امروز اسطوره خلق نمی‌شود اما قهرمانان امروز هم قادر هستند تمامی وظایفی را که قهرمان‌های اسطوره‌ای برعهده داشتند، به شایستگی انجام دهند. گرچه سرداران امروز از زمان ازلی رخدادهای اساطیری نیامده‌اند اما آنها در تاریخ واقعی زنده خواهند ماند.
شاید امروز دیگر اساطیر جدید خلق نمی‌شوند، زیرا خلق اسطوره مربوط به زمانی است که تاریخ به معنای امروزی‌اش وجود نداشت، مربوط به زمانی است که علم پاسخگوی نیازهای مردم نبود، اما نیاز انسان به اسطوره همواره باقی است. اسطوره‌ها رفته‌اند؛ اما نیاز انسان به الگو همچنان باقی مانده است. برای همین انسان امروزی برای یافتن الگوهای خود دست به قهرمان‌سازی‌هایی مدرن می‌زند.
سرداران امروز از زمان ازلی رخدادهای اساطیری نیامده‌اند اما آنها در تاریخ واقعی زنده خواهند ماند و چه بسا در روزگارانی بسیار دور، آنها هم به جهان اساطیر بپیوندند؛ زیرا هم الگو هستند، هم در ذهن ایرانیان جاویدان شده‌اند. قهرمانان واقعی امروز، همانطور که بر مصائب زندگی غلبه کردند و در قلب ایرانیان جاویدان شدند، می‌توانند حماسه‌ای اسطوره‌ای از نوع اسطوره شخصیت بسازند و الگوی کسانی شوند که آمادۀ رزم و ایستادگی در برابر تهدیدات ایران هستند.
قصه‌های حماسی راه پیوند انسان با اسطوره‌ها
در پاسخ به این پرسش که آیا در دوره کنونی انکان تولید اسطوره وجود دارد؟ پیام سلطانی - پژوهشگر فرهنگ‌های باستانی - در گفت‌وگو با خبرآنی، می‌گوید: امروز دیگر اساطیر و روایت‌های اسطوره‌ای به صورت مستقیم و کاملا صریح در زندگی ما نقش مهمی بازی نمی‌کنند و انسان عقل‌گرا، راه‌های غلبه بر مشکلات زندگی و پرسش‌هایش درباره چرایی و چیستی را در توصیه‌ها، نظریه‌ها، قوانین و فرمول‌های علمی می‌جوید. اما «ادبیات پهلوانی» یا «قصه‌های حماسی» تنها دریچه‌ای است که انسان را به پهلوانان و قهرمانان ملی و اسطوره‌ای پیوند می‌دهد.
وی این طور ادامه می‌دهد که انسان عقل‌گرای امروزی، هنگامی که در جهان واقعی به دنیای قصه پناه می‌برد تا به طور موقت هم شده از زمان و مکان کنونی عقل‌مدارانه‌اش رها شود و پا به مکانی دیگر در زمانی غیر از شرایط حال بگذارد. اگر این قصه راویت‌گر سرگذشت یک قهرمان حماسی باشد، انسان امروزی به مرزهای جهان اسطوره‌ای نزدیک می‌شود و از دور صدای هیاهوی آن جهان شگفت‌انگیز را خواهد شنید، قوۀ تخیلش دست به کار خواهد شد و با اتکاء به صورمثالی که در اعماق ذهن ناخودآگاهش وجود دارند؛ تصاویری از رخدادهای اساطیری بازسازی خواهد کرد.
حماسه، گاهی روایتگر ادیبانۀ سرگذشت قهرمانانی اسطوره‌ای است که قرن‌ها در کنار مردم زندگی می‌کرده‌اند و راهنما و پشتیبان آنها بوده‌اند.
خلق اسطوره شخصیت برای فرار از مصیبت‌ها
سلطانی با طرح این پرسش‌ها که «قهرمانان اسطوره‌ای چه کسانی بوده‌اند و چه ویژگی‌هایی داشته‌اند که زمان قادر نیست آنها را به ورطه فراموشی بکشد؟ این طور توضیح می‌دهد که اسطوره در طول تاریخ نقش بسیار مهم و پررنگی در شکل‌دهی افکار مردم داشته و پاسخ بسیاری از سوالات و راه‌حل مشکلات متعددی از جامعۀ انسانی را ارائه داده است. یکی از تجلیات اسطوره در زندگی مردم، خلق «اسطورۀ شخصیت» است. در طول تاریخ افرادی حقیقی و یا حتی غیرحقیقی ، به شخصیت‌های اسطوره‌ای تبدیل شده‌اند. چون مردم همواره نیاز داشته‌اند؛ در برخورد با ناملایمات زندگی از یک الگوی فراانسانی تبعیت کنند.
عصر روشنگری و اسطوره‌ها
شخصیت‌های اسطوره‌ای در دوران پیش از علم، همواره راهنمای مردم در عبور از مشکلات زندگی بوده‌اند و یک الگوی قدسی برای چگونه زیستن فراهم می‌کردند، اما پس از عصر روشنگری که عقلانیت و علم، تفکر اسطوره‌ای را محکوم و آن را به نفع واقعیت‌های زندگی از صحنۀ زندگی مردم خارج کرد، شخصیت‌های اسطوره‌ای از رهبری افکار مردم خلع شدند و انسان اسطوره‌باور تبدیل به انسان مدرن شد که دیگر نیازی به تمسّک به شخصیت‌های اسطوره‌ای کهن را در خود احساس نمی‌کرد.
این پژوهشگر فرهنگ‌های باستانی در ادامه با بیان اینکه در عصر مدرنیته، دوران الگوی‌های کهن به پایان رسید و فراانسان‌های اسطوره‌ای، جایگاه پیشین خود را در میان مردم از دست دادند، می‌گوید: در این دوره نه تنها اسطوره‌های قدیمی از یادها رفتند، بلکه برای همیشه فرآیند اسطوره‌سازی نیز به پایان رسید.
وی با تأکید بر اینکه تکیه بر علم و عقل برای رفع موانع و مشکلات زندگی کافی نیست، تصریح می‌کند که زندگی در دوران مدرن مشکلاتی را پیش پای مردم قرار داد. مردم در برخورد با مشکلات به عقل و ابزارش علم مراجعه کردند و توانستند با بهره‌برداری از قدرتی که علم در اختیارشان قرار داده بود، بسیاری از مشکلات را از پیش پای خود بردارند، اما موانعی در زندگی وجود داشتند که علم توان مرتفع کردن آنها را نداشت و انسان با تکیه بر عقل و ابزارهای علمی خود همچنان از حل آنها ناتوان بود. در نتیجه با اینکه اسطوره‌ها مرده‌اند؛ اما نیاز انسان به الگو همچنان باقی مانده است.
انسان امروزی برای یافتن الگوهای خود دست به قهرمان‌سازی‌هایی مدرن می‌زند. گاهی انسان‌های مدرن امروزی که در یک حوزه خاص، قهرمان بوده‌اند؛ تبدیل به قهرمان عمومی می‌شوند و الگوهای جدیدی برای مردم خلق می‌کنند
سلطانی تأکید دارد که انسان امروزی برای یافتن الگوهای خود دست به قهرمان‌سازی‌هایی مدرن می‌زند، این طور توضیح می‌دهد که گاهی انسان‌های مدرن امروزی که در یک حوزه خاص، قهرمان بوده‌اند، به قهرمان عمومی تبدیل می‌شوند و الگوهای جدیدی برای مردم خلق می‌کنند. امروزه حتی در نبود شخصیت‌های اساطیری، قهرمان‌های سینمایی نیز به الگوهای جدید مردم مبدل می‌شوند. یک هنرمند محبوب، یک انقلابی موفق، یک سیاست‌مدار حاذق اگر کمی بر مدار خوش‌شانسی قرار بگیرند توانایی آن را خواهند یافت که نقش الگوهای انسان مدرن را بر عهده گیرند.
آیا قاسم سلیمانی، یک قهرمان حماسی است؟
این پژوهشگر با اشاره به شهادت قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس در پی اقدام خصمانه دولت آمریکا، در پاسخ به این پرسش که آیا سردار قاسم سلیمانی، یک قهرمان حماسی است؟ می‌گوید: سردار سلیمانی واجد تمام ویژگی‌های قهرمانان اسطوره‌ای و حماسی ایران است. او از جهان اساطیری نیامده بود، او یک انسان واقعی در زمانی واقعی بود که در راه دفاع از مرزهای این سرزمین دوست‌داشتنی شهید شد.
امروز اسطوره خلق نمی‌شود اما قهرمانان امروز هم قادر هستند تمامی وظایفی را که قهرمان‌های اسطوره‌ای برعهده‌داشتند، به شایستگی انجام دهند. در شرایطی که عقل راه‌حلی برای غلبه بر برخی مشکلات و تهدیدهای زندگی فردی و ملی ندارد، سلیمانی‌ها، باکری‌ها و همت‌ها که جان خود را در راه ایران فدا کردند، همان الگویی هستند که نه در روزگار ازلی، بلکه در همین زمان ما در مسیری مخاطره‌آمیز قدم گذاشته‌اند و راه را برای ما روشن کرده‌اند، آنها به ما جرأت می‌دهند که در برابر مشکلات، دشمنان و دیگر عواملی که موجودیت ایران و ایرانی را تهدید می‌کند، بایستیم. ما از آنها مقاومت، ایستادگی و مبارزه با دشمنان ایران را می‌آموزیم.
درست است که سرداران امروز از زمان ازلی رخدادهای اساطیری نیامده‌اند، اما آنها در تاریخ واقعی زنده خواهند ماند و چه بسا در روزگارانی بسیار دور، آنها هم به جهان اساطیر بپیوندند، زیرا هم الگو هستند، هم در ذهن ایرانیان جاویدان شده‌اند. هر چند اسطوره قدرت بازتولید ندارد، اما قهرمانان واقعی امروز، همانطور که بر مصائب زندگی غلبه کردند، و در قلب ایرانیان جاویدان شدند، می‌توانند حماسه‌ای اسطوره‌ای از نوع اسطوره شخصیت بسازند و برای همیشه از زمان عبور کنند و در هر برهۀ زمانی، الگوی دیگرانی شوند که آمادۀ رزم و ایستادگی در برابر تهدیدات ایران هستند.
انتهای پیام
