گروه امنیتی و دفاعی پایگاه خبری خبرآنی- 31 مرداد ماه امسال بنا بر گفته وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، به مناسبت روز صنعت دفاعی، از مهمترین سامانه پدافند هوایی ساخت داخل یعنی «باور373» رونمایی خواهد شد. عملیاتی شدن این سامانه که در حوزه پدافند برد بلند محسوب می‌شود، یک جهش بزرگ در عرصه طراحی و ساخت سامانه های موشکی پدافند هوایی در ایران =-چه از حیث راداری و چه موشکی- خواهد بود.
به همین مناسب، پیش از رونمایی این دستاورد بزرگ؛ پایگاه خبری خبرآنی در چند قسمت به معرفی توان پدافندی جمهوری اسلامی ایران خواهد پراخت.
این گزارش ها به صورت مجزا در دو حوزه راداری و موشکی (هر کدام دو قسمت) تهیه شده و در دو بخش اول به برخی رادارهای مهم موجود در سیستم پدافند هوایی می‌پردازبم؛ رادارهایی که به دست متخصصان صنایع دفاعی کشورمان طراحی و ساخته شده‌اند.
** رادار چیست و چه کار می‌کند؟
رادارها طی دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم تاکنون، اصلی ترین عامل کشف و شناسایی تهدیدات هوایی در پدافند هوایی ارتش های جهان بوده اند. طراحی، ساخت، به کارگیری، تعمیر و نگهداری و بهسازی و روزآمدسازی رادارها، نیازمند دانش و مهارت بالایی در زمینه های مختلف علوم از جمله، مخابرات، الکترونیک، نرم افزار، مکانیک و ساخت و تولید است.
روند سریع طی شده در ایران در زمینه طراحی و ساخت انواع رادارهای مورد نیاز از نمونه های کوچک و سبک قابل حمل توسط نفر برای دیده بانی زمینی گرفته تا نمونه های استقراری و بسیار بزرگ با برد چند هزار کیلومتر و نمونه های با قابلیت ردگیری موشک های بالستیک و حتی ماهواره های مدار پائین نیز نشان دهنده ایجاد و به کارگیری توان مطلوب علمی و فنی مناسب در این زمینه است. گستره انواع رادارهای تولید داخل بسیار زیاد بوده اما در این گزارش، به معرفی چند نمونه مطرح از رادارهای ساخت داخل در زمینه پدافند هوایی می‌پردازیم.
* گام اول با «رادار ملی» برداشته شد
اولین نمونه راداری که به صورت بومی طراحی و ساخته شد، «رادار ملی» است که پروژه آن با هدف دستیابی به راداری دیجیتالی و ساخت داخل تعریف شد. برای این امر یک نمونه رادار خارجی با کارکرد عملیاتی مطلوب، به عنوان خط مبنا (Base line) در نظر گرفته شد؛ موضوعی که با توجه به عدم وجود هرگونه سابقه طراحی رادار در کشور، کاری مطابق با روش های مرسوم اکتساب فناوری و تولید محصول در کشورهای در حال توسعه است.
این امر در نهایت به ساخت رادار ملی با برد 450 کیلومتر در سال 1377 منجر شد که مراحل طراحی و ساخت آن تماماً توسط نیروهای داخلی به انجام رسید. پیش از این کار بزرگ، فرستنده‌ها، گیرنده‌ها و برخی از اجزای سامانه‌های راداری موجود توسط متخصصان تعمیر و در صورت عدم وجود قطعات لازم در اثر تحریم‌ها، با طراحی آن بخش به صورت بومی، قطعه یا بخش (ماژول) ساخت ایران روی رادارهای خارجی موجود نصب می‌شد.
مهمترین مزیت رادار ملی، راحتی کار برای تیم فنی و فرآیند تعمیراتی است زیرا این رادار به دلیل استفاده از فناوری‌های نوین به سرعت عیب‌یابی و رفع عیب می‌شود. مزیت دیگر آن آسایش تیم عملیاتی است چراکه این رادار علائم (اسکوپ) بسیار روشن و واضحی دارد و کاربر آن، اهداف مورد نظر را از بین عوارض ثابت به راحتی پیدا می‌کند.
مزیت دیگر رادار ملی، خودکار شدن بسیاری از عملکردهای آن است به طوری که به راحتی به شبکه مکانیزه و یکپارچه پدافند هوایی کشور متصل می‌شود.
محدودیت رادار ملی بویژه در مورد محدودیت‌های راه‌اندازی، نسبت به رادارهای موجود تا پیش از آن کمتر است.
طبق برآوردها، این رادار حداقل در بسیاری نقاط مثل شرق، شمال و غرب کشور وارد خدمت شده و به عنوان بخشی از زنجیره نظارت هوایی در فواصل طولانی و هشدار زودهنگام به کار می‌رود.
* کاشف-1 و 2
سامانه راداری «کاشف-1» بعد از رادار ملی، جزو اولین دستاوردهای راداری کشور بود که شباهت هایی به یک نمونه مطرح خارجی داشت. این رادار برای اولین بار در دهه 1380 مشاهده شد.
کاشف-1 راداری تماماً متحرک، میانبرد، در باند S با برد بیشینه 150 کیلومتر و سقف ارتفاع قابل پوشش 14کیلومتر بوده و عملکرد آن 2 بُعدی است. این رادار همچنین نقشه‌ای از کلاتر (بازتاب‌های عوارض سطحی) داده و می‌تواند مناطق حساس را به صورت تقویت شده در نمایشگرهای چندمنظوره خود نمایش دهد.
کاشف توانایی کشف اولیه بیش از 100 هدف و ردیابی در حین جستجوی 20 هدف را دارد.
کاشف-1
این رادار که با نام TM-ASR-1 نیز معرفی شده است توان خروجی 800 کیلوواتی داشته و با توجه به برد خود به عنوان رادار هشدار ثانویه، در فرایند کشف اهداف به کار می‌رود.
با توجه به فرکانس مورد استفاده، کاشف توانایی کشف اهداف با سطح مقطع راداری پائین مانند پهپادهای کوچک و موشک‌های کروز را هم دارد. برای تضمین عملکرد بالای کاشف در فضای نبرد قابلیت مقابله با جنگ الکترونیک (ECCM) نیز برای آن ایجاد شده است.
آنتن این رادار که از نوع سهموی (Parabolic) است قابلیت گردش 360 درجه و با سرعت‌های دورانی 3، 6 یا 12 دور بر دقیقه را به تناسب موقعیت راهکنشی (تاکتیکی) و حضور تهدیدات در منطقه دارد.
تمامی زیرسامانه‌های این رادار شامل مولد برق، اتاق خدمه و سامانه‌های پردازش و کنترل و ارتباطات و اجزای مکانیکی باز کردن و حرکت دادن رادار در یک کامیون مستقر شده‌اند که یکی از عوامل تحرک بالای این مجموعه است.
قابلیت این رادار در آماده به کار شدن و یا خروج از وضعیت کاری برای حرکت به منطقه‌ای دیگر بسیار بالا بوده و در مدت زمان کمتر از 30 دقیقه آماده به کار می‌شود.
«کاشف-2» با بهسازی‌های مختلف بر روی کاشف-1 به وجود آمده است به طوری که برد نهایی این رادار تا 200 کیلومتر بوده که حدود 33% افزایش نسبت به نسل قبلی را نشان می‌دهد.
فرستنده و گیرنده در این رادار کاملاً از فناوری حالت جامد بهره‌مند شده‌اند که باعث افزایش قابلیت‌های عملیاتی و همچنین افزایش اطمینان‌پذیری زیرسامانه‌های مربوطه می‌شود.
کاشف-2 توانایی ثبت اطلاعات هزار هدف را داشته و به مانند نمونه قبلی خود، از قابلیت اتصال به شبکه فرماندهی و کنترل هوشمند پدافند هوایی بهره مند است.
کاشف-2
آنتن کاشف-2 به دلیل مشبک بودن، جرم کمتری داشته و در نتیجه به توان الکتریکی کمتری برای چرخش نیاز دارد و دوام اجزای متحرک آن نیز بیشتر شده و مقاومت آن در برابر باد هم بهبود می‌یابد.
کاشف-2 همانند نسل قبلی، روی یک کامیون مستقر بوده و در نتیجه از قابلیت تحرک و جابجایی بالایی برخوردار است. آنتن این رادار نیز به صورت سه تکه ساخته شده و برای سهولت حرکت، به صورت خودکار باز شده و پشت کامیون حامل قرار می گیرد.
* مطلع الفجر؛ آغاز کشف پنهانکاران
رادار «مطلع الفجر-1» از اولین نمونه‌های رادارهای داخلی با توانایی مناسب در کشف اهداف پنهانکار بوده است. این رادار در زمره رادارهای با برد متوسط به بالا قرار می‌گیرد و در باند VHF کار می‌کند.
نحوه عملکرد سخت‌افزاری آنتن رادار مطلع الفجر بدین صورت است که آنتن‌های آن -که به فرم یاگی هستند- در حال حرکت به صورت جمع شده روی سقف کانتینر حاوی تجهیزات پردازش و کنترل قرار داشته و پس از استقرار در ناحیه مورد نظر باز می‌شوند. این رادار و سامانه های پردازش و کنترل و تولید توان آن مجموعاً 10 تن جرم دارند.
این مجموعه روی پایه‌ای که به صورت تلسکوپی جمع شده است قرار دارد که با باز شدن این پایه مرکز آنتن‌ها در ارتفاع حدوداً 8 متری سطح زمین قرار می‌گیرد. در مطلع الفجر-1 از 12 آنتن یاگی شکل که مشابه آنتن‌های مرسوم گیرنده امواج تلویزیونی هستند استفاده شده است.
مطلع الفجر-1
برد این رادار که 360 درجه را پوشش می‌دهد، در حدود 300 کیلومتر بوده و سقف ارتفاع قابل پوشش آن 20 کیلومتر است که بیشتر از بالاترین سقف پرواز بسیاری از هواپیماهای نظامی معمول بوده و ارتفاع تاکتیکی اهداف را ارائه می‌دهد. مطلع الفجر-1 قابلیت ردگیری همزمان تا 100 هدف و نگهداری سابقه اهداف را دارد.
رادار مطلع‌الفجر به همراه مکانیزم‌های استقرار، سامانه‌های پردازش و کنترل، نمایشگرهای کاربران، ادوات مخابراتی و سامانه تولید برق همگی توسط یک تریلر حمل می‌شوند که توان تحرک بالایی به آن می‌دهد. این رادار از سامانه‌های ضد جنگ الکترونیک نیز بهره‌مند است و پایداری خوبی در فضای نبردهای مدرن خواهد داشت.
قابلیت کُد کردن پالس‌ها بر اساس الگوهای بومی با احتمال کشف پائین، شبکه عیب‌یابی خودکار، قابلیت پرش فرکانسی هم به صورت تصادفی و هم تابع الگوریتم مورد نظر تا 100 پله در کنار طراحی بخشی (ماژولار) از دیگر ویژگی‌های قابل ذکر سامانه مطلع الفجر-1 است. این رادار ضمن دارا بودن قابلیت عملکرد شبانه‌روزی امکان استفاده به صورت شبیه‌ساز آموزشی را نیز داشته و کاربری و تعمیر و نگهداری آن آسان است.
رادار مطلع‌الفجر-2، یک رادار 3 بعدی، با قابلیت تحرک مناسب، برد بلند ویژه مراقبت هوایی و هشدار زودهنگام در باند VHF است که می‌تواند به طور مستقل عمل کرده ویا به عنوان بخشی از یک سامانه پدافندی و البته جزئی از شبکه یکپارچه پدافند هوایی باشد.
این رادار قابل استفاده در تمام شرایط آب و هوایی و یک رادار مدرن با پردازش کوهرنت بوده و تماماً از اجزای نیمه هادی بهره‌مند است که می‌تواند اهداف هوایی را تا برد 480 کیلومتر و همچنین اهداف با سطح مقطع پایین را آشکارسازی و ردگیری کند.
به واسطه ویژگی های پردازشی مورد استفاده، مطلع الفجر-2 توانایی تشخیص کوچکترین تفاوت سرعت اهداف را دارد. در واقع باید گفت توانایی های این نسل نسبت به نسل اول، به صورت جهشی افزایش یافته است.
مطلع الفجر-2
استفاده از تجهیزات الکترونیکی پیشرفته نظیر نیمه هادی‌ها باعث افزایش مدت زمان قابل کارکرد و کاهش احتمال بروز خرابی در این رادار شده و میزان زمان مورد نیاز برای تعویض و تعمیر قطعات آن را نیز کاهش داده است.
در مطلع الفجر-2 از 32 آنتن در دو طبقه و در هر طبقه دو ردیف استفاده شده و در هر ردیف 8 آنتن به طور متقارن حول تیرک نگهدارنده قرار گرفته‌اند. بنابراین ارتفاع نهایی آنتن‌ها از سطح زمین باید به حدود 12 تا 14 متر رسیده باشد که در افزایش پوشش‌دهی ارتفاع پایین و نزدیک سطح زمین مؤثر است.
32 آنتن موجود در مطلع الفجر-2، دو کانال مجزا را تشکیل داده‌اند که علاوه بر افزایش پایداری عملکردی رادار و قابلیت اطمینان بالا در زمینه شناسایی و ردگیری اهداف هوایی، با بهره‌گیری از 2 کانال مجزا در صورت از کار افتادن یا بروز هر گونه مشکلی برای یکی از آنها، دیگری به کار خود ادامه می‌دهد.
طبق اعلام مسئولان مربوطه، مطلع الفجر-2 که عملکردی 3 بعدی دارد، از قابلیت اندازه‌گیری زاویه، جهت، سرعت و ارتفاع اهداف پروازی به روش مقایسه سیگنال بین 2 کانال مستقل موجود در رادار نیز برخوردار است.
مطلع الفجر-3 نیز به عنوان نمونه بهسازی شده از نسل های قبلی ساخته و در آبان 1395 در صنایع الکترونیک وزارت دفاع در شیراز رونمایی شد.
برد رادار مطلع الفجر-3 برابر 500 و ارتفاع قابل پوشش آن 30 کیلومتر بوده و قابلیت تشخیص فاصله، زاویه و میزان تغییر فاصله اهداف را دارد.
این رادار نیز در باند VHF عمل می کند. همانطور که پیشتر اشاره شد، این باند فرکانسی مناسب برای کشف اهداف با سطح مقطع راداری پائین است.
مطلع الفجر-3
از تفاوت‌های این رادار نسبت به نسل قبلی یعنی مطلع الفجر-2، افزایش تعداد آنتن های یاگی هر ردیف در رادار از 8 به 10 عدد است در نتیجه مطلع الفجر-3 در مجموع دارای 40 آنتن است اما بر خلاف نسل قبل، این آنتن ها به جای 2 کانال، در 8 کانال ساماندهی شده اند.
سامانه تشخیص دوست از دشمن همانند مطلع الفجر-2 در این رادار نیز بین دو طبقه آنتن ها نصب شده است.
در نسل آخر رادارهای مطلع الفجر، از بیش از 10 تکنیک مختلف در زمینه ضد جنگ الکترونیک بهره گرفته شده است.
مطلع الفجر-3 قابلیت ردگیری همزمان 100 هدف را دارد.
* علیم؛ کشف اهداف دور از چشم دشمن
این رادار یکی از نمونه‌های رادارهای پسیو (Passive) ساخته شده در کشور است. رادارهای پسیو بدون انتشار امواج و با دریافت بازتاب‌های راداری ناشی از فرستنده‌های دیگر، کار کشف اهداف را به انجام می‌رسانند. این فرستنده‌ها شامل انواع مختلفی از جمله امواج فرستنده‌های رادیو و تلویزیون است.
این نوع رادارها مزایای قابل توجهی دارند از جمله توانمندی ویژه در کشف اهداف با سطح مقطع راداری پائین و اهداف پروازی در ارتفاع و سرعت کم.
در عملکرد رادارهای بای‌استاتیک و مولتی‌استاتیک، دریافت امواجی که توسط هواگردهای پنهانکار به سمتی غیر از فرستنده منحرف شده‌اند یکی از روش های کشف این گونه هواگردها است. رادارهای پسیو هم در واقع نوع خاصی از رادارهای مولتی‌استاتیک بوده و در نتیجه در کشف این اهداف موفق هستند.
رادار پسیو علیم
از دیگر مزیت‌های رادارهای پسیو، پایین بودن هزینه تولید و هزینه عملیاتی به دلیل نبود فرستنده و اجزای مکانیکی متحرک است. البته این نوع رادارها نیاز به توان پردازشی بالایی به دلیل ماهیت متنوع امواج دریافتی داشته و حداقل 6 مرحله کار پردازش داده‌های دریافتی باید انجام شود تا کار ردگیری هدف به انجام برسد. بنابراین ساخت رادار علیم در وهله اول نشان دهنده توانمندی بالای متخصصان کشور در زمینه‌های رایانه و پردازش است.
همچنین رادارهای پسیو به دلیل اینکه انتشار امواج ندارند، توسط سامانه‌های دشمن کشف نشده و در نتیجه از حمله دشمن در راستای سرکوب پدافند هوایی مصون باقی می‌مانند. کمتر بودن اجزای مورد نیاز برای راه‌اندازی سامانه نیز به حفاظت و اختفای بهتر این نوع رادارها کمک می‌کند. بدین ترتیب این رادارها در نواحی نزدیک به دشمن نیز قابل استقرار هستند.
رادار علیم ساخت ایران، بردی بین 250 تا 300 کیلومتر دارد که برای کشف و کمک به شکار سریع اهداف ارزشمندی چون جنگنده‌ها و هواپیماهای ضربتی و همچنین موشک‌های کروز پنهانکار راداری که به طور معمول در ارتفاع کمتر از 20 متری سطح زمین پرواز می‌کنند ابزار ارزشمندی است.
* کاوش؛ عرصه برای پنهانکاران سخت تر می‌شود
«کاوش» نام یکی از سامانه‌های راداری نمایش داده شده در نمایشگاه کم نظیر دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه در اردیبهشت 1393 است. هرچند هیچ گونه مشخصاتی از این رادار در آن زمان اعلام نشد اما شباهت بسیار بالای آن به یک رادار بسیار معروف خارجی گویای اهداف طراحی آن بود.
در واقع رادار کاوش مشابه بومی رادار روسی کاستا-2ئی2 است که در دهه 1380 در زمره تجهیزات پدافند هوایی خریداری شده از روسیه و از مهمترین اجزاء ایجاد کننده توان کشف اهداف پنهانکار راداری (رادارگریز) در شبکه پدافند هوایی خود کشور سازنده است.
کاستا-2ئی2 یک رادار جستجو و مراقبت برای پوشش ارتفاعات پائین است که برای کنترل آسمان و تشخیص خودکار برد، زاویه سمتی، ارتفاع و مشخص کردن مسیر پرواز اهداف طراحی شده و در باند UHF کار می‌کند.
این رادار روسی توانایی کشف اهداف کوچک و کم‌سرعت را نیز در فواصل مختلف دارد. طول موج این رادار در حدود دسی‌متر بوده و توان پوشش بردهای 5 تا 150 کیلومتر را دارد. زاویه ارتفاعی تا 25 درجه، پوشش سمتی 360 درجه و ارتفاع پروازی اهداف تا 6000 متر سایر مشخصات عملکردی آن است.
با توجه به پیشرفت های کشور در زمینه نرم افزار و مخابرات، کار ساخت نمونه بومی رادار فوق با نام کاوش به انجام رسیده و با تولید تعداد مناسب این رادار، پوشش بهتری در یک باند فرکانسی مهم برای کشف اهداف پنهان کار راداری در کشور ایجاد شد.
آنتن رادار کاوش بر روی یک برجک با ارتفاع دستکم 10 متر قرار می گیرد که به کشف اهداف پروازی در ارتفاع پائین کمک می‌کند.
کاوش
رادار کاوش به طور کامل از فناوری حالت جامد در زیرسامانه های خود بهره مند است. این رادار ضمن برخورداری از توانایی جستجو در حین ردگیری، قابلیت کشف مؤثر اهداف با سطح مقطع راداری پائین مانند پهپادها و موشک های کروز را در شرایط وجود جنگ الکترونیک و پرواز هدف در ارتفاع پائین و در میان عوارض زمینی دارد.
یک نمونه از رادار کاوش که در فهرست محصولات صادراتی ایرانی مشاهده می شود، دارای قابلیت کشف اهداف به صورت دو بعدی، قله توان 6 کیلووات، توانایی کشف 200 هدف و برد 150 کیلومتر معرفی شده است.
* بشیر؛ همکار سوم خرداد در انهدام MQ-4 آمریکایی
این رادار نیز در نمایشگاه نیروی هوافضای سپاه در سال 93 مشاهده شد و سپس تصاویری از نمای نزدیک آن در رسانه ملی به نمایش درآمد. رادار بشیر دارای یک آنتن مسطح مستقر بر روی پایه بوده که قابلیت چرخش به صورت 360 درجه را دارد و از نوع آرایه فازی است.
در واقع رادار بشیر پویش محیط در افق را با چرخش مکانیکی آنتن انجام می‌دهد که ساختاری مرسوم در بسیاری از رادارهاست. به علاوه در رادارهای پیشرفته، پویش محیط در راستای ارتفاعی با تغییر زاویه امواج به انجام می‌رسد که قاعدتاً در رادار بشیر نیز از همین روش استفاده شده است.
شکل آنتن همچنین نشان می‌دهد در این رادار از طول موج‌های کوچکتر مانند باندهای L و S استفاده شده است که دارای دقت بالاتری در تعیین موقعیت اهداف در مقایسه با باندهای HF/VHF/UHF هستند اما همچنان برای جستجو و ردیابی اهداف معمولی و پنهانکار راداری در بردهای متوسط و بلند استفاده می‌شوند.
در رادار بشیر ضمن مشابهت کلی طراحی رادار، آنتن و پایه آن و محل و شکل آنتن سامانه تشخیص دوست از دشمن، تفاوت‌های قابل توجهی نیز در همین بخش‌ها و اجزاء جانبی نسبت به یک نمونه رادار مطرح چینی دیده می‌شود.
سطح یکپارچه آنتن، تفاوت تعداد المان‌های آنتن سامانه IFF و 3 جزء نصب شده در پشت و دو طرف جانبی آنتن از جمله این اختلاف‌ها است که نشان‌دهنده بومی بودن طراحی رادار بشیر ضمن الگوبرداری از رادارهای مطرح و موفق خارجی است.
از تصاویر پیداست که رادار بشیر روی یک برجک با ارتفاع حدود 7 متر نصب شده است
رادار پیشرفته و آرایه فازی بشیر کار آشکارسازی، ردگیری و شناسایی اهداف هوایی مانند انواع هواپیماها، بالگردها، موشک‌های کروز و پهپادها، شناسایی اهداف در ارتفاع پست را با قابلیت کار در شرایط جنگ الکترونیک برای سامانه های پدافند هوایی به انجام می رساند.
رادار بشیر به عنوان رادار کشف اهداف با قابلیت ردگیری سه بعدی، به همراه آتشبارهای سامانه پدافند هوایی موشکی سوم خرداد (نظیر آنچه در عملیات انهدام پهپاد MQ-4 آمریکایی در تنگه هرمز صورت گرفت) به کار می رود. برد کشف این رادار 350 کیلومتر عنوان شده است.
* حافظ؛ آشکارسازی هدف در 250 کیلومتری
رادار حافظ یک رادار جستجوگر آرایه فازی فعال 3 بُعدی با برد متوسط است. این رادار می تواند انواع پرنده‌های مهاجم از جمله جنگنده‌ها و پهپادها و موشک‌های کروز را در ارتفاع پست و متوسط کشف کرده و موقعیت دقیق آنها را در 3 بُعد، شامل برد، زاویه سمتی و زاویه ارتفاع در اختیار رادار کنترل آتش سامانه سلاح قرار دهد.
رادار حافظ سمت راست تصویر و بالای موشک صیاد-3 مشاهده می شود
حافظ همچنین قادر است پرتو رادار را در 2 بُعد سمت و ارتفاع به صورت الکترونیکی و در زمان بسیار کوتاه تغییر داده، اهداف را از فاصله 250 کیلومتری آشکارسازی کرده و همزمان با جستجوی اهداف (قابلیت TWS) تعداد 100 هدف را ردگیری کرده و اطلاعات موقعیت آنها را در هر چند ثانیه برای سامانه سلاح به روز رسانی کند.
با توجه به حد تفکیک بالا در برد، زاویه و سرعت، رادار حافظ می‌تواند در مقابل تهدیدات گروهی که در حال پرواز نزدیک به هم هستند به خوبی عمل کند.
این رادار علاوه بر امکان تغییر زاویه امواج در جهت افقی (بنا بر اعلام مسئولان) قابلیت چرخش مکانیکی 360 درجه در این صفحه را نیز داشته و برای جستجو در راستای عمودی از قابلیت پویش (اسکن) الکترونیکی توسط تغییر زاویه امواج استفاده می‌کند. آنتن این رادار توسط دو جک هیدرولیکی که در دو طرف آن قرار گرفته‌اند از موقعیت افقی (در زمان حرکت خودروی حامل) به موقعیت عملیاتی تغییر وضعیت می‌دهد.
رادار حافظ دارای توانایی کار به صورت 24 ساعته بوده و با توجه به استقرار آن بر روی کامیون از تحرک بسیار خوبی برخوردار و در زمان بسیار کوتاه قابل گسترش و آماده انجام عملیات است.
این رادار از روش‌های پیشرفته و به روز ضد جنگ الکترونیک، بهره‌مند بوده و قادر است در محیط‌های دارای اختلال و جنگ الکترونیک و همچنین در شرایط جوی و آب و هوایی مختلف نقش مؤثری را ایفا کند.
* نجم 802؛ ستاره آسمان پدافندی ایران
رادار آرایه فازی نجم-802 ساخت ایران یکی از نمونه‌های پیشرفته در این دسته است که یک رادار آرایه فازی با قابلیت جستجو و ردگیری چندگانه اهداف هوایی بوده و برای استفاده در سامانه‌های پدافند هوایی برد متوسط طراحی و ساخته شده است. این رادار در حالت جستجو می‌تواند اهداف را در برد متوسط آشکارسازی و آنها را با بهره‌گیری از قابلیت TWS ردگیری کند.
با استفاده از توانایی TWS در حالی که رادار مشغول ردگیری یک یا چند هدف شناسایی شده است بخشی از توان خود را نیز برای جستجوی مجدد اختصاص داده و در واقع هوشیاری مجموعه پدافند نسبت به فضای تحت پوشش بیشتر می‌شود زیرا با وجود این قابلیت در صورت حضور اهداف جدید در پهنه آسمان، سامانه از وجود آنها مطلع خواهد شد.
اولین نمونه رادار نجم 802 در نمایشگاه سال 1390
در حالت ردگیری با مدیریت منابع رادار و استفاده از روش شکلدهی دیجیتالی پرتو، رادار نجم قادر است اهداف را به صورت همزمان از فاصله متوسط ردگیری کند. با روش شکلدهی پرتو می‌توان امواج را در جهات مورد نظر تقویت یا تضعیف کرده بهترین مسیر را برای سیگنال‌های ارسالی و مشخصات دامنه و فاز آنها مطابق شرایط تنظیم کرد.
نمونه اول رادار نجم 802 که برنده جایزه در جشنواره بین المللی خوارزمی نیز شد، در سامانه موشکی پدافند هوایی صیاد در کنار موشک های صیاد-2 به کار گرفته شده است. این نمونه برای اولین بار در اول تیرماه سال 1390 و در نمایشگاه دستاوردهای دفاعی کشور مورد بازدید مقام معظم رهبری قرار گرفت.
ساختار کلی نجم802 مشابه رادار فوق پیشرفته روسی گاما-دی-ئی بوده که از دو بخش مستطیلی قرار گرفته بر روی هم تشکیل شده است. در رادار نجم802 این دو بخش مجموعاً دارای 5120 المان راداری کوچک هستند.
نجم802بی
همچنین در سامانه پدافند هوایی موشکی صیاد ساخت سپاه، رادار نجم802بی که تفاوت های زیادی با نمونه اول آن دارد در نمایشگاه اقتدار40 در مصلی تهران در سال 1397 مشاهده شد.
با توجه به هماهنگ شدن این رادار با موشک های صیاد-2 با برد 75 کیلومتر، برد رادار نجم802 دستکم 150 کیلومتر قابل گمانه زنی است.
* نجم804
رادار نجم 804 به عنوان جزئی از سامانه 15 خرداد، در بهار 1398 رونمایی شد. این رادار پیشرفته آرایه فازی که هم به عنوان رادار کشف هدف و هم ردگیری اهداف عمل می کند قابلیت شناسایی اهداف در برد 150 و ردگیری در برد 120 کیلومتر را دارد. همچنین این رادار توانایی شناسایی اهداف پنهان کار از فاصله 85 کیلومتری را دارد.
سامانه 15 خرداد به کمک این رادار می تواند از فاصله 45 کیلومتری با اهداف پنهان کار درگیر شود.
رادار نجم 804 مورد استفاده در سامانه 15 خرداد
رادار نجم804 که ساخت صنایع الکترونیک وزارت دفاع در شیراز است، ظرف مدت 5 دقیقه آماده به کار شده و توانایی درگیری همزمان با 6 هدف مختلف را برای سامانه 15 خرداد ایجاد می نماید.
آنتن صفحه تخت این رادار برای شرایط حرکت جاده ای، به صورت افقی در پشت کامیون و روی اتاقک خدمه جمع می شود.
ادامه دارد...
