، به مشکلی در زمینه سهام عدالت تبدیل شده‌اند. از این رو دولت جدید باید اقدام به تعیین تکلیف و انحلال شرکتهای تعاونی سهام عدالت نماید.
6. سجامی شدن
نکته مهم دیگر این که متاسفانه از زمان آزادسازی سهام عدالت فقط به 50 میلیون سهامدار عدالت اصرار کرده‌ایم که با مراجعه به سامانه سجام اقدام به دریافت کد سجام و کد بورسی کنند که از قضا این موضع مشکلات فراوانی را برای سهامداران عدالت بوجود آورده است. این در شرایطی است که در زمان ثبت‌نام سهام عدالت، تمامی سهامداران با مراجعه به نهادها و مراجع درنظر گرفته شده، اقدام به ارائه مدارک به‌صورت حضوری کرده و راستی‌آزمایی‌های لازم در تمامی مراحل با هماهنگی با سازمان‌هایی چون ثبت احوال در خصوص احراز هویت از آنها صورت گرفته است.
بر این اساس تمامی سهامداران عدالت در مقطع ثبت‌نام سهام عدالت یکبار به‌صورت مفصل راستی‌آزمایی و احراز هویت شده‌اند؛ این در حالی است که از زمان آزادسازی سهام عدالت دوباره تکرار مکررات کرده و دارندگان سهام عدالت را از روستاهای دور و نزدیک برای احراز هویت به شهرها کشانده و هزینه‌های زیادی را هم برای سجامی شدن و احراز هویت دوباره روی دست آنها گذاشته‌ایم؛ و همین عامل نیز یکی از عوامل اصلی تاخیر در آزادسازی سهام عدالت بوده است. علاوه بر این یکی از مشکلات برگزاری مجامع شرکتهای استانی سهام عدالت نیز احراز هویت جهت دریافت کد سجام برای دارندگان سهام عدالت است.
به همین جهت سروسامان دادن به سجامی شدن و اختصاص کد بورسی به دارندگان سهام عدالت نیز از دیگر اولویت‌های تیم اقتصادی رئیس جمهور جدید در حوزه سهام عدالت است.
7. آزادسازی سهام عدالت
نکته دیگر این که بر اساس وعده داده شده، قرار بود افرادی که روش مستقیم را برای آزادسازی سهام عدالت خود انتخاب کردهاند، هم مدیریت و هم مالکیت سهام خود را برعهده بگیرند و در زمینه فروش سهام خود اختیار تام داشته باشند، اما در عمل این اتفاق تا کنون نیفتاده است.
به همین جهت باید شرایطی فراهم شود تا افرادی که روش مستقیم را برای آزادسازی سهام خود انتخاب کردهاند، بتوانند در پرتفوی خود مانند سایر سهامداران به تفکیک، نوع سهم و تعداد سهام عدالت خود را ببینند و هر زمان صلاح دیدند با تصمیم خود و بدون دخالت دولت و نظام بانکی، اقدام به فروش سهام خود کنند.
ضمن این که یکی دیگر از مواردی که در این رابطه رئیس جمهور جدید باید به آن توجه کند، آزادسازی مرحله‌ای سهام عدالت است تا از این طریق فشار مضاعفی به بازار سرمایه نیاید.
افرادی هم که روش غیرمستقیم را انتخاب کردهاند سهامدار شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی هستند، که در این زمینه نیز باید پذیرش شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت مربوط به استان‌های تهران و البرز در بورس انجام شود و امکان فروش سهام توسط این افراد فراهم شود. ضمن این که با تبدیل شرکتهای سرمایه‌گذاری سهام عدالت به صندوق، می‌توان حواشی و مشکلاتی 30 میلیون سهامداری که روش غیرمستقیم را برای آزادسازی سهام عدالت خود انتخاب کردهاند، به حداقل رساند.
8. بسته شدن پرونده سهام عدالت
نکته قابل بیان دیگر این که در مراحل مختلف اجرای طرح سهام عدالت و همچنین آزادسازی این سهام، سردرگمی‌ها و ناهماهنگی‌هایی وجود داشته است. به عنوان مثال در ابتدا اعلام شد همه مشمولان برای تعیین روش آزادسازی سهام خود، باید به سامانه سهام عدالت مراجعه کنند و پس از آن اعلام شد صرفا افرادی که قصد انتخاب روش مستقیم را دارند باید به این سامانه مراجعه کنند. ضمن این که در مورد مزایا و شرایط هر یک از این روش‌ها نیز اطلاع‌رسانی مناسبی انجام نشد.
از سوی دیگر افرادی که روش مستقیم را برای فروش سهام عدالت خود انتخاب کردهاند، در مقطع آزادسازی باید تعهدنامه‌ای را امضا می‌کردند که بر اساس آن نه نوع سهام، نه زمان و نه قیمت فروش آن مشخص بود و از همه جالب‌تر این که نقدینگی حاصل از فروش سهام آنها نیز به صورت یکجا به حسابشان واریز نمی‌شود.
این در حالی است که از اواخر آبان سال گذشته نیز شرایط فروش سهام عدالت برای افرادی که روش مستقیم را انتخاب کردهاند، وجود ندارد و مجموعه عوامل موجب شده تا آزادسازی سهام عدالت که ذاتا اتفاق درست و بجایی بود، به دلیل مدیریت نادرست، به تجربه‌ای ناموفق تبدیل شود.
همچنین عدم مدیریت مناسب بازار سرمایه در ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا نیز موجب شد پس از رشد غیرمنطقی و مدیریت نشده این بازار، افت شدیدی در بازار سهام رخ دهد و این موضوع موجب شده تا سبد سهامداران عدالت آسیب ببیند.
علاوه بر این یکی از دلایل افت شدید بازار سرمایه در نیمه دوم سال گذشته و پس از روزهای اوج بازار سهام، نحوه نادرست آزادسازی و فروش سهام عدالت بود، که این اتفاق هم فشار روانی مضاعفی را بر بازار سرمایه اعمال کرد تا تجربه آزادسازی این سهام از این نظر نیز ناموفق لقب گیرد.
همچنین افرادی هم که روش غیرمستقیم را برای آزادسازی سهام عدالت انتخاب کردهاند، سهامدار شرکتهای سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت هستند که البته با توجه به شرایط بد بازار سرمایه، سهام شرکتهای استانی سهام عدالت نیز با صف‌های فروش و کاهش قیمت مواجه هستند.
نکته قابل بیان دیگر این که همزمان با ابلاغ اصل 44 قانون اساسی و آغاز بکار طرح توزیع سهام عدالت، قرار شد این سهام به عنوان یکی از راهکارهای خصوصی‌سازی در کشور اجرایی شود و تجربه کوپن سهام در دنیا نیز گویای این مطلب است که این کوپن‌ها در راستای خصوصی‌سازی و کاستن از بار مالکیت و مدیریتی دولت اجرایی شده است. این در حالی است که متاسفانه این موارد موجب شد تا موضوع سهام عدالت هر روز پیچیده‌تر شده و بر ابهامات آن افزوده شود.
به همین جهت به رئیس جمهور جدید و تیم اقتصادی ایشان پیشنهاد می‌شود ضمن فراهم آمدن شرایط آزادسازی و فروش مرحله‌ای و تدریجی سهام عدالت برای افرادی که روش مستقیم را انتخاب کردهاند، سرمایه‌گذاری‌های استانی سهام عدالت به صندوق تبدیل شوند و در مجموع اقدام به بسته شدن پرونده سهام عدالت در کوتاه‌ترین زمان ممکن کنیم.
9. استفاده از نظر اهل فن و فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی
نکته دیگر این که متاسفانه در جریان آزادسازی سهام عدالت از نظارت و پیشنهادات کارشناسان و افراد آگاه در زمینه سهم عدالت هم استفاده نشد که از این نظر نیز بی‌مِهری مضاعفی به سهام عدالت و 50 میلیون سهامدار آن وارد شد و در نتیجه بدون کارشناسی و بررسی مناسب، آزادسازی سهام عدالت با مشکلات فراوان مواجه شد.
به همین جهت پیشنهاد می‌شود رئیس دولت سیزدهم با استفاده از نظرات افراد خبره و کارشناس در حوزه سهام عدالت، به آسیب‌شناسی و رفع مشکلات این سهام اهتمام ورزد.
ضمن این که یکی دیگر از ملزومات فراموش شده سهام عدالت، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی در زمینه سازوکارهای مرتبط با حق و حقوق 50 میلیون سهامدار عدالت است که باید تیم اقتصادی رئیس جمهور جدید توجه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشد.
* مهدی حاجی‌وند/ کارشناس بازار سرمایه و نویسنده کتاب آزادسازی سهام عدالت؛ موانع و راهکارها
انتهای پیام/
