مرتضی شکوهی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری خبرآنی درباره جمعیت بالای دانش‌آموزان در کلاسهای درس در دوره ابتدایی و تأثیر منفی آن بر تدریس معلم و یادگیری دانش‌آموز اظهار کرد: تراکم دانش‌آموزی از چند متغیر تأثیر می‌پذیرد، در دوره ابتدایی تعداد زیادی از مدارس در روستاهای کم‌جمعیت، مناطق عشایری و مرزی هستند که در پهنه ایران توزیع شده‌اند.
وی افزود: برای اینکه بتوانیم دانش‌آموزان مناطق روستایی و کم‌جمعیت را تحت پوشش آموزش قرار دهیم، طبق سیاستی که آموزش و پرورش مدنظر دارد تا تمام کودکان لازم‌التعلیم را تحت پوشش قرار دهد و فردی از تحصیل باز نماند ناچاریم به کلاس درس با حداقل تراکم دانش‌آموز، معلم اختصاص دهیم یعنی از سربازمعلمانی که در اختیار ما قرار داده می‌شود، نیروهای حق‌التدریس و نیروهای خرید خدمات برای تأمین معلم در دوره ابتدایی استفاده می‌شود.
مدیرکل دفتر آموزش دبستانی گفت: ممکن است یک مدرسه دو یا سه دانش‌آموز داشته باشد و با توجه به اینکه در دوره ابتدایی طرح روستامرکزی نداریم و مجاز نیستیم دانش‌آموزان را از یک روستا به روستای دیگر منتقل کنیم و حتماً باید در همان روستای خود آموزش ببینند، ناچاریم برای همان یک یا سه دانش‌آموز معلم اختصاص دهیم.
39 هزار مدرسه ابتدایی در روستاها
شکوهی ادامه‌داد: از 65 هزار مدرسه‌ای که در دوره ابتدایی داریم حدود 39 هزار مدرسه در روستاها قرار دارند که در بیشتر این مدارس، تراکم دانش‌آموزان پایین است و حتی مدارس یک نفره، دو نفره و سه نفره داریم و حدود 13 هزار مدرسه داریم که حداکثر 13 دانش‌آموز دارند.
برای تأمین معلم در روستاها ناچاریم جمعیت کلاسهای درس شهرها را افزایش دهیم
وی با اشاره به اینکه برای اینکه بتوانیم برای مدارس روستایی و کم‌جمعیت معلم تأمین کنیم ناچار هستیم تراکم را در استان‌ها و شهرستان‌ها افزایش دهیم، گفت: اگر بخواهیم در مناطق شهری استاندارد 26 دانش‌آموز را که مصوبه شورای عالی‌آموزش و پرورش بر آن تأکید دارد رعایت کنیم تعداد زیادی از مدارس روستایی بدون معلم می‌مانند!
مدیرکل دفتر آموزش دبستانی عنوان کرد: بخشی از تراکم کلاس درس نیز به کمبود معلم باز می‌گردد وقتی به ما اجازه بدهند تراکم روستاها و شهرها را جدا محاسبه کنیم و براساس همان میزان تراکمی که شورای عالی آموزشوپرورش برای روستا و شهر تعریف کرده است به ما معلم اختصاص دهند طبیعی است که مشکل پیدا نمی‌کنیم اما چون به ما تعداد مشخصی معلم میدهند و می‌گویند باید بر این اساس تمام مدارس و دانش‌آموزان را تحت پوشش ببرید، آموزش و پرورش برای اینکه دانش‌آموزی از تحصیل محروم نماند ناچار است سازوکارهایی بیاندیشد و تراکم دانش‌آموزی را در شهرها و مراکز استان‌ها بالاتر ببرد تا بتواند از معلمانی که ذخیره می‌کند در روستاها استفاده کند، به همین دلیل است که تراکم دانش‌آموزی در شهرها بالاتر می‌رود.
شکوهی ادامه داد: البته یکی دیگر از دلایل افزایش تراکم دانش‌آموزان در برخی مدارس ابتدایی شهرها، استقبال خانواده‌ها از آنها است، اگرچه تقسیمات جغرافیایی را در مراکز استان‌ها داریم و مدارس محدوده‌بندی می‌شوند با این وجود برخی خانواده‌ها به دلیل باوری که به عملکرد برخی مدارس دارند، مطالبه ثبت‌نام در آنجا را دارند و این باعث افزایش تراکم دانش‌آموزان برخی مدارس می‌شود.
وی با اشاره به اینکه اصل ماجرای تراکم دانش‌آموزان در کلاسهای درس دوره ابتدایی به مسئله کمبود معلم مربوط است، گفت: در راستای توسعه عدالت آموزشی و تحت پوشش بردن تمام دانش‌آموزان که وظیفه مهم آموزش و پرورش است، این سازوکار را اندیشیده‌ایم که تراکم کلاسهای درس در مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ بالا برود تا بتوانیم به مناطق روستایی معلم اختصاص دهیم.
مدیرکل دفتر آموزش دبستانی در پاسخ به این پرسش که آیا به سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده‌اید تا به شما اجازه بدهند تراکم دانش‌آموزان در مناطق روستایی و شهرها را جدا محاسبه کنید و بر آن اساس به شما معلم اختصاص دهند؟ گفت: محاسبات را قبلاً انجام داده‌ایم و به حوزه مربوطه اعلام کرده‌ایم؛ ما معاونت آموزشی هستیم و خواسته‌هایمان را تهیه و جمع‌بندی کرده و به حوزه برنامه‌ریزی و منابع انسانی ارائه می‌دهیم آنها با توجه به داشته‌ها، شرایط، امکانات و پیگیری‌هایی که انجام میدهند اعلام می‌کنند که آیا این مسئله شدنی است یا خیر.
وی ادامه‌داد: ما به عنوان مطالبه‌گر، نیازهایمان را به حوزه برنامه‌ریزی و منابع انسانی وزارت آموزشوپرورش اعلام کرده‌ایم حتی با شورای عالی آموزش و پرورش مکاتبه کرده و خواسته‌ایم آنها نیز به ما کمک کنند و مدعی اعمال مصوبه شورای عالی هستیم و در اکثر جلسات معاون آموزش ابتدایی از اینکه نمی‌توانیم میزان تراکمی که برای مدارس روستایی و شهری تعریف شده را رعایت کنیم، مطالبه‌گر است.
شکوهی گفت: آموزش و پرورش نیز محدودیت‌هایی دارد و وزیر چندین بار در مصاحبه‌های خود از کمبود شدید نیروی انسانی صحبت کرده است اما آنچه باعث افزایش تراکم کلاسهای درس در مناطق شهری می‌شود این است که ما می‌‌خواهیم دسترسی را برای همه دانش‌آموزان فراهم کنیم و فردی از تحصیل محروم نباشد البته می‌پذیریم که تراکم بالا در مراکز استان‌ها و شهرها باعث می‌شود، کیفیت آموزش آنگونه که باید حاصل نشود و لطمه ببیند هر چند در مدارس کم‌جمعیت که تعداد دانش‌آموزان خیلی اندک است نیز آموزش کیفی نیست چرا که بخشی از یادگیری از طریق گروه‌های اجتماعی و تعامل با یکدیگر اتفاق می‌افتد، طبیعی است که انگیزه تلاش و شور یادگیری با حضور یک یا دو دانش‌آموز در کلاس درس کاهش می‌یابد.
به دنبال طرحی جدید برای آموزش در روستاها
وی در پاسخ به این پرسش آیا می‌توانیم روش‌های دیگری که در سایر کشورهای جهان مرسوم است برای آموزش دانش‌آموزان دوره ابتدایی در مناطق روستایی به کار بگیریم؟ گفت: در دوره‌هایی روش‌های دیگر را تجربه کردیم مانند مجتمع‌های آموزشی که هدفش این بود، مدارس را در مناطق کم جمعیت دارای دانش‌آموز بیشتری کند و تعداد بیشتری دانش‌آموز در مدرسه حضور پیدا کنند اما در دوره ابتدایی موفق نبود و بچه‌ها برایشان دشوار بود از روستایی به روستای دیگر بروند.
مدیرکل دفتر آموزش دبستانی بیان‌کرد: ما در حال فکر کردن بر روی سایر الگوها هستیم و طراحی اولیه هم انجام شده که در مرحله مطالعه و تدوین است و معاون آموزش ابتدایی دراینباره دستور داده و در حال بررسی و مطالعه هستیم و شاید بتوان راهکاری پیدا کرد که هم بهره‌وری مدارس روستایی را بالا ببریم و هم کمک کنیم دانش‌آموزان روستایی در مکان‌هایی که تعداد دانش‌آموز به حد استاندارد رسیده و یادگیری بهتر اتفاق می‌افتد، حضور یابند از سوی دیگر در مدارس شهری تراکم دانش‌آموز تعدیل می‌شود.
راهبران آموزشی به معلمان مدارس روستایی برای تدریس آموزش میدهند
شکوهی گفت: برای اینکه حداقل کیفیت را در مدارس روستایی داشته باشیم، راهبران آموزشی فعالیت می‌کنند که برای نظارت بر آموزش در مدارس روستایی پیش‌بینی شده است، این راهبران با معلم جلساتی را تشکیل میدهند و او را در طراحی آموزشی، مدیریت کلاس و انتخاب شیوه‌های مناسب تدریس راهنمایی می‌کنند و بازخوردهایی را به آنها میدهند برای اینکه کمک کنند معلم کار خود را بهتر انجام دهد؛ در شهرها نیز امسال تأکید کردیم این نقش را اعضای گروه‌های آموزشی داشته باشند با توجه به اینکه گروه‌های آموزشی بیشتر در مناطق مستقر هستند نقش راهبری آموزشی را در مدارس شهری برعهده داشته باشند تا بتوانند به معلمانی که جمعیت دانش‌آموزی کلاسهای درس آنها بالاست کمک کنند.
وی افزود: امیدواریم با مذاکرات آموزش و پرورش با سازمان اداری و استخدامی و سازمان برنامه و بودجه بخشی از کمبودهای معلم جبران شود و هرچه جلوتر می‌رویم وضعیت یادگیری در شهرها و روستاها بهبود یابد.
نسبت دانش‌آموز به معلم در دوره ابتدایی 27.5 به یک
مدیرکل دفتر آموزش دبستانی در پاسخ به این پرسش که هم‌اکنون وضعیت میانگین دانش‌آموز در کلاسهای درس دوره ابتدایی به چه صورت است؟ تصریح کرد: میانگین تراکم دانش‌آموزان دوره ابتدایی در مدارس دولتی کل کشور 25 نفر برای سال گذشته بود و نسبت دانش‌آموز به معلم 27.5 به 1 بود؛ در میانگین کل چندان با استانداردها فاصله نداریم و اگر همه دانش‌آموزان ما در شهرها بودند می‌توانستیم استاندارد را رعایت کنیم اما چون دانش‌آموزان روستایی هم داریم و به مدارس با حداقل جمعیت دانش‌آموزی باید معلم اختصاص دهیم تراکم کلاسهای درس در مناطق شهری بالا رفته است و به بالای 30 نفر می‌رسد.
وی گفت: هم اکنون 124 هزار کلاس روستایی داریم که از این تعداد حدود 50 هزار کلاس چندپایه هستند.
انتهای پیام/
