گروه تاریخ انقلاب پایگاه خبری خبرآنی – با مقاومت نیروهای مسلح و مردم در ماه‌های نخست جنگ و آغاز عملیات‌های پیروز و موفق ایران، ارتش عراق که خود را در برابر حملات زمینی رزمندگان ایرانی ناتوان می‌دید، اقدام به توسعه توان هوایی خود کرد.
این اقدام با هدف مقابله با عملیات‌های زمینی رزمندگان ایرانی و مهمتر از همه گسترش جنگ شهرها و حمله به نفتکش‌ها و کشتی‌های تجاری در خلیج فارس انجام گرفت. هدف از گسترش جنگ شهرها تحمیل خسارت‌های انسانی و ضربه زدن به زیرساخت‌های شهری بود. گسترش جنگ در خلیج فارس نیز با هدف قطع شریان اقتصادی کشور بود.
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی خبرآنی بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی خبرآنی بخوانید. (کلیک کنید)
عراق پس از هر عملیات موفقیت‌آمیز ایران، اقداماتی از جمله حمله به مناطق مسکونی و کشتی‌های تجاری و نفتکش‌ها انجام می‌داد. دسترسی به آسمان تهران و خلیج فارس نیازمند هواپیماهایی بود که بتوانند در ارتفاع بالا و خارج از برد موشک‌های هاوک پرواز کنند. با توجه به ساختار و تجهیزات شرقی نیروی هوایی عراق، این کشور سعی کرد نیازهای تسلیحاتی خود را فرانسه تامین کند.
توسعه توان هوایی عراق با کمک کشورهای فرانسه و شوروی انجام گرفت. عراق در طول جنگ، خریدهای بسیاری از فرانسه انجام داد. از سوی دیگر با تحریم تسلیحاتی ایران از سوی آمریکا و دولت‌های اروپایی و شوروی، قدرت هوایی ایران و مقابله با تهاجمات هوایی ارتش بعث عراق نیز کاهش پیدا کرد. این موازنه با حمایت فرانسه و شوروی از صدام به قدری تغییر یافت که نیروی هوایی عراق نسبت به نیروی هوایی ایران قدرت مطلق داشت.
بدین ترتیب رژیم بعث عراق اگرچه پیش از آغاز جنگ خریدهای تسلیحاتی از کشورهای غربی و به خصوص فرانسه داشت، اما با آغاز جنگ به تدریج میزان خریدهای این کشور از فرانسه افزایش یافت و ارزش دلاری آن خریدها به رقم‌های بسیار بالایی رسید که به طور نمونه می‌توان به انعقاد قرارداد تسلیحاتی یک میلیارد دلاری میان عراق و فرانسه در نوزدهم آبان ماه سال 1360 اشاره کرد. عملیاتی شدن این قرارداد موجب برتری یافتن قدرت هوایی ارتش عراق بر قدرت هوایی ایران شد. از آن پس مردم بسیاری در شهرهای ایران، با بمب‌ها و موشک‌های این جنگنده‌ها به کام مرگ فرو رفتند.
بسیاری از حملات هوایی و بمباران مناطق مسکونی ایران توسط جنگنده‌های فرانسوی انجام می‌شد
** حمله به شهرها و کشتی‌های تجاری ایران با جنگنده‌های فرانسوی
پس از انعقاد معاهده 1975 الجزایر بین ایران و عراق، سیر تقویت نیروهای مسلح عراق افزایش یافت. شوروی موقعیت انحصاری‌اش را در عراق از دست داد و عراق آرام آرام درصدد ترمیم روابط خود با کشورهای اروپایی و آمریکا برآمد. از این هنگام تا آغاز جنگ با ایران، استعداد نیروی زمینی ارتش عراق تقریباً دو برابر شد. این کشور همچنین توانست با برخی دولت‌های اروپایی مانند فرانسه و ایتالیا قراردادهایی برای تامین جنگ‌افزار و تجهیزات نظامی منعقد کند.
قبل از شروع جنگ روابط دولت عراق با فرانسه به گونه‌ای صمیمانه و دوستانه بود که قراردادهای خرید تسلیحات و از جمله هواپیماهای میراژ را با آن کشور بسته بود. فرانسه چهار ماه پس از آغاز جنگ، 6 فروند از این هواپیماها را به عراق تحویل داد. به مرور تعداد میراژهای عراق به 20 فروند افزایش یافت. همچنین در همین زمان ارتش عراق دریافت برخی تجهیزات نظامی، از جمله موشک‌های رولاند را از فرانسه آغاز کرد.
در سال اول جنگ برتری هوایی تا حدود زیادی با ایران بود و نیروی هوایی با کمک هواپیماهای F14 از آسمان کشور حفاظت می‌کرد، اما با عملیاتی شدن جنگنده‌های میراژ فرانسوی، آرام آرام برتری هوایی ایران کاهش و قدرت جنگ هوایی عراق افزایش یافت. از آبان 1360 نیروی هوایی عراق از یک نیروی هوایی شرقی به تدریج به یک نیروی هوایی غربی با توان و قابلیت‌های بالا تبدیل شد.
با عملیاتی شدن جنگنده‌های میراژ فرانسوی، آرام آرام برتری هوایی ایران کاهش و قدرت جنگ هوایی عراق افزایش یافت. از آبان 1360 نیروی هوایی عراق از یک نیروی هوایی شرقی به تدریج به یک نیروی هوایی غربی با توان و قابلیت‌های بالا تبدیل شد.
هواپیماهای میراژ به آخرین فناوری‌های جنگ الکترونیک و موشک‌های راداری و حرارتی مجهز بودند. با قدرت گرفتن نیروی هوایی عراق، جنگنده‌های میراژ توانستند از 27 آبان 1360 تا 14 آذر 1360 تعداد سه فروند هواپیمای رهگیر F14 ایران را سرنگون کنند که خسارت بزرگی برای قدرت رزمی ایران بود.
در بهمن 1361 فرانسه آموزش تعدادی از خلبان‌های عراقی را برای واگذاری هواپیماهای سوپراتاندارد به این کشور آغاز کرد. در 9 مهر 1362 برابر با نوامبر 1983 فرانسه این هواپیماها و مهمات آنها، از جمله موشک‌های اگزوسه را در اختیار عراق گذاشت.
همچنین فرانسه در تابستان 1362 تعداد 60 فروند هواپیمای میراژ F1-2000 و تعداد نامشخصی بالگرد جنگی سوپرپوما، بمب‌های لیزری، موشک‌های ضدکشتی اگزوسه و موشک‌های ماژیک و تعدادی رادار رازیت به ارتش بعثی تحویل داد. تحویل این سلاح‌ها در قالب یک قرارداد تسلیحاتی 1.6 میلیارد دلاری صورت گرفت.
امام خمینی در شهریور سال 62 در واکنش به واگذاری جنگنده‌های فرانسوی به عراق در پیامی مسئولیت پیامدهای وقایع در خلیج فارس را دولت فرانسه دانست.
واگذاری این هواپیماهای جنگنده و موشک‌های هدایت‌شونده باعث شد قدرت هوایی عراق برای توسعه جنگ در خلیج فارس و علیه تاسیسات نفتی ایران به صورت قابل ملاحظه‌ای افزایش یابد. در پی این اقدام، امام خمینی در پیامی به مناسبت سومین سالگرد جنگ تحمیلی در 31 شهریور 1362 مرقوم فرمودند: «اکنون که صدام از جمهوری اسلامی سیلی خورده و امیدی برایش نمانده است، به دولت فرانسه نیز متشبث شده است تا با کمک سلاح‌های مخرب به منابع اقتصادی ایران ضربه بزند و برگی بر جنایات خود بیفزاید. این‌جانب به همه کشورهای منطقه و کشورهایی که به نحوی از نفت استفاده می‌کنند، هشدار می‌دهم که دولت ایران با تمام قدرت در مقابل این جنایت ایستادگی می‌نماید و مصمم است تا در صورت وقوع چنین جنایتی، با تمام قدرت تنگه هرمز را مسدود کند و اجازه ندهد حتی یک قطره نفت از آنجا صادر شود. مسئول پیامدهای این حادثه بزرگ، دولت فرانسه است.»
همچنین دولت فرانسه تعداد 5 فروند هواپیمای سوپراتاندارد به همراه خلبان و خدمه در هفته دوم مهر 1362 به عراق واگذار کرد. کلودشیون وزیر امور خارجه فرانسه در مورد تحویل این هواپیما به عراق در اظهارنظری عجیب گفت: «ایجاد یک موازنه نظامی در جنگ ایران و عراق و نیز تمایلات صلح‌طلبانه عراق و رد آن از سوی ایران، انگیزه دولت فرانسه از واگذاری این هواپیماها به عراق بوده است.»
دولت فرانسه تا اوایل سال 63 تعداد زیادی انواع هواپیماهای جنگی و موشک و سلاح به ارزش 5.6 میلیارد دلار به عراق فروخت. در سال‌های آخر جنگ نیز حدود 11 میلیارد دلار انواع مختلف سلاح‌ها از جمله هواپیماهای میراژ و موشک‌های مورد نیاز را در اختیار رژیم عراق قرار داد.
واگذاری این هواپیماها به عراق، بر قدرت عمل نیروی هوایی آن کشور برای حمله به کشتی‌های ایرانی در محدوده خورموسی تا جزیره خارک افزود. دریافت 5 فروند هواپیمای سوپراتاندارد از فرانسه به همراه موشک‌های دقیق یک میلیون دلاری اگزوسه، قدرت جنگ دریایی عراق را از اوایل سال 1363 افزایش داد. این هواپیماها با خلبان و خدمه فنی در اختیار ارتش عراق قرار گرفتند و فرانسه از فروش تسلیحات و جنگ‌افزار به عراق سود خوبی برد. گفته می‌شود در طول جنگ، نیروی هوایی ارتش عراق از 1200 موشک اگزوسه علیه ایران استفاده کرد.
ارتش عراق با میراژهای فرانسوی به مناطق مسکونی ایران حمله و نفتکش‌ها و کشتی‌های تجاری را هدف قرار می‌دادند.
در آن سال‌ها 40 درصد از صادرات سلاح‌های فرانسوی به عراق بود. مجموعاً دولت فرانسه تا اوایل سال 63 تعداد زیادی انواع هواپیماهای جنگی و موشک و سلاح به ارزش 5.6 میلیارد دلار به عراق فروخت.
طی جنگ، سیر تجهیز نیروی هوایی عراق به هواپیماهای فرانسوی به گونه‌ای افزایش یافت که در سال‌های پایانی جنگ، ستون فقرات قدرت هوایی ارتش بعثی را میراژهای F1-2000 و انواع موشک‌های هوا به هوا و نیز هوا به سطح فرانسوی مانند اگزوسه و بمب‌های لیزری تشکیل می‌دادند.
در سال‌های آخر جنگ، تجهیزات و جنگ‌افزارهای فرانسوی به ویژه جنگنده‌های میراژ یکی از ارکان قدرت جنگی ارتش عراق را تشکیل می‌داد. رژیم عراق توانست با کمک هواپیماها، تجهیزات و جنگ‌افزارهای دریافتی از فرانسه، یک ناوگان هوایی مخصوص نبرد را در خلیج فارس سازماندهی کند. فرانسه در سال‌های آخر جنگ حدود 11 میلیارد دلار انواع مختلف سلاح‌ها از جمله هواپیماهای میراژ و موشک‌های مورد نیاز را در اختیار رژیم عراق قرار داد.
** منافقین از کجا سازماندهی شدند؟
فرانسه از کشورهایی بود که بیشترین کمک تسلیحاتی را در بین کشورهای غربی و اروپایی در حین جنگ به عراق کرد. دولت فرانسه در طول جنگ بزرگترین تامین‌کننده هواپیماهای جنگی و سلاح‌های غربی عراق بود. این کشور که همیشه و به طور سنتی روابط خوبی با عراق داشته، در حین جنگ نیز در حوزه‌های سیاسی، نظامی، تسلیحاتی و تجهیزات جنگی روابط خود را با رژیم بعثی عراق گسترش داد.
بر اساس اسناد منتشر شده، در دوره ریاست‌جمهوری فرانسوا میتران و ژاک‌شیراک، روسال جمهور سابق فرانسه، این کشور کمک‌های فراوانی به رژیم بعثی عراق کرد.
فرانسه پایگاهی برای سازماندهی منافقین بود. ستاد منافقین در فرانسه، اعضای این سازمان را از سراسر کشورهای جهان به عراق را منتقل کرد تا در آنجا سازماندهی شوند.
از آغاز جنگ، کشور فرانسه همواره به عراق کمک‌های مختلفی می‌کرد. علاوه بر کمک‌های سیاسی و دیپلماتیک، فرانسه گروه تروریستی منافقین را در کشور خود پذیرفت و امکان سازماندهی بیشتر و دسترسی به کشورهای مختلف از جمله عراق را برای آنها فراهم نمود. همچنین فرانسه پایگاهی برای سازماندهی سازمان منافقین در نظر گرفت و امکان انتقال آنها به عراق را فراهم کرد که به توسعه تشکیلات نظامی این سازمان برای جنگ با ایران انجامید. ستاد منافقین در فرانسه، اعضای این سازمان را از سراسر کشورهای جهان به عراق منتقل می‌کرد تا در آنجا سازماندهی نظامی شوند. ستاد فکری و عملیاتی منافقین در پاریس مستقر بود و اقدامات جاسوسی از جبهه‌های ایران و شرایط کشور از آنجا صورت می‌گرفت. در دوران جنگ کارشناسان نظامی فرانسوی برای کمک به نظامیان عراقی نیز به این کشور اعزام می‌شدند.
** اعتراف مقامات فرانسوی به متجاوز بودن صدام و کمک به او
این کمک‌ها در حالی صورت می‌گرفت که فرانسه از ماهیت جنگ مطلع بود. پیر شونمان که دو دوره وزیر کشور و دو دوره وزیر دفاع فرانسه بود پس از حمله عراق به کویت، به سفیر ایران در پاریس گفت: «من بیش از 10 بار با صدام ملاقات کرده‌ام. ما او را در جریان جنگ با ایران کمک می‌کردیم و بیشترین تجهیزات و امکانات را به عراق می‌دادیم. همچنین 47 خلبان و خدمه فنی هواپیما در اختیار صدام گذاشتیم.»
پیر شونمان که دو دوره وزیر کشور و دو دوره وزیر دفاع فرانسه بود، اعتراف کرد که ما صدام را در جریان جنگ با ایران کمک کردیم و بیشترین تجهیزات و امکانات را به عراق دادیم. این در حالی است که چند سال پیش از آن شیراک نخست‌وزیر فرانسه، صدام را متجاوز و آغازگر جنگ دانسته بود.
مقامات عالی فرانسه می‌دانستند عراق جنگ را آغاز کرده است. شیراک نخست‌وزیر فرانسه در 9 آذر 1365 طی مصاحبه‌ای عنوان کرد: "صدام جنگ علیه ایران را آغاز کرده است." او گفت چند روز قبل از حمله نیروهای عراقی به ایران از قصد عراق مبنی بر این حمله آگاه بوده و طی پیامی از صدام خواسته از حمله صرف‌نظر کند. شیراک افزود: "صدام در پاسخ به این درخواست مدعی شد که ارتش ایران روحیه خود را به کلی باخته و اقلیت عرب در ایران قیام کرده‌اند و با آغوش باز وی را خواهند پذیرفت و همه‌چیز ظرف یک هفته به پایان خواهد رسید." شیراک در ادامه گفت: "ولی پس از 6 سال جنگ، این قضیه باعث شده که دولت ایران استوارتر شود." این سخنان را نخست‌وزیر فرانسه وقتی مطرح کرد که توانست با کمک ایران تعدادی از گروگان‌های فرانسه را در لبنان آزاد کند.
منابع:
1. کتاب روند جنگ ایران و عراق - نشر مرز و بوم - حسین علایی
2. صحیفه امام خمینی (ره)
انتهای پیام/
