حسن حسن خانی مدرس اقتصاد در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی پایگاه خبری خبرآنی، با اشاره به دو قطبی گزینش اقتصاد و سلامت، گفت: به نظر بنده این سوال چندان درست نیست چرا که ما یک تابع مطلوبیت اجتماعی داریم که در آن عناصر متفاوتی وجود دارد، برای مثال قند و چایی را با یکدیگر باید داشت تا بتوانند مطلوبیت را ایجاد کنند، یعنی اگر ما اقتصاد داشته باشیم و امنیت نداشته باشیم چه اتفاقی برای ما خواهد افتاد یا اگر امنیت داشته باشیم و اقتصاد نداشته باشیم، بنابراین تابع رفاه اجتماعی ما قابل تفکیک و اجزای مختلفی مثل اقتصاد و سلامت نیست. تابعی از مجموعه این عناصر است و اگر هر کدام از این عناصر در آن لحاظ نشود، آن تابع مطلوبیت از حیض انتفاع میافتد، حتماً باید این دو را با هم داشته باشیم.
به گفته این کارشناس اقتصادی، به نظر می‌رسد این دوگانه ای است که عده‌ای مدام به دنبال ایجاد آن هستند، عمداً هم اگر نیست در پازل فکری یک جریان خاصی اتفاق می افتد. برخی به نبال این هستند تا به قیمت حفظ سلامت، اقتصادمان ضربه بخورد و بتوانند دوگانه ای را در جامه ایجاد کنند. همه می‌دانند که حداقل از لحاظ اجتماعی سلامت در درجه اول است و در مرحله بعد قتصاد، اگر راه حل این باشد که چرخشی داشته باشیم یا نرمشی داشته باشیم می‌خواهند فضا سازی را ایجاد کنند.
تاثیر کرونا بر مصرف اقلام مختلف یکسان نیست
وی در خصوص تاثیر کرونا بر اقتصاد گفت: کرونا هم بر روی عرضه و هم بر روی تقاضا تاثیر گذاشته، اما بر روی تقاضا بیش از عرضه تاثیر داشته است. سناریوهای مختلفی برای چنین شرایطی وجود دارد. اولاً این شرایط روی تقاضا در همه بخش‌های اثر منفی نداشته است، برای مثال در بحث شوینده ها، مواد بهداشتی و همینطور نظام سلامت تقاضا افزایش پیدا کرده است یا در اکثر مواد خوراکی کاهش تقاضا نداشتیم، شاید حتی در مواردی افزایش تقاضا نیز داشته باشیم.
به گفته این کارشناس اقتصادی، گرچه در اقتصاد کشور ما خیلی داده ها شفاف نیستند اما به نظر می‌رسد مصرف برنج و میوه مردم چندان تغییر خاصی نکرده استف البته باید موضوع مصرف رستورانها را تکفیک کرد. مواردی که در آن تقاضا کاهش پیدا کرده است بیشتر مربوط به مراکز رفاهی خارج از خانه است، مثل رستورانها، هتل ها و غذاهای فست فودی و کاهش سفرها. بنابراین در بعضی از بخش ها تقاضا کاهش پیدا کرده اما در بعضی نیز کاهش پیدا نکرده است.در آن بخشهایی که کاهش تقاضا پیدا نکرده لزومی ندارد تحریک تقاضا انجام بدهیم، ما باید سیاستهای خود را دقیق روی قسمتهایی متمرکز کنیم که دچار کاهش تقاضا شده اند.
4 سوال ضروری قبل از سیاست گذاری مقابله با کرونا
وی گفت: اگر به صورت کلی بخواهیم به این سوال پاسخ بدهیم، هر سیاستی که می‌خواهد اجرا شود باید به چهار سوال اساسی پاسخ دهد، الان شرایطی نیست که ما هر سیاستی را پیشنهاد دهیم و بعد ببینیم که پس از آن چه شد اتفاقی خواهد افتاد.
اول. مشکل دقیقا چیست؟
دوم. سیاست پیشنهادی ما با چه مکانیزم دقیقی قرار است مشکل را حل کند؟ اگر سیاست گذار به این نتیجه رسید که مشکل کاهش تقاضا است، باید توضیح دهد که سیاست پیشنهادی با چه مکانیزمی این تقاضا که کاهش یافته است را افزایش خواهد داد.
سوم. تبعات اجرای سیاست پیشنهادی چیست؟ آیا ممکن است وقتی نرخ سود بانکی کاهش داده شود و مردم وام بیشتری دریافت کردند نکول وامها هم بیشتر میشود یا خیر و آیا فکری برای این اتفاق شده است؟
چهارم. آیا سیاست بهتری وجود نداشت؟ آیا نمی شد برای تحریک تقاضا مثلاً به جای کاهش نرخ سود بانکی کار دیگری انجام شود، مثلاً فرض بفرمایید روی ضمانت بانکی کمی نرمش نشان دهیم.
حسن خانی ادامه داد، برای مثال در بحث بنزین این اشتباه را مرتکب شدیم، گروه های مختلف با نظرات متفاوتی براین عقیده بودند که این کار باید انجام شود، از جمله آن کاهش آلودگی هوا، اصلاح الگوی مصرف، کاهش قاچاق و کاهش کسری بودجه دولت بود. برای یک نمونه عرض میکنم که با وجود آنکه 10 الی 15 سناریو وجود داشت برای آنکه این کار انجام شود و کارشناسان مختلف چندین سناریو پیشنهاد دادند، دولت آمد ساده ترین و بدترین روش را اجرایی کرد، هم سهمیه بندی کردند و هم افزایش قیمت دادند.
من فقط راجع به قاچاق عرض می‌کنمکه قبل از سهمیه بندی دلار 11 هزار تومان بود و بنزین در ترکیه یک دلار و 22 سنت و مارجین اسمی قاچاق بنزین برای یک لیتر 12 هزار و 500 تومان بود، هفته بعد از هدفمندی بنزین و افزایش قیمت آن، نرخ دلار از11 به 13 هزار تومان افزایش پیدا کرد. اگر بنزین با همان قیمت یک دلار و 23 سنت بگیریم، مارجین اسمی قاچاق به خاطر افزایش قیمت ارز، نه تنها کاهش نیافت بلکه به 13 هزار و 500 تومان افزایش یافت.
تقاضا به جایگاه قبلی خود بازمی‌گردد
این کارشناس اقتصادی گفت: درخصوص دوران پس از بحران کرونا، تقاضا به زودی تقریباً به جایگاه قبلی خود باز خواهد گشت، یعنی یک ماه تا دو ماه دیگر احتمالاً شاهد سفرها خواهیم بود و رستوران ها شروع به کار خواهند کرد. البته که تاثیر کرونا از بین نخواهد رفت و حتما تاثیر آن یک الی دو سال ادامه خواهد داشت، اما با یک شیب ملایم و آرام آرام تقاضا به جای اولش بر خواهد گشت.
عملیاتی سازی جهش تولید/ عرضه هر محصول بدون بازاری به جهش تولید کمک نمیکند
این کارشناس اقتصادی، با اشاره به الزام تحقق جهش تولید با وجود کرونا گفت: همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند در کشور باید به دنبال جهش تولید باشیم، جهش تولید هم تعریف خاصی دارد این طور نیست که ما هر چیزی و به هر قیمتی و بدون توجه به بازار مصرف تولید کردیم اسم جهش تولید برآن بگذاریم، این موارد به جهش تولید کمک نمیکند. یکی از مهمترین مواردی که میشود امروز در خصوص عرضه و تقاضای آن کار کرد بحث مسکن است.
تصویب وام، بزرگترین هنر دولت
به گفته حسن خانی، متاسفانه دولت یازدهم و دوازدهم بزرگترین هنرش تصویب کردن وام است، یعنی به جای آن که دولت بیاید و در کالاهایی مثل مسکن مثل توسعه شبکه ریلی و بحث جاده‌سازی یا زیرساخت‌ها کار کند، در اتاقهای دربسته خودش تسهیلات فلان تصویب میکند، اما پاسخ نمی‌دهد که چه کسی این وامها را گرفت، چه کاری کرد، کجا تاثیر آن نشان داده شد، در کدام بخش و کدام گروه از مردم تاثیر داشت و تبعات و مشکلات و فساد آن چه نتایجی به دنبال داشت. دولت به هیچ سوالی از این جهت جواب نمی‌دهد.
نگران تاثیر سیاستهای مقابله با کرونا هستیم
در حال حاضر چیزی که باید نگران آن باشیم سیاستهایی است که به غلط برای ترمیم اقتصاد دنبال میشود. به نظر بنده به جای آنکه نگران تاثیرات کرونا بر اقتصاد باشیم باید بیشتر از سیاستهایی که به تبعات کرونا کمک میکند نگران نباشیم، چرا که فساد بیشتری دارد و جلوی تولید را می گیرد، بنابراین اینها را باید مراقبت کرد. نکته دیگری که باید به آن اشاره شود این است که ما به شدت باید با قاچاق مبارزه کنیم. قاچاق یکی از مواردی است که متاسفانه هم به زیرساخت‌های تولید کشور ضربه می‌زند و هم به عرضه و تقاضا ضربه وارد میکند.
مالیات ستانی از دلالها امکان عبور از تنگنای مالی دولت در کوتاه مدت را فراهم میکند
وی در واکنش به این پرسش که در شرایط تنگنای مالی تامین منابع لازم برای مقابله با اثار اقتصادی کرونا چگونه انجام شود، گفت: در این شرایط راهکار اصلی برای اقتصاد ما مالیات است، افزایش پایه های مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی باید در اولویت قرار گیرد، اما در حال حاضر برخی میلیاردها تومان فرار مالیاتی میکنند. از طرف دیگر بعضی از تدابیر برای مقابله با فرار مالیاتی مناسب بوده و غالباً پزشکان دارند از دستگاههای پوز استفاده میکنند ولی همچنان برخی از.... و دلالان از مالیات فرار میکنند. نظام مالیاتی ما متناسب با فضای فعلی کشور نیست و نیاز به اصلاح دارد.
با جلوگیری از فرار مالیاتی اصلاً نیازی به نفت نداریم
حسن خانی گفت: در هلند یک پزشک از 100 دلار حقوقی که دریافت میکند 78 دلار آن را مالیات می‌دهدیعنی 78 درصد حقوق را مالیات میدهد. در کشور ما بزرگترین و پردرآمدترین اصناف هیچ کدام بیش از 10 درصد مالیات نمی‌دهند. مالیات باید پلکانی و پایه های مالیاتی باید گسترده و شفاف باشند. ما اگر بتوانیم جلوی فرار مالیاتی را در کشورمان بگیریم اصلاً نیازی به نفت نداریم.
این مدرس اقتصاد گفت: در کشورهای پیشرفته به طور متوسط 20 درصد حقوق مردم یا درآمدها برای مالیات کسر می شود و بعضی کشورها تا 40 درصد مالیات پرداخت میکنند. در کشور ما این رقم در بالاترین شرایط به 7 درصد رسیده است. ما حداقل سه برابرظرفیت داریم که پایه‌های مالیاتی را افزایش دهیم، طبقه‌بندی مالیاتی را پوشش دهیم و مالیات جذب کنیم. در حال حاضر در بودجه کشور 150 هزار میلیارد تومان مالیات در نظر گرفته شده است، اگر این مبلغ را سه برابر کنیم تبدیل به 450 هزار میلیارد تومان میشود که در این صورت دولت دیگر کسری بودجه نخواهد داشت. در حال حاضر بیشتر حجم مالیاتی را کارمندان و حقوق بگیران می‌دهند و قبل از اینکه حقوق به حساب‌ها واریز شود مالیات آن کسر میشود.
مالیات ستانی راهکار بلند مدت نیست و به تامین مالی دولت برای مقابله با کرونا کمک میکند
به گفته حسن خانی، استفاده از مالیات، راهکار بلندمدتی نیست به شرطی که مدیران ما خواب نباشند، می شود در مدت کوتاهی مدیریت را در این حوزه سامان بخشید. اصلاً هیچ نظامی به اندازه نظام پرداخت در کشور ما شفاف نیست، یعنی شما اگر یک هزار و 200 تومان بخواهید عوارض پرداخت کنید در گردش حساب شما درج خواهد شد، اما دولت چقدر توانسته برروی این نظام کار کند و بر روی تراکنشهای بانکی سرمایه‌گذاری کند. بنابراین میشود مالیات را به عنوان راهکار کوتاه مدت هم در نظر گرفت.
وی افزود، در حال حاضر سیستم نظام مالیاتی به سامانه بانکی و سامانه وزارت رفاه متصل نیست، نتیجه آن می شود که یک فردی با گردش حساب میلیاردی هم یارانه و هم کمک هزینه معیشتی را دریافت میکند و هیچ اتفاقی هم برایش نمیافتد. این اتفاقات وجود دارد چرا که شفاف‌ترین سامانه ما که نظام بانکی است، دست نخورده باقی مانده آن هم با یک استدلال کاملاً پوپولیستی که ما نمیخواهیم در حساب‌های مردم سرک بکشیم.
زمانی برای کلی گویی در اقتصاد نداریم/پایه‌های مالیاتی افزایش یابد
این کارشناس اقتصادی گفت: در حال حاضر زمان برای حرفهای کلی نیست و ما پیشنهاد می‌کنیم که پایه‌های مالیاتی افزایش پیدا کند و گسترش یابد و نرخ مالیات کاهشی باشد، یعنی مالیات بر ارزش افزوده که در برنامه پنجم و ششم توسعه سالی یک واحد درصد افزایش پیدا میکند، خود این افزایش در ارزش افزوده باعث کاهش تقاضا است. ابزارهای مختلفی و مالیات های مختلفی نیز وجود دارد. برای نمونه مالیات بر مصرف کالاهای لوکس مثل خودروهای خارجی را می توان گفت. باید مالیات‌ها را با شدت و به صورت هدفمند و طبقه بندی شده اجرا کنیم. خیلی راحت می توان با مالیات از نفت جدا شد به شرطی که بخواهیم.
انتهای پیام/
