گروه تاریخ انقلاب پایگاه خبری خبرآنی- محمدحسن جعفری: طی روزهای اخیر مطلبی درخصوص موضوع افزوده شدن یک شرط از سوی ایران برای صلح با عراق پس از فتح خرمشهر، مبنی بر "باز شدن مسیر زمینی از عراق برای عبور نیروهای ایرانی به منظور مقابله با اسرائیل" در فضای مجازی منتشر شد که مطالعه آن شاید برای افرادی که اطلاعات کمتری درخصوص وقایع جنگ تحمیلی دارند، برخی ابهامات و سوالات را بوجود آورد.
تا پیش از آن جمهوری اسلامی ایران برای صلح با عراق، چند شرط لازم الاجرا داشت که از جمله آنها خروج ارتش بعث از تمام خاک ایران، ساقط شدن حکومت صدام و پرداخت غرامت 150 میلیارد دلاری بود اما چند روز پس از آزادی خرمشهر، ایران شرط دیگری را هم به شروط قبلی خود افزود.
در این گزارش سعی داریم تا به بیان چرایی و چگونگی مطرح شدن این موضوع بپردازیم.
پس از آزادی خرمشهر و پیروزی ایران در عملیات بیت‌المقدس، تلاش کشورهای عربی برای برقراری صلح و به منظور متوقف کردن ایران آغاز شد.
وزیران امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس یک روز پس از آزادی خرمشهر در ریاض گرد هم آمدند تا موضعی واحد برای کمک به عراق اتخاذ کنند.
محسن رضایی فرمانده کل سپاه در همان روز، پایان دادن به جنگ را مشروط به پذیرش حقوق ایران دانست. هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس نیز در روز 6 خرداد اعلام کرد که "ما تا آن حد که در عرف بین‌الملل حق داریم، باید صدام را به عنوان جنایتکار جنگی دنبال کنیم."
مسئولان کشور معتقد بودند تا هنگامی که شرط‌های ایران برای پایان جنگ محقق نشده، نباید جنگ را متوقف کرد.
ولیعهد عربستان سعودی و وزیر امور خارجه مصر در روز 5 خرداد از تلاش‌های سیاسی برای پایان دادن سریع به جنگ ایران و عراق حمایت کردند و ادامه این جنگ را برای امنیت و ثبات کشورهای منطقه خطرناک خواندند. مقامات اردن، بحرین و عمان نیز خواستار توقف جنگ شدند.
کشورهای عربی پس از موضع‌گیری‌های متعدد، از روز هفتم و هشتم خرداد تحرکات خود را برای پایان دادن به جنگ آغاز کردند. در روز هشتم خرداد یک روزنامه آلمانی نوشت که عربستان و کویت حاضرند اگر ایران صلح را بپذیرد، قسمتی از غرامت این کشور را بپردازند. البته کویت چند روز بعد اعلام کرد که تنها شاید بتواند کمک مالی آن هم به دو کشور داشته باشد. وزارت امور خارجه بحرین نیز در روز دوازدهم خرداد، خبر تصمیم شورای همکاری خلیج‌فارس برای پرداخت غرامت خسارت‌های واردشده به ایران را تکذیب کرد.
وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در روز نهم خرداد، مجدد در ریاض گرد هم آمدند تا در برابر ایران به موضعی مشترک دست یابند. همزمان کمیته صلح سازمان کنفرانس اسلامی نیز در جده آغاز به کار کرد. برخی کشورهای عضو این کمیته در حالی برای پایان دادن به جنگ تلاش می‌کردند که در موضع‌گیری‌های خود از عراق اعلام حمایت می‌کردند.
در بحبوحه تلاش کشورهای عربی برای تحمیل صلح به ایران، رژیم صهیونیستی در روز 14 خرداد سال 61 به جنوب لبنان حمله کرد. جمهوری اسلامی ایران علاوه بر اینکه وظیفه ذاتی خود می‌دانست تا به کشورهای مسلمان در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی، کمک کند، فرصت را مناسب دید تا دامن خود را از یک اتهام پاک کند و کشورهای عربی حامی صدام را مورد سرزنش و سوال قرار دهد.
** پاسخ ایران به یک اتهام
در بحبوحه تلاش کشورهای عربی برای تحمیل صلح به ایران، رژیم صهیونیستی در روز 14 خرداد سال 61 به جنوب لبنان حمله کرد. جمهوری اسلامی ایران علاوه بر اینکه وظیفه ذاتی خود می‌دانست تا به کشورهای مسلمان در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی، کمک کند، فرصت را مناسب دید تا دامن خود را از یک اتهام پاک کند و کشورهای عربی حامی صدام را مورد سرزنش و سوال قرار دهد.
وزیر دفاع رژیم صهیونیستی در روز 6 خرداد ادعا کرد به ایران تجهیزات نظامی فروخته است. فردای آن روز رسانه‌های خبری عربستان سعودی به شدت جمهوری اسلامی ایران را مورد حمله قرار دادند و جهاد علیه آن را خواستار شدند.
رادیو اسرائیل و رادیو بی‌بی‌سی نیز به طور مکرر این خبر را پخش کردند. وزارت امور خارجه آمریکا هم در این خصوص بیانیه‌ای صادر کرد. یکی از نمایندگان پارلمان رژیم صهیونیستی نیز از وزیر دفاع این رژیم خواست در این خصوص توضیح دهد.
دولت عراق با فرصت‌طلبی و بهره‌گیری از این ادعای صهیونیست‌ها، از کشورهای عربی خواست روابط خود را با ایران قطع کنند.
امام خمینی (ره) در روز 11 خرداد هدف از طرح ادعای ارسال سلاح از رژیم صهیونیستی به ایران را بدنام کردن جمهوری اسلامی دانستند. آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهوری ایران نیز اخبار ارسال سلاح از رژیم صهیونیستی به ایران را دروغ خواند و در واکنش به رادیوی عربستان سعودی برای صدور حکم جهاد علیه ایران، از جهادگران آنان خواست بیایند و شانس خود را امتحان کنند.
ایران با واکنش صریح و عملی که به حمله رژیم صهیونیستی داد و در ادامه شرح داده خواهد شد، پاسخ این اتهام صهیونیست‌ها و دامن زدن به آن توسط بعثی‌ها را داد.
** پرسش ایران از حامیان صدام
امام خمینی در روز 16 خرداد در دیدار ائمه جمعه استان زنجان از سکوت کشورهای اسلامی در قبال حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان انتقاد کردند. فردای آن روز نیز پیامی به همین مناسبت و بمباران ایلام از سوی ارتش عراق منتشر کردند. در این پیام که با عبارت قرآنی استرجاع (انا لله و انا الیه راجعون) آغاز شده بود، امام فرموده بودند: «من کلمه مبارکه استرجاع را نه برای جنایات اسرائیل و آسیب مردم مسلمان جنوب لبنان، و نه برای آواره شدن هزاران فلسطینی و نه برای شهادت جمعی از هم‌وطنان در جریان بمباران رژیم بعث عراق میگویم گرچه این موارد استرجاع هم دارد، بلکه برای بی‌تفاوتی کشورهای اسلامی یعنی حکومتهای آنها استرجاع میکنم و ای کاش فقط بی‌تفاوتی بود.»
در روز 16 خرداد، آیت‌الله خامنه‌ای نیز در پیامی به حافظ اسد رئیس‌جمهور سوریه سکوت کشورهای اسلامی در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی را عاملی موثر در گستاخی آنها برشمرد. رئیس‌جمهور همچنین در همان روز در دیدار با صلاح زواوی سفیر فلسطین در تهران گفت: «تمام کشورهای منطقه که اظهار می‌دارند ما اسرائیل را محکوم نموده‌ایم باید این حرف خود را با عمل اثبات نمایند و تمام ابزار و تجهیزاتی که در اختیار دارند به کار گیرند و مسئله اسرائیل را به طور جدی حل کنند.»
هاشمی رفسنجانی نیز در جلسه علنی روز 17 خرداد عنوان کرد: «از همه کشورهای اسلامی، لااقل از ملت‌های اسلامی ما دعوت می‌کنیم حالا که آنها این تجاوز را آغاز کرده‌اند، وارد یک معرکه وسیعی بشوند و دست تجاوز را از منطقه کوتاه کنند.»
ایران از ملت‌های منطقه هم خواست تا دولت‌های خود را تحت فشار قرار بدهند. هاشمی رفسنجانی در روز 19 خرداد ضمن اعلام اینکه در حد نیاز به لبنان نیرو اعزام خواهیم کرد، از مسلمانان منطقه خواست تا دولت‌هایشان را برای مقابله با رژیم صهیونیستی زیر فشار قرار دهند.
اما علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور یمن شمالی در روز 17 خرداد در گفتگو با روزنامه کویتی "الرای العام" اعتراف کرد که "جنگ ایران و عراق، اختلافات اعراب و اسرائیل را در مرتبه دوم اولویت‌های اعراب قرار داده است." پارلمان اردن نیز در روز 18 خرداد اعلام کرد برای بسیج توان کشورهای اسلامی علیه رژیم صهیونیستی باید به جنگ ایران و عراق پایان داد.
ایران از ملت‌های منطقه هم خواست تا دولت‌های خود را تحت فشار قرار بدهند. هاشمی رفسنجانی در روز 19 خرداد ضمن اعلام اینکه در حد نیاز به لبنان نیرو اعزام خواهیم کرد، از مسلمانان منطقه خواست تا دولت‌هایشان را برای مقابله با رژیم صهیونیستی زیر فشار قرار دهند.
** پیش‌قدمی ایران در مبارزه عملی
آیت‌الله خامنه‌ای در آن پیام روز 16 خرداد به حافظ اسد اعلام کرد: «جمهوری اسلامی ایران با وجود درگیری در جنگی که با همان مقاصد بر او تحمیل شده است، اعلام می‌کند که در حد توان قوای خویش را وقف دفع حمله رژیم اشغالگر قدس و جنوب لبنان خواهد کرد. ما از هم‌اکنون به عنوان اولین گام، بخشی از نیروهای پیاده و زرهی خود را برای این منظور مهیا کرده‌ایم تا در اولین فرصت عازم جبهه‌های نبرد با خسم صهیونیستی شوند.»
فردای آن روز هیئت نظامی – سیاسی ایران متشکل از سرهنگ سلیمی وزیر دفاع، سرهنگ صیادشیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش و محسن رضایی فرمانده کل سپاه عازم سوریه شد. هاشمی رفسنجانی در همان روز و پس از برگزاری جلسه شورای عالی دفاع گفت: «در صورت ضرورت ما هرگونه اقدامی را در حمایت از کشورهای اسلامی به خصوص جنوب لبنان و حمایت از سوریه در صورتی که وارد جنگ با اسرائیل شود به عمل خواهیم آورد و هیئت نظامی سیاسی ایران جهت هماهنگ‌کردن نیروهای جمهوری اسلامی ایران با نیروهایی که در جنگ فعالیت دارند، عازم سوریه شده است.»
سپاه پاسداران و ارتش همان شب در اطلاعیه‌ای مشترک اعلام کردند که تعدادی از واحدهای مسلح ایران به جنوب لبنان اعزام خواهند شد. فردای آن روز نیز واحد بسیج ستاد مرکزی سپاه از واحدهای بسیج تمامی مناطق سپاه خواست تا از داوطلبان اعزام به لبنان ثبت‌نام کنند؛ اما دو روز بعد با اعلام علی شمخانی قائم مقام فرمانده کل سپاه، این درخواست لغو شد و ثبت‌نامی انجام نگرفت.
در روزهای 22 و 23 خرداد، دو گروه از نیروهای نظامی ایران از سپاه و ارتش عازم سوریه شدند. ستاد مشترک ارتش و ستاد مرکزی سپاه در اطلاعیه‌ای اعلام کردند که رزمندگان داوطلب ایران براساس تکلیف الهی و تعهد مکتبی، خود را موظف دانستند تا به مقابله با مزدوران امپریالیسم جهانی برخیزند و از کیان اسلام و مسلمانان حراست کنند.
** شرط جدید و عجیب اما هوشمندانه
در روز 20 خرداد، شورای فرماندهی انقلاب عراق با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد آماده است ضمن اجرای آتش‌بس فوری و پایان‌دادن به هرگونه درگیری با ایران در مدت دو هفته همه نیروهایش را از خاک ایران کشور خارج کند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران این اطلاعیه را با تجاوز رژیم صهیونیستی به لبنان در ارتباط دانست.
ساعاتی پس از انتشار بیانیه عراق و نیز بازگشت هیئت سیاسی – نظامی ایران از سوریه، جلسه شورای عالی دفاع در حضور امام خمینی تشکیل شد.
غلامعلی رشید از اعضای هیئت اعزامی به سوریه که در این جلسه حضور داشت، گفته است: «امام با ذکر مثالی توصیه کردند این‌طور نباشد که شما بین زمین و آسمان در لبنان رها شده و پشتیبانی و عقبه نداشته باشد. کمک کردن درست، اما از راهش. راه شما زمینی است که باید از سه، چهار کشور عبور کنید. شما که به لحاظ جغرافیایی به لبنان وصل نیستید و مشکل ارتباط زمینی دارید. اگر بخواهید بجنگید، کار آسانی نمی‌باشد؛ زیرا در تداوم پشتیبانی گرفتار خواهید بود.»
هرچند در خصوص محتویات و مذاکرات آن جلسه اطلاع دقیقی در دست نیست، اما هاشمی رفسنجانی در پایان جلسه در مصاحبه با خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران از شرط جدید ایران یعنی "عبور آزاد نیروهای ایران از خاک عراق برای کمک به جبهه مبارزه با ارتش رژیم صهیونیستی" برای پایان دادن به جنگ خبر داد.
عراق روز بعد (21 خرداد) شرط ایران در مورد عبور نیروهایش از خاک آن کشور برای کمک به جبهه نبرد با رژیم صهیونیستی را پذیرفت، ولی تحقق آن را به اعلام آتش‌بس میان ایران و عراق مشروط کرد. در همان روز نیز اداره وظیفه عمومی عراق در اطلاعیه‌ای متولدین سال 1947 (افراد 35 ساله) و سایر موالید اعزامی در سال 1966 میلادی را برای انجام خدمت در ارتش این کشور احضار کرد.
براساس نتایج یک نظرسنجی از مردم تهران، 67 درصد از پرسش‌شوندگان پیشنهاد جدید صلح عراق را یک حیله دانستند و اظهار کردند که باید تا پیروزی کامل با حکومت صدام جنگید.
امام خمینی روز بعد (22 خرداد) در دیدار فرماندهان نیروی زمینی ارتش در واکنش به پیشنهاد عراق فرمود: «این‌ها (عراقی‌ها) می‌گویند بیایند. ما بیرون می‌رویم که شما بیایید رد بشوید؛ لکن به شرط اینکه صلح باشد، تمام بشود مسئله؛ یعنی، به شرط اینکه ما هرچه ضرر به شما زدیم، هرچه جنایت کردیم، هیچ! این مضحک است واقعاً. یک جمعیتی می‌خواهند بیایند کمک کنند شما را، شما می‌گویید حالا که می‌خواهید کمک بکنید، پس دست بردارید از این ادعاهایی که دارید، شما مجرم را دیگر لازم نیست بشناسید، بیایید صلح بکنیم باهم، لازم نیست که این همه جریمه‌ها که وارد شده است به شما، تلافی بشود! این معنای آتش‌بس نیست، این معنای صلح نیست.»
هاشمی رفسنجانی نیز در روز 23 خرداد گفت: «ما راه را برای دفاع از اسلام و مسلمین و برای جنگ و جهاد با صهیونیسیم می‌خواهیم. عراق می‌خواهد از ما باج بگیرد و حزب بعث در حال سقوط را نجات دهد.»
احمد توکلی وزیر کار و سخنگوی دولت در روز 25 خرداد در یک مصاحبه مطبوعاتی گفت: «همین که عراق پذیرفت تا ما از خاک آن کشور عبور کنیم تا با اسرائیل وارد نبرد شویم، تمام ادعاهای آنان مبنی بر همکاری ایران و اسرائیل مردود می‌شود.»
احمد توکلی وزیر کار و سخنگوی دولت در روز 25 خرداد در یک مصاحبه مطبوعاتی گفت: «همین که عراق پذیرفت تا ما از خاک آن کشور عبور کنیم تا با اسرائیل وارد نبرد شویم، تمام ادعاهای آنان مبنی بر همکاری ایران و اسرائیل مردود می‌شود.»
** دستور بازگشت نیروها
آیت‌الله خامنه‌ای در روز 26 خرداد در دیدار گروهی از روحانیون کاروان‌های حج گفت: «اگر کشورهای مسلمان نیروهای عظیم خود را بنا به پیشنهاد ما به یاری ساکنان جنوب لبنان و آوارگان فلسطینی که امروز بی‌رحمانه قتل عام می‌شوند، اعزام کرده بودند، اسرائیل امروز قدرت این‌گونه تهاجم را نداشت. ما امروز هم اعلام می‌کنیم هر تعدادی که آنها نیرو بدهند، ما ده برابر آن خواهیم فرستاد.»
محسن رضایی فرمانده کل سپاه نیز در سخنان پیش از خطبه‌های نمازجمعه تهران در روز 28 خرداد گفت: «ما راهی جز یک راه هوایی نداریم؛ ولی اگر بخواهیم مسئله را حل کنیم باید راه زمینی داشته باشیم... اخیراً عده‌ای شایع کردند که جنگ تمام شده و با این حیله‌هایی که سراغ داریم، صدام در واقع به دنبال فرصتی برای تجدید سازمان می‌گردد.»
هاشمی رفسنجانی خطیب نمازجمعه هم تنها راه مبارزه با رژیم صهیونیستی ایجاد یک سپاه و ارتش مشترک از مسلمانان اعلام کرد و گفت: «شما مطمئن باشید که ما تقدم را به جنگ با عراق می‌دهیم. حادثه جنوب لبنان پیش آمده تا ما در این جنگ پیروز نشویم؛ ولی ما تا مسئله عراق را حل نکنیم، تا تکلیف حزب بعث و خسارت‌هایمان را معلوم نکنیم، آن مقدار نیرو به لبنان می‌فرستیم که اینجا احتیاج نداریم.»
در روز 29 خرداد دولت ترکیه از ادامه عبور هواپیماهای حامل نیروهای نظامی ایران از آسمان کشورش به مقصد سوریه جلوگیری کرد. هاشمی رفسنجانی در یادداشت آن روز نوشته است: «احمدآقا آمد و گفت که امام مایل‌اند من در مجلس یا جای دیگر بر مسئله اولویت جنگ با عراق تاکید کنم.»
در روز 30 خرداد صدام در یک نطق رادیو و تلویزیونی گفت برای خارج کردن بهانه‌های ادامه جنگ از دست ایران، از امروز و در مدت 10 روز نیروهای عراقی از خاک کشور عقب‌نشینی خواهند کرد. از روز 31 خرداد، عراق عقب‌نشینی از برخی مواضع را آغاز کرد.
امام خمینی در روز 31 خرداد در سخنانی در جمع ائمه جماعات و وعاظ تهران و قم گفتند که حمله رژیم صهیونیستی به لبنان دام آمریکا برای ایران است و باید از راه شکست عراق به نجات لبنان برویم. ایشان در واکنش به سخنان روز گذشته صدام نیز تاکید کردند جنگ با عراق تا تحقق خواسته‌های ایران ادامه خواهد یافت.
فرمانده کل سپاه نیز در همان روز در تلفن‌گرامی فوری از فرماندهان مناطق سپاه در سراسر کشور خواست تمامی تلاش خود را برای تداوم حضور رزمندگان در جبهه‌های نبرد با ارتش بعث عراق به کار گیرند.
آیت‌الله خامنه‌ای نیز در روز اول تیر ماه عنوان کردند: «تا وقتی که این جنگ را در اینجا با عراق تمام نکنیم عمده‌ی نیروهایمان را به آنجا منتقل نخواهیم کرد.» ایشان همچنین گفتند: «البته اگر این جنگ فیصله یافت قطعاً قسمت عمده‌ی نیروی‌مان را به آنجا خواهیم برد و مساله‌ی آنجا را فیصله خواهیم داد.»
چند روز بعد و با دستور امام خمینی، بیشتر نیروهای اعزامی قوای محمد رسول الله (ص) به سوریه بازگشتند و تعدادی که با موافقت امام در سوریه و لبنان ماندند، مقدمات شکل‌گیری حزب‌الله لبنان را به وجود آوردند.
انتهای پیام/
