به گزارش خبرنگار خبرآنی، بسیج دانشجویی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران، ستاد دانشکده‌های بسیج دانشگاه صنعتی شریف، بسیج دانشجویی دانشکده برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر، بسیج دانشجویی دانشکده کامپیوتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر و بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیر در نامه ای به محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات خواستار تحقق «استقلال سایبری» و رفع دغدغه های فضای مجازی و حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات شدند.
متن این نامه به شرح زیر است.
« جناب آقای آذری جهرمی؛ وزیر محترم ارتباطات و فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی ایران
با سلام؛
واقعیت آشکار امروزه این است که یکی از منابع قدرت حکومت‌ها در «جریان اطلاعات » تعریف می‌شود. در نتیجه کشوری که بر شاهراه اطلاعات کنترل دارد، دست برتر را در کسب قدرت و نفوذ خواهد داشت. تمرکز نهادهای ساختاری شبکه مجازی در خاک آمریکا، این کشور را در موقعیت «مرجعیت اطلاعاتی» قرار داده و به تمرکز داده‌های جهانی در خاک این کشور منجر شده است. این مرجعیت، خواه و ناخواه، تحکیم سلطه فرهنگی و سیاسی ایالات‌متحده را در پی داشته است که تهدیدی جدی علیه استقلال و حاکمیت ملی دیگر کشورها به شمار می‌رود.
شکست‌خوردن گفتمان سازش در دولت‌های یازدهم و دوازهم بیشتر از پیش نشان داد که مسیر پیشرفت کشور ما از غرب نمی‌گذرد، بلکه الگوی پیشرفتی نیاز است که در سایه استقلال کامل کشورمان، اهداف ما را محقق سازد. استقلالی که یکی از مهمترین عناصر آن در زمانه فعلی، «استقلال سایبری» است. البته اینجا منظور از استقلال سایبری این است که مدیریت حاکمیتی بر فضای سایبری کشور اعمال شود؛ نه آن طور که برخی نادانان سعی در القای این موضوع به عنوان انزوای سایبری ما و محدود کردن فضای مجازی دارند.
اگر حاکمان و مدیران حال حاضر فضای مجازی، همان‌هایی که ما امروز به آنها وابسته هستیم، تصمیم بگیرند که خدمات خود را دیگر به ما ارائه ندهند، کارخانجات، تولیدی‌ها، فروشگاه‌های آنلاین، تاکسی‌های اینترنتی و ... دچار مشکل می‌شوند. ایران چاره‌ای ندارد جز اینکه برای حفظ استقلال و حاکمیت ملی خود، با فوریت و جدیت، در راستای محقق ساختن «حاکمیت سایبری» خود اقدام کند. حاکمیتی که بستر اصلی آن، «شبکه ملی اطلاعات» است.
ما دانشجویان نیز تصمیم گرفتیم در این زمینه دغدغه‌های خود را در محورهای مختلفی که به نظرمان پر اهمیت بود با شما مطرح کنیم. به عنوان یکی از وزرای تعامل پذیر جمهوری اسلامی ایران، امیدواریم که پاسخگوی سوالات ما باشید.
امنیت و حریم خصوصی کاربران
به دلیل نبود نمونه بومی باکیفیت و کارآمد پیامرسانها و شبکه‌های اجتماعی، عموم مردم از بسترهای ارتباطی خارجی استفاده می‌کنند که باعث انتقال اطلاعات کاربران ایرانی به خارج از مرزها شده‌است. متاسفانه تا امروز مدیریت این بسترها در دست دشمنان ما بوده و آنها نیز به سلیقه خود محتوا را کنترل می‌کنند.
امروزه داده‌ها، نفت جدید هستند و ما هنوز ارزش حقیقی این نفت را درک نکرده‌ایم. میدانیم که با پردازش کلان‌داده‌ها و اطلاعات مردم، می‌توان به تحلیل‌های جامعه‌شناختی دقیقی دست‌یافت. سرویس‌های جاسوسی، شرکت‌های تجاری و خبرگزاری‌های خارجی به همین وسیله و به سادگی می‌توانند به هدایت افکار مردم در جهت منافع خودشان بپردازند.
بنابراین نه تنها باید از نشر و سوءاستفاده اطلاعات مردم ایران به وسیله پلتفرم‌های بیگانه در خارج از کشور جلوگیری کرد، بلکه باید پایگاه‌های داده سازمان‌های داخلی ما نیز ایمن باشند تا دیگر شاهد اتفاقاتی نظیر لو رفتن اطلاعات اولیه مردم از طریق سامانه غربال‌گری ویروس کرونا نباشیم. در این زمینه، راه‌اندازی و حمایت از سرویس‌های پایه شبکه ملی اطلاعات می‌تواند در حفظ حریم خصوصی کاربران راه‌گشا باشد.
آقای وزیر، در دنیای اعداد و ارقام و نمودارهای رنگی شما، هوا خوب است و شما نیز به وظایف خود در خصوص خدمات پایه عمل کرده‌اید، اما اینجا شرایط متفاوت است! چیزی که ما متوجه نمی‌شویم این است که مگر راه‌اندازی خدمات پایه، موضوع دیروز و امروز بوده؟ الان دو دهه است که ما به فکر داشتن موتور جستجو هستیم. خیلی ممنون که قبول دارید ما در موتور جستجو ضعف داریم؛ اما طی این چهارسال وزارت‌تان کجا بودید؟
چرا ما تازه شهریور ۱۴۰۰ باید یک نمونه قابل اتکای داخلی داشته باشیم؟ چرا آن مفادی از مصوبهی «سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» که به وزارتخانه مربوط بوده، روی زمین است؟ آقای وزیر، چرا الان که استفاده مردم از پلتفرم‌های خارجی موتورهای جستجوگر، پیامرسانها، رایانامه‌ها و ... تثبیت شده، به فکر این کار افتاده‌اید؟ آن‌زمانی که استارت‌آپ‌های تازه‌کار ما در همین زمینه‌ها شروع به کار کرده‌بوند و نیاز به حمایت شما داشتند اما شکست خوردند و تعطیل شدند، کجا بودید؟
مقابله با محتواهای مجرمانه
دسترسی کودکان و نوجوانان به محتواهای ناسالم موجود در اینترنت دغدغه همیشگی کشور ما بوده که تاکنون پاسخ قطعی خود را پیدا نکرده است. با افزایش مخاطبین آموزش مجازی، این دغدغه تشدید نیز شده است. امروزه معضل اصلی ما در این خصوص، معضل وی پی ان (VPN ) ها است. گسترش دسترسی سریع و ساده به فیلترشکن رایگان بعد از فیلترینگ تلگرام، عملا بسیاری از دستورات کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه را بی‌معنا کرده است.
برای مقابله با فیلترشکن‌ها دیدگاه‌ها متفاوت است. شورای عالی فضای مجازی مصوبه‌ای را در این راستا تنظیم کرده بود. گر چه ما بستن سراسری فیلترشکن‌ها را راه‌حل اصلی این مشکل نمی‌دانیم و به این موضوع واقفیم که طی دوره وزارت شما مقابله با فیلترشکن‌ها رشد چشم‌گیری داشته، اما همچنان مشکل پابرجاست. اگر شما مصوبه شورا را در این مورد قبول نداشتید، چرا راه‌حل جدیدی در این زمینه ارائه نمی‌دهید؛ و یا اینکه چرا پیشنهادهای موجود نظیر «وی پی ان قانونی» دنبال نمی‌شوند؟
فیلترینگ موضوعی است که در تمام کشورهای جهان به اشکال مختلف پذیرفته شده‌است و مردم ما نیز وقتی پای سلامت فرزندانشان در میان باشد، خودشان مطالبه‌گر پالایش محتواهای ناسالم در اینترنت خواهند بود. حال آنکه خیلی از سیاست‌های موجود در زمینه فیلترینگ بیشتر از اینکه در راستای دغدغه ما نسبت به فرهنگ دینی و ملی‌مان باشد، در راستای سیاسی‌بازی‌های جناح‌های مختلف در عرصه کشور است.
مانور تبلیغاتی دولت با هزینه ۲۰۰ میلیاردی برای فیلترینگ هوشمند
آقای وزیر، چرا در مقوله‌هایی نظیر اینترنت طبقه‌بندی شده و اینترنت کودکان که این همه سال است مطرح شده، پیشرفتی دیده نمی‌شود؟ آقای وزیر، با وجود معضل جهانی «استثمار آنلاین کودکان» آیا قبول کرده‌اید که فرزندان این مرز و بوم را در این فضای «بی‌بند و بار و رها» به حال خود بگذارید؟
این ها به کنار، آقای وزیر، چرا نیتجه پروژه‌ی فیلترینگ هوشمند را بعد از گذشت این همه سال مشاهده نمی‌کنیم؟ چرا هیچ گزارشی از نتیجه کار منتشر نمی‌شود؟ تحقیقات آن ۱۱ دانشگاهی که روی این پروژه کار می‌کردند، به کجا رسید؟ حداقلش این است که صادقانه اعلام کنید وزارتخانه، با وجود هشدارهای کارشناسان مبنی بر عملی نبودن این پروژه از همان ابتدا، ۲۰۰ میلیارد از بودجه این مملکت را سر مانور تبلیغاتی دولت به باد داد و اینکه اکنون به دنبال راهکارهای جدیدی هستید.
آقای وزیر، آیا اصلا به دنبال راه‌حل‌های جدیدی هستید؟
حاکمیت‌پذیری شرکت‌های خارجی
سیاست شرکت‌های فناوری اطلاعات آمریکایی در مقابل ایران، سیاست یک بام و دو هوایی بوده‌است. آنها بعضی سرویس‌های خود را برای ما باز گذاشته و از آن درآمد کسب کرده و هر سرویسی را که خواسته‌اند نیز به بهانه تحریم مسدود کرده‌اند. رویکرد ما در مقابله با این شرکتها نباید به این اندازه منفعلانه و ذلت‌بار باشد. سال گذشته بود که دولت فرانسه طرحی را برای مالیات‌گرفتن از چهار شرکت موسوم به گافا (گوگل، آمازون، فیسبوک و اپل) تصویب کرد که باعث شد آمریکا و فرانسه وارد تنشی جدی در این خصوص شوند.
در کشور ما اما برای این شرکتها نه تنها مالیات و جریمه در کار نیست، بلکه سرویس‌های خود را نیز به دلخواه برای کاربران ایرانی مختل می‌کنند. سال ۹۶ بود که شرکت گوگل سرویس نقشه خود را برای کاربرانی با ip ایرانی محدود کرد. در نتیجه، شرکت‌های دانش‌بنیان کشور که از Google Maps استفاده می‌کردند، به مشکلات جدی برخوردند.
اینگونه نمی‌شود که اپلیکیشن‌های ایرانی را در اپ‌استورها برای کاربران ایرانی محدود کنند و ما هم هیچ کاری انجام ندهیم. آقای وزیر، پیگیری حقوقی حذف برنامک‌های ایرانی در اپ‌استورهای خارجی به کجا رسید؟
شرکت‌های خارجی برای سرویس‌دهی در کشور ما باید ملزم به تبعیت از قوانین کشور ما باشند. همان‌گونه که مرزهای جغرافیایی برای هر کشور مشخص است، باید مرزهای مجازی نیز معین و مرزبانی شوند. شما گفتید که در این خصوص پیش‌نویسی تهیه کرده‌اید و به مرکز ملی فضای مجازی ارئه داده‌اید. مشخص نیست که چرا روند بررسی طرح‌ها و لوایحی که شما می‌گویید ارائه داده‌اید، تا این اندازه کند است. درخواست ما این است که این موارد را با جمع‌های دانشجویی نیز مطرح کنید، تا با ایجاد مطالبه تخصصی، روند رسیدگی سریع‌تر شود.
امنیت سایبری زیرساخت‌های حیاتی
دشمن در آرایش جنگی است و از هر طریقی که می‌تواند برای ضربه‌زدن به کشور استفاده می‌کند. آیا زیرساخت‌های حیاتی کشور را در برابر حملات سایبری مقاوم کرده‌ایم؟ علاوه بر اینکه دشمنان ما برای حملات سایبری به کشور ما سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی می‌کنند، شنیده‌ها حاکی از این است که کشور ما به طور ناخواسته واسط حمله‌های سایبری به سایر کشورها نیز قرار گرفته‌است.
همانطور که سایر کشورها به فکر بومی‌سازی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری زیرساخت‌های حیاتی خود افتاده‌اند، شایسته است که ما نیز، حتی به صورت محدود، به فکر آن بوده تا آمادگی مقابله با حملات احتمالی را داشته باشیم.
برای مثال میدانیم که کشور روسیه برای پاسخ گویی به نیازهای ارتش خود و دیگر نیروهای نظامی و سازمان های اطلاعاتی این کشور سیستم‌عاملی را بر پایه Debian توسعه داده که دیگر نگران نفوذپذیری محصولات نصب‌شده مایکروسافت روی کامپیوترهای نظامی خود نباشند. «بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در قبال حقوق بین الملل فضای سایبری» امیدبخش است. امید می‌رود که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در همکاری با ستاد، زیرساخت‌های لازم در این خصوص را فراهم کند.
لزوم شفاف سازی هزینه کرد بودجه تحقیقاتی شبکه ملی اطلاعات
تحول دیجیتال روندی جهانی است که راهِ گریزی از آن وجود ندارد و کشورهایی که در این مواجهه، برنامه دقیق‌تری برای به کاربردن فناوریهای آفریننده چنین تحولی داشته باشند، بیشک دست برتر را خواهند داشت. فناوری هایی چون اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، زنجیره بلوکی و ... .
میدانیم ایران در حال طراحی نقشه راه و برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از این فناوریها است اما این استفاده بهینه زمانی محقق می‌شود که زیرساخت مناسب فراهم باشد. مگر می‌شود بخشهای مختلفی از خانه‌مان را که در آینده‌ای نه چندان دور بخشی از شبکه‌های اینترنت اشیا خواهند بود، به اینترنت وصل کنیم اما کنترل آن در دست خودمان نباشد؟
آیا می توان صحبت از بزرگ و گسترده‌شدن اقتصاد دیجیتال کرد اما فناوریهایی مانند زنجیره بلوکی (بلاکچین) که تاثیر غیرقابل انکاری در جلوگیری از بروز فساد در اقتصاد دیجیتال و ایجاد شفافیت دارد را نادیده گرفت؟ و مگر غیر از این است که بستر تحقق تمام اینها شبکه ملی اطلاعات است؟
آقای وزیر، ما ضمن مطالبه برنامه‌ای زمانبندی شده و دقیق در مورد تمامی بخشهایی از شبکه ملی اطلاعات که وزارت ارتباطات متولی پیشبرد آن است (شامل مجریان، هزینهها و گزارشهای پیشرفت)، خواستار شفاف سازی وزارتخانه از میزان بودجه‌ای هستیم که طبق ماده ۱۲ قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات، باید توسط شرکتها و مراکز تابعه و وابسته این وزارتخانه، جهت فعالیتهای تحقیقاتی و توسعه فناوریهای نوین تخصیص یابد.
همچنین انتظار داریم زمینه های تحقیقاتی که این بودجه به آنها تخصیص یافته است نیز شفاف شوند.
تحت استعمار سایبری هستیم
آقای آذری جهرمی، ما هزینه‌های بسیاری را متقبل شده‌ایم که بتوانیم استقلال ارضی و حقیقی‌مان را در حوزه‌های مختلف حفظ کنیم. حال آنکه نه تنها این استقلال در حوزه سایبری اتفاق نیفتاده، بلکه در مواردی می‌توانیم بگوییم که تحت «استعمار سایبری» هستیم. شاید دلیل این تفاوت این است که دیگر خود را درون جنگ نمی‌بینید و به خاطر همین است که امروز تقریباً در همه لایه‌های فضای مجازی به واسطه نبودن اراده جهادی و انقلابی برای خودکفایی با وابستگی مواجه هستیم.
آنچه از سیاست‌های حال حاضر وزارت ارتباطات بر ما پیدا است، این است که اراده‌ای در خور برای تحقق استقلال سایبری در کشور دیده نمی‌شود؛ عملکرد شما در این خصوص نه مورد تایید رهبر انقلاب و نه مورد تایید کارشناسان این حوزه است. نبود قوت در شبکه داخلی باعث شده تا با خرید پهنای باند از خارج مرزها، نه تنها بودجه کلانی مصرف شود، بلکه شاهد آن باشیم که خدمت ارائه‌شده به مردم نیز بهرغم گران‌بودن، کیفیت بسیار پایینی داشته باشد. از آن مهم‌تر، موضوع تهدیدهای امنیتی است که اگرچه اشاره کوچکی به آن کردیم، اما خود نیازمند شروع فصل تازه‌ای از فضای گفتمانی تخصصی در کشور ما است.
آقای وزیر، برای اینکه خاطره خوبی از جوان‌ترین وزیر تاریخ جمهوری اسلامی ایران به یادگار بگذارید و الگوی خوبی برای جوان‌گرایی در هیئت دولت باشید، تنها یک سال باقی است. ما آماده‌ایم. مشکلاتی را که با آن مواجه هستید با ما مطرح کنید و اجازه بدهید که یک بار از وزارتخانه تا دانشگاه، برای از راه برداشتن این مشکلات همراه هم باشند. امید است که مسئولین با تکیه بر توانایی‌های داخلی خودمان، به فکر حل مسائل کشور باشند.
و من الله توفیق.»
