به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری خبرآنی؛ نتایج آزمون بین المللی تیمز که ایران سال‌هاست در آن شرکت می‌کند، موارد نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد که نه تنها بیانگر فاصله عملکرد دانش آموزان کشور با میانگین‌های بین‌المللی است بلکه بیانگر تفاوت عملکرد بین دانش آموزان در شرایط و امکانات متفاوت است موضوعی که لزوم توجه جدی به فرصت‌های برابر یادگیری در مدارس و از سوی دیگر تغییر روش‌های آموزش و یادگیری در نظام تعلیم و تربیت کشور را هشدار می‌دهد.
آزمون تیمز روند آموزش ریاضیات و علوم و آزمون پرلز پیشرفت سواد خواندن را می‌سنجد؛ این دو آزمون از مهمترین مطالعات تطبیقی در قلمرو ارزشیابی پیشرفت تحصیلی IEA است که عملکرد تحصیلی دانش آموزان بیش از 60 کشور جهان را در دروس ریاضیات، علوم و سواد خواندن می‌سنجد. مطالعه تیمز ( TIMSS) در فاصله هر 4 سال و مطاله پرلز (PIRLS ) در فاصله هر 5 سال یکبار تکرار می‌شود تا روند تغییرات آموزشی و میران کاهش و افزایش عملکرد دانش آموزان کشورهای شرکت کننده مشخص شود.
البته روند دانش آموزان ایرانی در آزمون تیمز 2019 نسبت به آزمون سال 2015 پیشرفت داشته است که این روند قابل توجه بوده و حکایت از مسیر رو به رشد دارد.
با این وجود هنوز هم دانش آموزان پایه چهارم دبستان و هشتم دوره متوسطه به میانگین بین‌الملل نرسیده‌اند وحتی از برخی کشورهای منطقه عقب‌تر هستیم. ( پنج کشور آسیایی سنگاپور (625)، هنگ‌کنگ (602)، کره جنوبی (600)، تایوان (599) و ژاپن (593) جایگاه‌های نخست در آموزش و یادگیری ریاضیات در پایه چهارم را به خود اختصاص داده‌اند. ایران با نمره کل 443 میان 58 کشور شرکت‌کننده در جایگاه 50، و میان 12 همسایه حاضر در آزمون تیمز 2019 پایه چهارم، در جایگاه نهم آموزش و یادگیری ریاضی قرار گرفته است.در علوم پایه چهارم نیز ایران با نمرۀ 441 در جایگاه 48 قرار دارد. )
در آزمون ریاضی پایه هشتم نیز 39 کشور حضور داشتند که ایران رتبه 29 را کسب کرد، در علوم پایه هشتم نیز در بین 39 کشور، ایران رتبه 32 را کسب کرده است. در آزمون ریاضی پایه هشتم 32 درصد دانش‌آموزان ایرانی موفق به کسب نمره 400 (حداقل آزمون) نشده‌اند و این میانگین در سطح بین‌الملل 13 درصد است.
نتایج آزمون تیمز و پرلز، واقعیتهایی را از سطح علمی دانش آموزان ایرانی و کیفیت آموزش در مدارس ترسیم می‌کند و در این میان توجه سیاست گذاران به نتایج کسب شده توسط دانش آموزان در این آزمون‌ها، حرکت در مسیر توزیع برابر امکانات آموزشی و بازنگری در برنامه درسی مدارس حائز اهمیت است.
درباره نتایج آزمون تیمز 2019 و وضعیت دانش آموزان ایرانی گفت‌وگویی را با رضوان حکیم‌زاده؛ معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش داشتیم که در بخش نخست این گفتوگو به کلیات یافته‌های کسب شده در آزمون تیمز، نقش عوامل زمینه‌ای همچون دسترسی به منابع یادگیری در خانه ، سواد والدین، محیط مدرسه و میزان تعلق خاطر دانش آموزان به مدرسه در بهبود وضعیت یادگیری پرداخته‌ایم.
بخش نخست این گفتوگو در ادامه تقدیم مخاطبان خبرآنی می‌شود:
خبرآنی: نتایج آزمون تیمز 2019 منتشر شد؛ در این آزمون چه مواردی سنجیده شده و نتایج چه بوده است؟
بنده در مصاحبه قبلی خیلی شفاف اعلام کردم که متأسفانه ما هنوز به انتظاراتی که براساس آزمون‌های بین المللی وجود دارد دست نیافته‌ایم اما نباید دستاوردهایی که در این دوره 4 ساله داشتیم ( فاصله زمانی میان تیمز 2015 تا 2019) نادیده گرفته شود.
رشد وضعیت ایران در تیمز 2019 نسبت به 2015
دانش‌آموزان ایرانی در ریاضیات پایه چهارم در سال 2015 نمره 431 را داشتند که در تیمز 2019 به نمره 443 دست یافتند یعنی 12 نمره افزایش امتیاز داشتیم، در علوم پایه چهارم سال 2015 نمره دانش آموزان ایرانی 421 بود که در سال 2019 نمره 441 را به دست آوردند یعنی 20 نمره افزایش امتیاز داشتیم، این روند پیشرفت را نشان می‌دهد و ما دچار افت عملکرد در دوره ابتدایی نبودیم.
اگر بگوییم پیشرفتی وجود نداشته است تلاش مدیران و آموزگاران را نادیده می‌گیریم و این مسئله باعث دلسردی شده و این پیام منفی را به مخاطبان می‌دهد که اگر تلاش کنیم حتی برای یک نمره پیشرفت، نادیده گرفته خواهد شد.
در آزمون تیمز 2019 سه موضوع برنامه درسی قطعی شده، اجرا شده و کسب شده مورد توجه قرار گرفته همچنین عوامل زمینه‌ای به همراه عملکرد دانش آموزان بررسی شده است که این عوامل بر یادگیری تأثیرگذار است، در تیمز 2019 به صورت تحلیلی مشاهده می‌کنیم که در حوزه عملکرد سطح بالا و معیار پیشرفته در تمام کشورها درصد کمی از دانش آموزان به معیارهای پیشرفته بین المللی رسیده‌اند که فقط 7 درصد است و در نیمی از کشورهایی که در آزمون تیمز شرکت کردند، عملکرد در پایین ترین سطح بوده و اکثر دانش آموزان در پایین ترین سطح هستند به جز کشورهایی که جزو کشورهای نخست هستند مانند هنگ کنگ، سنگاپور و کشورهای شرق آسیا.
در دروس علوم و ریاضیات پایه چهارم و هشتم، پیشرفت یا افت عملکرد کشورها مقایسه شده یعنی بررسی کرده‌اند که آیا نسبت به سال‌های گذشته پیشرفت داشته‌اند یا افت؛ خوشبختانه ایران جزو کشورهایی بوده که از سال 2015 تا 2019 پیشرفت داشته است.
در آزمون تیمز و پرلز تفاوت دختران و پسران در پیشرفت ریاضیات و علوم بررسی شده است و نیمی از کشورها عملکردشان تقریباً برابر بوده یعنی بین دختران و پسران تفاوت معناداری وجود نداشته است.
خبرآنی: وضعیت ایران چگونه است؟
بنده فعلاً در حال ارائه آمارهای کلی هستم و در جزییات باید به وضعیت ایران اشاره کرد.
دختران در علوم پایه چهارم در 18 کشور از پسران پیشی گرفته‌اند و در علوم پایه هشتم دختران در 15 کشور وضعیت بهتری داشتند.
سهم سواد والدین و منابع یادگیری در منزل بر پیشرفت دانش آموزان
در خصوص مواردی که بر روی یادگیری موثر هستند یکی از موارد منابع یادگیری در منزل است که به مقوله‌هایی مانند کتاب‌های موجود در خانه، اتصال به اینترنت و والدینی که سطح سوادبالاتری دارند اشاره دارد؛ این موضوع نشان می‌دهد که بین میانگین عملکرد دانش آموزانی که در ریاضی و علوم پایه چهارم منابع یادگیری بیشتری در منزل داشتند با آنهایی که منابع یادگیری کمتری در اختیار داشتند تفاوت معناداری وجود دارد.
مسئولیت سنگین مدرسه در برابر دانش آموزان محروم از امکانات
دانش آموزانی که منابع یادگیری زیادی در خانه دارند در درس علوم نمره 557 را کسب کردند و آنهایی که منابع یادگیری کمتری در اختیار داشتند نمره 414 را کسب کردند، این فاصله زیاد نشان دهنده تأثیری است که خانواده می‌تواند در یادگیری داشته باشد و اگر خانواده‌ای نتواند این امکانات را برای فرزندش فراهم کند، مسئولیت مدرسه برای دانش آموزانی که خانواده‌هایشان این امکانات را ندارند به مراتب سنگین‌تر خواهد شد و باید مدرسه بتواند این فاصله را جبران کند به عبارتی داشتن مدارس بهتر برای کودکان خانواده‌هایی که منابع یادگیری کمتری را فراهم می‌کنند و سطح سواد پایین تری دارند راهکار جبران فاصله است.
در درس ریاضی، دانش آموزانی که منابع یادگیری زیادی در اختیار دارند نمره 562 را کسب کردند و در مقابل دانش آموزانی که منابع یادگیری کمتری دارند نمره 433 را کسب کردند این موضوع در ریاضیات و علوم پایه هشتم هم عیناً تکرار شده است.
نقش کلیدی پیش دبستانی در بهبود یادگیری
یکی از موارد بسیار مهم تجربه پیش دبستانی است و این مقایسه‌ها نشان می‌دهد دانش آموزانی که تجربه حضور در پیش دبستانی را دارند، به لحاظ عملکردی با دانش آموزانی که تجربه پیش دبستانی ندارند، تفاوت فاحشی دارند و نمره 516 در مقابل 421 را دارند.
دانش آموزانی که سه سال و بیشتر دوره پیش دبستانی را گذرانده‌اند میانگین نمره آنها 509 بوده است درحالیکه دانش آموزانی که اصلاً پیش دبستانی را نگذارنده‌اند میانگین نمره آنها 464 بود.
خبرآنی: در بحث منابع یادگیری و تأثیر آن در دو درس ریاضی و علوم بیشتر توضیح می‌دهید آیا امکانات موجود در مدارس نیز در این زمینه تأثیر گذار است؟
بحث منابع برای یادگیری ریاضیات و علوم بسیار مهم است در مدارسی که منابع و امکانات بیشتری برای یادگیری ریاضیات و علوم داشتند نتایج یادگیری دانش آموزان بهتر بوده است همچنین یکی از نکات خیلی مهم محیط و جو مدرسه است، نتایج تیمز 2019 نشان می‌دهد در مدارسی که تأکید بسیاری بر موفقیت همه دانش آموزان دارند و مدرسه انتظار موفقیت را به همه دانش آموزان منعکس کرده و به این موضوع توجه دارد به شکل معناداری عملکرد دانش آموزان بسیار بالاتر است و نمره آنها 515 در مقابل 486 است.همین موضوع در پایه چهارم و هشتم برای درس علوم و ریاضیات کاملاً تکرار می شود.
نقش مدرسه و تعلق خاطر دانش آموزان به آن در بهبود یادگیری
موضوع مورد بررسی دیگر احساس تعلق دانش آموزان به مدرسه است که در آزمون تیمز این موضوع با 5 سوال جانبی پرسیده می‌شود، دانش آموزانی که احساس می‌کردند از بودن در مدرسه احساس خوبی دارند و مدرسه به آنها احترام می‌گذارد میانگین عملکرد بیشتری داشتند و تفاوت آنها با دانش آموزانی که چنین تعلق خاطری نداشتند معنادار است و موضوع نظم، انضباط و ایمنی در مدارس در عملکرد موفق دانش آموزان مهم است.
دانش آموزانی که در مدرسه‌ای با انضباط، محیط امن و منظم درس می‌خوانند در مقایسه با کودکانی که در مدارسی درس می‌خواندند که چنین شرایطی را ندارد، عملکرد بهتری دارند.
تمام این مسائل جزو مهمترین یافته‌های تیمز 2019 است که در کنار بحث شناسایی نیازهای توسعه حرفه‌ای معلمان و نگرش دانش آموزان به ریاضیات مطرح شده است، دانش آموزانی که نگرش و علاقه بیشتری به ریاضی و علوم داشتند توانستند نتایج بهتری را به دست بیاورند و این مسائل بازتاب دهنده عوامل اجتماعی و عاطفی در بحث یادگیری است.
مدارس و فرصت‌های بهتر یادگیری باید در اختیار فرزندان خانواده‌های محروم باشد
خبرآنی: تحلیل نتایج آزمون‌های بین المللی چه واقعیتهایی را برای سیاست‌گذاران حوزه آموزش مشخص کرده است و آیا در تصمیم‌گیری‌های آتی واقعیت‌ها مدنظر خواهد بود
در کنار تجربه پیش دبستانی، منابع یادگیری در منزل جزو مهمترین عوامل تاثیرگذار در کسب نتایج خوب هستند بنابراین در سیاست‌گذاری‌ها برای بهبود وضعیت باید در مسیر انگشت گذاشتن و نشانه گرفتن عوامل زمینه ساز برای یادگیری که تفاوت معناداری ایجاد می‌کند، حرکت کنیم و قطعاً راهکارهای خوبی پیدا خواهیم کرد از جمله اینکه وقتی مشاده می‌کنیم تأثیر سواد خانواده و منابع یادگیری در منزل بر روی یادگیری دانش آموزان تا این حد مؤثر است، یکی از مسئولیت‌های سنگین این خواهد بود که باید فرصت بهتری برای فرزندان خانواده‌های کمتر برخوردار فراهم کنیم پس آنها باید مدارس بهتری داشته باشند تا بتوانند فاصله‌ای که در شرایط خانوادگی وجود دارد را از طریق نظام آموزشی و مدرسه جبران کنند، سیاست گذاری در توسعه پیش دبستانی به ویژه برای خانواده‌های محروم می تواند بسیار موفق باشد که در تیمز 2015 هم به آن اشاره شده است.
(پایان بخش نخست)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی خبرآنی بخوانید. (کلیک کنید)
انتهای پیام/
