به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه پایگاه خبری خبرآنی، همزمان با ایام چهلمین سالگرد تاسیس جهاددانشگاهی به دستور امام (ره) در مردادماه سال 59 در گفت وگویی با رئیس این نهاد به بررسی آخرین اقدامات این نهاد پرداختیم.
حمیدرضا طیبی، که از سال 92 مسئولیت جهاددانشگاهی را برعهده داشته، دارای مدرک دکتری برق از دانشگاه برادفورد انگلستان است.
وی که از بدو تاسیس جهاددانشگاهی (سال1359) در این نهاد مشغول به فعالیت بوده، سابقه ریاست جهاددانشگاهی واحد علم و صنعت را که یکی از واحدهای فنی و تولیدی این نهاد محسوب میشود، در کارنامه‌ی کاری خود دارد.
به گفته طیبی جهاددانشگاهی به عنوان یکی از نهادهای مولود انقلاب اسلامی است که در حوزههای فرهنگ، پژوهش، آموزش، تجاری‌سازی فناوری و اشتغال فارغ‌التحصیلان تاکنون به ارایه خدمات و محصولات پرداخته و در حال حاضر علاوه بر دفتر مرکزی با 34 واحد جهاددانشگاهی در سراسر کشور، 9 سازمان استانی، 3 پژوهشگاه، 29 پژوهشکده، 2 دانشگاه، 7 مرکز، 3 خبرگزاری، 1 مجتمع تحقیقاتی، 7 موسسه‌ی آموزش عالی، 1 موسسه‌ی قرض‌الحسنه، 3 سازمان فرهنگی، 1 سازمان تجاری‌سازی، 3 پارک علم و فناوری و 40 مرکز آموزش علمی کاربردی در کشور فعالیت می‌کند.
مشروح این گفت وگو را در ادامه می خوانید:
خبرآنی: هدف اصلی از تاسیس جهاددانشگاهی چه بود؟
طیبی: دانشجویان قبل از انقلاب و کسانی که درگیری های ذهنی مثل ما داشتند، مسائلی را از دوران قبل از انقلاب به خاطر دارند. اینکه، حکومت ما استقلال سیاسی نداشت، قوانین اسلام بر کشور حاکم نبود و غرب به دنبال تسلط فرهنگ خود بود. اقتصاد ما اقتصاد تک محصولی بود و صنعت ما بیشتر از اینکه متکی بر توان داخل باشد،مونتاز بود. دانشگاههای ما بیشتر به دنبال تربیت کارشناس برای اپراتوری صنعت وابسته مان بودند تا اینکه بخواهند طراح صنعتی تربیت کنند. در زمینه های مختلف کشور نیز این دست مسائل وجود داشت.
طبیعی بود بعد از پیروزی انقلاب به دنبال رفع این مشکلات باشیم. با تشکیل جهادسازندگی، تاسیس نهادی مشابه آن در حوزه فعالیت های علمی، دانشگاهی و پژوهشی به یکی از دغدغه های اصلی اساتید و جوانان علاقه مند به انقلاب تبدیل شد.
نارضایتی امام(ره) از وضعیت دانشگاهها و حضور گروههای سیاسی که دانشگاهها را به دفاتر خود تبدیل کرده و با بحث های بی حاصل مرتب سطح دانشگاهها و جامعه را متنشنج می کردند منجر به تعطیلی دانشگاه و انقلاب فرهنگی شد. این دوران باعث شد فرصتی برای اجرایی سازی ایده تشکیل نهاد علمی - فرهنگی که به نوعی ساختار پیشرفت کشور را دنبال کند، فراهم شود. چون ایده، ایده خوبی بود طرح تشکیل جهاددانشگاهی توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 59 پذیرفته شد.
** آغاز دفاع دانش بنیان و اقدامات فناورانه جهاددانشگاهی از جنگ شروع شد
خبرآنی: وظیفه و ماموریت جهاددانشگاهی در ابتدای امر چه بود و آیا با گذشت چهل سال از تشکیل آن این اهداف محقق شده است؟
طیبی: جهاددانشگاهی در ابتدا چون بازوی شورایعالی انقلاب فرهنگی با اهدافی مانند کمک به اسلامی شدن دانشگاه از جنبه توسعه علمی، فناورانه و نوآوری، اعزاز روحیه همدلی و انجام فعالیت فرهنگی برای نسل جوان و سایر اهدافی که مورد نیاز انقلاب بود، تشکیل شد. چون این اهداف مورد علاقه جوانان و دانشجویان بود جهاددانشگاهی به سرعت در سطح دانشگاهها پا گرفت. مدیریت دانشگاهها، استفاده از امکانات علمی و بحث هایی لجستیکی جنگ و مباحث فناورانه به جهاد دانشگاهی سپرده شد و از همان ابتدا تلاش کرد با ظرفیت خود به دنبال پیگیری خدمات لجستیکی جنگ باشد و کارهای خوبی هم انجام شد. به عبارتی شروع دفاع دانش بنیان را از جنگ و انجام اقدامات فناورانه را از آن زمان می دانیم. در همان دوران هم بحث جدی ما این بود که باید در حوزه های علمی و به ویژه فناورانه فعالیتهای خود را شروع کنیم.
خبرآنی: جهاددانشگاهی طی سالهای اخیر در کدام بخش ها و محورها بیشتر فعالیت داشته است؟
طیبی: در صنایع مختلف، در حوزه پژوهش، فناوری و پزشکی کارهایی را شروع کردیم. در حوزه پزشکی کار را با درمان نازایی شروع کردیم چون فکر می کردیم برای کشور این مسئله ضروری است و کار علمی، بالینی و درمانی خوبی در این حوزه آغاز و باعث توسعه این موضوع در کشور شد. در ابتدای انقلاب اغلب برای درمان این بیماری به خارج از کشور می رفتند و کسانی هم که استطاعت مالی نداشتند آن را دنبال نمی کردند. در حال حاضر نه تنها نیاز به سفر به خارج از کشور برای معالجه این بیماری نیست، بلکه مردم از اقشار مختلف با درآمدهای متفاوت برای حل مشکل خود به مراکز جهاد مراجعه می کنند و به دنبال درمان هستند. به دلیل اهمیت نقش محوری زن در خانواده و اجتماع کار علمی خوبی برای شناسایی، پیشگیری و درمان سرطان های مخصوص بانوان صورت گرفت و کارهای فناورانه و علمی خوبی در این حوزه انجام شد و توسعه یافت.
با توجه به اینکه حوزه پزشکی از حوزه های علمی و تکنیکی ما جلوتر بود، تلاش کردیم در این حوزه در مرز علم حرکت کنیم. در بحث سلول درمانی و دارو درمانی نیز اقدامات زیادی صورت گرفت. کارمان نیز متعلق به خودمان است. در زمینه زخم های بدخیم و حاصل از دیابت کارهای خوبی شد.
در حوزه تولید گیاهان دارویی، اولین پژوهشکده گیاهان دارویی را ایجاد کردیم. زیرا کشور ما از نظر طب سنتی غنی بود و دنیا هم به گیاهان دارویی و داروهای گیاهی رغبت نشان داده است. روی تکثیر گیاه و تولید عصاره گیاه به صورت علمی کار کردیم. و چندین داروی گیاهی را رونمایی کردیم و یک داروی گیاهی دیگر را هفته آینده رونمایی می کنیم.
**نوآوری های متعددی در صنعت نفت در دست تولید داریم
در حوزه فنی مهندسی خیلی موفق بودیم. ناچار بودیم ابتدا در سطح فناوری کشور حرکت کنیم نه اینکه دنبال آخرین دستاوردهای فناوری باشیم. لذا کارمان را با صنعت نفت به عنوان یک صنعت پایه در کشور آغاز کردیم. معتقد بودیم نفت مان را باید با دانش و صنعت خودمان استخراج کنیم و آن را تبدیل به فراورده کنیم و با ارزش بالاتر بفروشیم.
در حوزههای مختلف صنعت نفت؛ نفت،گاز، پتروشیمی، پالایش و پخش، دستاوردها و فناوری های مختلفی را به دست آوردیم. دکل های حفاری نفت، تجهیزات مختلف نفت و مته های حفاری و مواد شیمیایی پر مصرف، سیستمهای برقی و کنترلی، فناوری هایی بودند که روی آنها کار کردیم و ورودشان را به صنعت نفت ایران تجاری سازی کردیم. اگر چه ورود به صنعت نفت ایران به علت اینکه تکنولوژِی های فردی و دستورالعمل های غربی به شدت بر آن حاکم بود و سخت می پذیرفت تا فناوری های داخلی مورد استفاده قرار گیرند اما با تلاش این کار انجام شد. در حال حاضر نوآوری های متعددی را در این صنعت در دست تولید داریم.
در حوزه های مختلف مانند مخابرات نیز دستاوردهایی داشتیم. اولین بار فرستنده های رادیویی در فرکانس های موج متوسط و اف. ام که نزدیک به علم روز دنیا بود را ساختیم. یکی از اهدافی را هم که دنبال می کردیم ،همین خط شکنی بود. وقتی کاری توسط افرادی در داخل انجام شود، دیگران هم این جسارت را پیدا می کردند که وارد میدان شوند. بحث خودباوری را دنبال می کردیم و به تدریج حاصل شد.
**به دنبال خط شکنی و خودباوری در تولید فناوری در کشور هستیم
در حوزه های دیگر مانند سیستم های کنترل و امنیت؛گیت های کنترل برای دسترسی به مراکز امنیت و ایستگاههای مترو را ساختیم که کل کار نرم افزاری و سخت افزاری آن متعلق به خودمان است و به همین دلیل از ضریب امنیتی بالایی برخوردار است.
در کانی های فلزی و غیر فلزی نیز فعالیت هایی صورت گرفت. یکی از زمینه های فعالیت در این بخش کنترل آلاینده ها و آلاینده های صنعتی و ... است که دانش بومی آن را به دست آوردیم و نه تنها کل کارخانه های ایران را در این زمینه پشتیبانی کردیم، بلکه صادرات نیز به خارج از کشور داریم.
در حوزه کشاورزی،کارمان را با کشت بافت شروع کردیم. به دنبال و تکثیر درختان مثمر ثمر و گیاهان در حال انقراض، هستیم. اصلاح نژاد دامهای سبک و سنگین برای قطع وابستگی به گوشت و کره وارداتی را نیز دنبال کردیم. دانش تکثیر نژادهای مرغوب چه نژادهای ایرانی و چه نژادهای مرغوب خارجی را بومی کردیم.
در حوزه فرهنگی کار خود را با انجام کارهای فرهنگی در دانشگاهها شروع کردیم. به مسئله قرآن و تفسیر آن پرداختیم و تنها خبرگزاری رسمی قرآنی کشور را با 19 زبان دنیا تاسیس کردیم. مستند سازی اطلاعات علمی دانشمندان در قالب کتاب و مجله را اجرا کردیم تا به انتشار علم کمک کنیم.
تاسیس خبرگزاری دانشجویان ایران اقدام نو و جسورانه ای از سوی جمعی از دانشجویان بود. مرکز افکار سنجی دانشجویان ایسپا نیز از دیگر اقدامات صورت گرفته است. ضروری است برنامه سازان و تصمیم گیران نگاه و نیاز مردم را بدانند و نیاز سنجی داشته باشیم.
در حوزه آموزش، آموزش های کوتاه و بلندمدت را دنبال می کنیم. در زمینه آموزش عالی مرکز علمی کاربردی علم و فرهنگ در تهران و علم و هنر در یزد در قالب های مختلف کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو جذب می کند. بنا است این دانشگاهها را به نسل سوم ارتقا دهیم تا فارغ التحصیلان به مسائل حوزه صنعت، علم و فناوری ورود کنند و در پژوهشگاهها آزمایشگاههای مختلف کار حرفه ای و پژوهشی را دنبال کنند و حتی برخی در مراکز خودمان جذب شوند.
**همکاری با وزارت تعاون برای مهارت آموزی حدود 70 هزار نفر برای ایجاد شغل
بحث دیگر همیاری اشتغال فارغ التحصیلان است که سعی می کنیم از طریق آموزش و مهارت آموزی مسیر ایجاد شغل را برای این افراد هموار کنیم. تربیت مربیان اشتغال یا بحث هایی مانند اشتغال خانگی که در سالهای اخیر ورود موفقی به آن داشتیم را دنبال کردیم. با همکاری وزارت تعاون و رفاه حدود 70 هزار نفر را برای ایجاد شغل مورد هدف قرار دادیم. مهارت آموزی به زنان سرپرست خانوار یا مهارت به سربازان در طی دوران خدمت از این دست اقدامات بود. از منظر خودمان جهاددانشگاهی را در الگو سازی در حوزه پژوهش و فناوری نهاد موفقی می دانیم.
خبرآنی: با توجه به شرایط کشور در زمینه مقابله با بیماری کرونا چه اقداماتی را انجام دادید و چه طرح هایی را دنبال می کنید؟
طیبی: در زمینه کرونا و تولید کیت تشخیص، بلافاصله با شروع کرونا کار خود را شروع کردیم.کیت خوبی را طراحی کردیم که مراحل تست آن طی شد. با ستاد اجرای فرمان امام(ره) شرکت دانش بنیانی تاسیس شد و برای آزمایشگاههای وزارت بهداشت و خود جهاد از انها استفاده می کردند. هفته گذشته قرارداد خوبی با وزارت بهداشت در این زمینه منعقد شد.
انعقاد قرارداد با وزارت بهداشت برای تولی کیت تشخیص کرونا
رویان روی بافت های آسیب دیده ریه پروژه ای را با مسیح دانشوری و بیمارستان شریعتی شروع کرده است. در زمینه تولید مواد شیمیایی کار را زود شروع کردیم و بیشتر برای مصارف داخلی و همسایگان است. دوستان جهاد دانشگاه امیر کبیر با توجه به تمرکزشان در نساجی مدت زیادی توان خود را به تولید "گان" اختصاص داد با توجه به ورود موسسات مختلف در این زمینه دوباره به فعالیت های قبلی خود ادامه داد.
خبرآنی: نحوه همکاری و معرفی شما به بخش های مختلف برای همکاری چگونه است؟
طیبی: در تمام این حوزه ها همیشه خودمان بودیم که براساس نیازهای جامعه موضوعات را دنبال و شناسایی میکردیم. در حوزه پژوهش یا فناوری تلاش میکردیم حداقل فاز صفر فناوری های مختلف و یا یک فناوری را که به هزینه های کمتری نیاز داشت را انجام دهیم، بعد به کارفرمایان مراجعه کنیم و بگوییم ما توان کارهای بزرگ را داریم و فازهای بعدی که نیاز به فناوری بیشتر داشت را با موفقیت ادامه دهیم. ولی در تمام این مراحل، اثبات توانمندی ها، خیلی سخت و زمان بر بود. اینکه سه سال و یا حتی ده سال باید به کارفرمایان ثابت می کردیم که ما می توانیم این حوزه ها را انجام دهیم و مدام در حال اثبات خود بودیم.
به دنبال این بودیم از طریق مسئولان ارشد نظام ماموریتهایی را به عهده بگیریم. این کار را در دیدار سال 93 با رهبر انقلاب و توصیه ایشان در زمینه پیاده سازی نقش جهاددانشگاهی در نقشه جامع علمی کشور دنبال کردیم که در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح و 7 ماموریت برای ما تعریف شد.
واگذاری 31 پروژه تحقیقاتی به جهاددانشگاهی پس از دیدار با رهبر انقلاب
تلاش کردیم بخشی از این ماموریت ها را در برنامه ششم توسعه بگنجانیم که موفق نبودیم. تا اینکه در سال 97 در دیدار با رهبر انقلاب دستاوردها را به ایشان معرفی و ارائه کردیم. حاصل این بازدید، درخواست مذاکره با صنایع مختلف برای استفاده از دستاوردهای فناورانه بود. ارائه یک لیست بزرگ از فناوری هایی که توان تولید آن را داریم که بودجه آنها از طریق صندوق توسعه ملی تامین می شود. خوشبختانه این پروژه ها در جهاد آغاز شد و الان به شکل مطلوبی در حال اجرا هستیم. اکثر این طرح ها در سال 99 و 1400 به نتیجه می رسند که امیدواریم جهاددانشگاهی دانشگاهی نقش بسیار موثری در رفع وابستگی فناورانه ایفا کند.
خبرآنی: کمی بیشتر درباره این پروژه ها توضیح می دهید؟ در چه زمینه هایی هستند و چه زمانی به سرانجام می رسند؟
طیبی: این پروژه ها، طرحهایی است که ما به عنوان توانایی خودمان تعریف کردیم و لیست آن را ارائه دادیم. کماکان علاقه مند هستیم که کار ما ماموریت محور و با مسئولیت مشخصی باشد. نه اینکه اگر این پروژه ها تمام شد دوباره دنبال این باشم که به ما کار و ماموریت واگذار شود، بلکه بگویند به عنوان مثال جهاددانشگاهی مسئول توسعه انتقال صنعت ریلی است تا ما مرتب این فناری را ارتقا دهیم در این شرایط نه تنها نیازهای فناورانه کشور خود را تامین کنیم بلکه با ایجاد قابلیت وارد بازارهای منطقه ای و بین المللی می شویم و مرتب این علم را توسعه و ارتقا دهیم. توقع است در بسیاری از کارها، تقسیم کار شود و مثلا بگویند پژوهشکده رویان با استفاده از ظرفیت های کشور درفلان حوزه فعالیت کند و به دنبال حل مشکلات باشیم.
جهاددانشگاهی باید ماموریت محور و با مسئولیت مشخص باشد
با این 31 پروژه فناورانه که به جهاددانشگاهی سپرده شده است، تقریبا بخش های اصلی جهاد کاملا درگیر کار علمی و فناورانه است. با صنایع بزرگ در حال رایزنی و صحبت هستیم تا به آنها اطمینان دهیم که می توانیم مهمترین فناوری های مورد نیازشان را تامین کنیم. نیاز به این نیست که پول دهند بلکه به تضمین بازار از طرف آنها را نیاز داریم. از این بابت وضعیت مناسبی داریم و با صنایع و سازمان های مختلف در حال مذاکره و انعقاد قرارداد هسیتم.
خبرآنی: آثار و نتیجه این قراردادها چه زمانی در زندگی مردم ملموس می شود؟
طیبی: ما فکر می کنیم وضعیت تعدادی از این طرحها تا پایان سال مشخص شود. مثلا در زمینه صنعت ریلی با حمایت معاونت علمی و فناروی و شرکت مترو تهران که بخشی از حمایت های مالی طرح را معاونت علمی و فناوری و بخشی هم مترو به صورت استقراض از سیستم بانکی کشور تامین می کند در حال طراحی و ساخت یک رام قطار 7 واگن ملی مترو هستیم. البته مجری پروژه مترو است. پروژه شامل چند بخش طراحی بدنه و سیستم رانش و ... است که همه بخش ها به نوعی فناوری هایتک است. ما در این پروژه، متولی سیستم رانش هستیم که امیدواریم این قطار در22 بهمن امسال وارد سیر و مورد آزمایش قرار گیرد.
آخرین وضعیت 31 پروژه و فناوری در حال اقدام جهاددانشگاهی
حاصل آن این است که می تواند وابستگی ما را در زمینه طراحی واگن های مترو و طراحی ساخت و تجهیزات واگن های مترو کم کند. از نظر اقتصادی هم کار ارزشمندی است و باعث اشتغال و جلوگیری از خروج ارز از کشور می شود.
محصول پروژه ها به تدریج نشان داده می شوند. در زمینه اصلاح نژاد دام، کار خود را شروع کردیم و در حال توسعه این فضا هستیم تا کار را با قدرت بیشتری انجام دهیم.
در چند حوزه که برای صنعت نفت کارمی کنیم، تا پایان سال، چند فناوری رونمایی می شوند. محصول سایر پروژه ها را نیز امیداریم تا پایان سال آینده با کیفیت بالایی وارد بازار کنیم.
نگرانی ما بیشتر این است که این فناوری ها در سطح وسیع مورد توجه و بهره قرار گیرند. وظیفه ما کسب فناوری حالا چه از طریق تاسیس شرکت های دانش بنیان که ایجاد می شوند یا به شکل دیگر است اما اگر نتوانند محصولات خود را بفروشند و مورد استفاده قرار نگیرد یا کما کان برخی محصولات به صورت قاچاق وارد کشور شود و امثال اینها کار ما ناقص می ماند. تولید فناوری بر عهده ماست و ایجاد تقاضا و تعیین سیاستها برای این مسئله به مسئولان کشور بستگی دارد.
اکثر طرح های جهاد در سال 99 و 1400 به نتیجه می رسند
اینکه سازمانها و دستگاهها موظف به تامین نیازها از داخل باشند. مراقبت از سیستم های گمرگی و تعرفه ها به گونه ای باشد که نهادها و سازمان های مختلف موظف به استفاده از تولید داخل باشند. البته ما هم حتما باید در فناوری که تولید می کنیم با محصولات خارجی رقابت کنیم و کیفیت کار خود را بالا ببریم.
خبرآنی: به نظر شما چرا در این سالها علیرغم داشتن ظرفیت های فراوان نتوانسته ایم در بخش های اقتصادی موفق شویم؟
طیبی: نخوانستیم قوی شویم. دنبال حل دلایل نخواستن نیز نرفتیم. پیشرفت نیاز به برنامه دراز مدت دارد، برنامه ای که در گردش دولت، مجلس و مدیران تغییر نکنند. متاسفانه در کشور ما اختلافات سیاسی به گونه ای است که هیچ وقت فرصت اینکه سیاسیون درباره مسائل مهم کشور به یک توافق برسند وجود نداشته است. تقریبا در زمینه ای نیست که سیاسیون با هم اختلاف نداشته باشند. به نظر من آنها باید در مسائل ملی کشور که توسعه اقتصاد دانش بنیان یکی از مباحث اصلی آن است به تفاهم رسند. دنیا این راه را رفته و مسیر مشخص است.
**گردش ها و چرخش های سیاسی نباید مسیر توسعه فناوری را تغییر دهد
در این مسیر اول به اراده و بعد به برنامه ریزی که مورد توجه همه باشد، نیاز داریم تا در یک بازده زمانی دراز مدت به نتیجه رسیم. برنامه ای که در گردش و چرخش دولت ها تغییر نکند.
متاسفانه در کشور ما در هر گردش سیاسی مدیران از صدر تا رتبه چهارم تغییر می کند و این روند، اتفاق نامیمونی است. باید تعریف کنیم که پست سیاسی شامل چه کسانی می شود. در یک وزارت خانه نباید بیشتر از وزیر و یک معاون افراد دیگری شامل پست سیاسی شوند، سایر بخش ها پست های اجرایی هستند که وظیفه آنها باید اجرای برنامه های توسعه کشور باشد. در زمینه پیشرفت اقتصاد دانش بنیان باید برنامه دراز مدت داشته باشیم.
این موضوعات باید حل شود، مسائلی که بیشتر متوجه سیاسیون است و ظاهرا علاقه ای به حل این موضوع ندارند. این مسائل تاثیر جدی بر برنامه ریزی ها دارد. استراتژی ما در قبال ارتباط با دنیا باید تعریف شود؛ اینکه می خواهیم چه سناریویی داشته باشیم. با تاکیدی که رهبر انقلاب دارند هم باید پیشرفت کنیم، هم انقلابی بمانیم باید رابطه این دو را مشخص کینم. هر کدام الزامات خود را دارند و این الزامات هم باید مورد توافق سیاسیون ما باشد و به آنها وفادار بمانند تا بشود برنامه ریزی کرد.
مشکلات ما بیشتر داخلی است و به مناقشات داخلی ما بر می گردد که ظاهرا عده ای علاقه ندارند این مناقشات تمام شود. کارهای بزرگی که شده حاکی از این است کشور پتاسنیل کارهای بزرگ علمی و تامین نیاز فناورانه خود را دارد ولی باید برنامه ریزی شود و از این زمینه استفاده کنند.
خبرآنی: راهکار شما برای حرکت رو به جلوی کشور در شرایط فعلی چیست؟
طیبی: معتقدم با دو برنامه 5 ساله و ظرف مدت 10 سال می توانیم به بیشتر اهداف چشم انداز خود برسیم. منطقی است که ما مدام یک افق چشم انداز برای خود تعریف کنیم و در این افق هم همه سیاسیون ما به تعامل برسند و از آن حمایت کنند. حتی اگر می خواهیم، می توانیم درهمین شرایط تحریمی کار را جلو ببریم اما باید کار را به کاردان سپرد و برخی از تبعات تحریم و هزینه های آن را پرداخت.
**در شرایط تحریم هم با دو برنامه 5 ساله می توانیم به اهداف تعیین شده برسیم
بحث ما تولید فناوری پیشرفته نیست بحث ما این است که بخواهیم و مدیریت کنیم این اتفاق بیفتد و پیامدهای آن را هم تحمل کنیم. اگر چه معتقدیم باید شرایطی را ایجاد کنیم که تحریم رفع شود. به جز دو دولت خاص و مستکبر با بقیه دنیا ارتباط داشته باشیم که بتوانیم نیازهایی که به صرفه نیست از نظر اقتصادی خودمان روی آنها کار کنیم را از طریق سایر کشورها تامین کنیم. این طور هم نباشد در اثر همان تغییرات سیاسی اگر دولتی می خواهد اختلافات خود را با دنیا حل کند و در کشور را به روی خارجی ها باز گذارد، دانش بومی و توان بومی کشور نادیده گرفته شود.
این همان سیاست گذاری است که باید ایجاد شود. چین، کره و ژاپن خواستند و توانستند ما هم چون مسلمان هستیم و اعتقادات خود را داریم باید بهتر بتوانیم، این حرکت جمعی را انجام دهیم.
انتهای پیام/
