به گزارش تسنیم، بلاک‌چین فرایند نوظهوری است که برخی از آن با عنوان انقلابی‌ترین فناوری قرن حاضر یاد می‌کنند.
این فناوری، علاوه بر استفاده در حوزه پرهیاهوی ارزهای دییجتال، کاربردهای بسیار مفید دیگری نیز داشته که قادر است زندگی بشر را دست‌خوش تحولاتی بنیادین کند.
تصمیم داریم در این گزارش علاوه بر ارائه توضیحاتی اجمالی درباره فناوری بلاک‌چین، به کاربردهای آن در حوزه حفاظت از حقوق مالکیت فکری بپردازیم.
بلاک‌چین (Blockchain) یا زنجیره بلوکی، نام تازه‌ای است که این روزها بابت فرصت‌های زیادی که در عرصه‌های مالی و ارزهای دیجیتال ایجاد کرده، مورد توجه بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است.
امروزه از فناوری بلاک‌چین، به‌عنوان یک فناوری انقلابی یاد می‌شود که پتانسیل تغییر در بسیاری از امور متداول زندگی کنونی را خواهد داشت؛ حتی برخی انقلابی بودن این فناوری را معادل ظهور اینترنت در قرن بیستم می‌دانند.
فناوری بلاک‌چین، این قابلیت را داشته که بدون در خطر افتادن حریم خصوصی، امنیت دارایی‌های دیجیتال و طرف‌های درگیر، تمامی سیستم‌های مالی و فعالیت بسیاری از صنایع، مؤسسات مالی، بانک‌ها و شرکت‌های خدماتی سراسر دنیا را دست‌خوش تغییر کند.
در حال حاضر، مطالعه ابعاد استفاده از این فناوری، در دستور کار بسیاری از ارگان‌ها و نهادهای سیاست‌گذاری ملی در کشورهای مختلف قرار گرفته است.
به‌طور کلی، شرکت‌ها و دولت‌هایی که می‌توانند به‌سرعت روی امواج فناوری‌های جدید سوار شوند، پیش از همه دست به پیاده‌سازی بلاک‌چین زده‌اند.
برای مثال، دبی به‌تازگی اعلام کرده است که می‌خواهد تا سال 2020 نخستین دولت توانمند شده با بلاک‌چین در جهان باشد.
علاوه بر این، استفاده از فناوری بلاک‌چین و پیشرو شدن در آن، در نهادهای سیاست‌گذار دولتی بسیاری از کشورها، مورد بررسی قرار گرفته است؛ به‌عنوان مثال، کنگره و سنای امریکا، پارلمان اتحادیه اروپا، بانک مرکزی چین، نهادهای ملی روسیه و کارگروه دولتی زنجیره بلوکی روسیه، مجلس فرانسه، کره جنوبی، کانادا و ... را می‌توان نام برد.
علاوه بر این، بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی، نظیر سازمان ملل و سازمان تجارت جهانی نیز در حال بررسی استفاده از کاربردهای این فناوری در حوزه‌های مختلف مورد نظارت خود هستند.
در حوزه حفاظت از حقوق مالکیت فکری، «فرانسیس گری» مدیر کل سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، در مصاحبه‌ای در سال 2017 میلادی درباره آینده فناوری‌ها، چالش‌ها و فرصت‌ها، صراحتاً از فناوری بلاک‌چین به‌عنوان فرصتی برای حفاظت از حقوق مالکیت فکری نام برده است و پیش‌بینی کرده که عملکرد این فناوری، به شرط توجه همه‌جانبه، میتواند راهگشای بسیاری از مشکلات مربوط به حفاظت از حقوق مالکیت فکری شود.
تاریخچه بلاک‌چین
آنچه از شواهد و قرائن بر می‌آید، ایده اولیه بلاک‌چین، در مقالات و پتنت دو دانشمند امریکایی به نام «اسکات استورنتا» (Scott Storntta) و «استوارت هابر» (Stuart Haber) شکل گرفته است.
براساس اطلاعاتی که کانون پتنت ایران نیز به آن اشاره کرده و در مقاله لیلا زارعی درج شده است، پتنتی که در سال 1997 میلادی، زمانی که این دو مخترع در پژوهشگاه بلکور (Bellcore) به فعالیت‌های تحقیقاتی مشغول بودند، در دفتر ثبت اختراعات و علائم تجاری امریکا ثبت شده و به افشای ایده اولیه بلاک‌چین پرداخته است.
البته این دو مخترع، تا قبل از انتشار پتنت خود، مقالاتی نیز درباره این فناوری منتشر کرده بودند؛ در حقیقت، ایده اولیه بلاک‌چین، سال‌ها قبل در یک رستوران، در ذهن اسکات استورنتا شکل گرفته بود و مانند بسیاری از ایده‌های بزرگ دیگر، کاربردهای فراوانش، آنچنان مشخص نبود.
او و همکارش یعنی استوارت هابر که متخصص در حوزه رمزنگاری بود، مدت‌ها به دنبال یافتن راهی بودند که بتوان از آن، برای تکثیر فایل‌های دیجیتال، به شکلی که سابقه آنها دست‌نخورده بماند، استفاده کرد.
در آن زمان، کامپیوترهای شخصی به‌شدت فراگیر می‌شدند و هر کسی به‌راحتی می‌توانست فایل‌ها را تغییر دهد؛ بنابراین چگونه می‌شد جلوی دستکاری سابقه یک فایل را گرفت و داده‌ها را در گذر زمان و برای آینده حفظ کرد؟
تنها راهی که در آن زمان به ذهنشان رسیده بود، بهره‌گیری از یک مدیریت مرکزی بود؛ اما در همان رستوران بود که ایده جدیدی به ذهن اسکات استورنتا رسید؛ او به این نتیجه رسید که به‌جای بهره‌گیری از یک مدیریت متمرکز، کپی‌هایی از دفتر کل را در شبکه‌ای غیرمتمرکز، ولی متصل، توزیع کند؛ اگر تعداد زیادی نسخه در این شبکه وجود داشته باشد، دیگر کسی به‌راحتی نمی‌تواند محتوای مورد نظر را تغییر دهد.
دستاورد این دو دانشمند، با افزودن یک مؤلفه بسیار نوآورانه، یعنی استخراج ارز دیجیتال که در مقاله شخص مجهول‌الهویه‌ای به نام «ساتوشی ناکاماتو» ارائه شده بود، دچار تحولات زیادی شد.
این استخراج، باعث می‌شد که انگیزه مادی برای مشارکت در حفظ و به‌روزرسانی دفتر کل بلاک‌چین، شکل گیرد.
مفهوم بلاک‌چین به زبان ساده
بلاک‌چین (Blockchain)، از ترکیب دو کلمه، Block (بلوک یا بلاک) و Chain (زنجیره)، ایجاد شده است؛ بنابراین بلاک‌چین به معنای زنجیره‌ای از بلاک‌هاست.
در هر بلاک، اطلاعات بخصوصی ثبت می‌شود که این اطلاعات، میتواند ویژگی‌ها و مشخصات فیزیکی-شیمیایی یک محصول باشد یا آثار هنری یک فرد و یا حتی پرونده حقوقی یک شخص از نظر میزان جرم و جنایت و پرونده‌های کیفری به حساب آید.
در سیستمی نظیر بیت‌کوین نیز این اطلاعات، شامل دارایی‌های ارزی شخص، در پایگاه داده است.
ویژگی خاص سیستم بلاک‌چین که آن را از سایر پایگاه‌های داده متمایز می‌سازد، این است که برخلاف سایر پایگاه‌های داده، اطلاعات در یک مکان مرکزی ذخیره نشده است و تمامی مشترکین شبکه به نسخه‌ای از تمامی تراکنش‌های رخ داده در این پایگاه داده، دسترسی دارند.
در حقیقت، هزاران نسخه از این اطلاعات ثبت‌شده، در رایانه‌های سراسر جهان ذخیره می‌شود (در رایانه‌های خانگی و سرورهای تجاری).
اصطلاح «غیرمتمرکز»، اصطلاحی است که به دلیل همین ویژگی، به بلاک‌چین نسبت داده می‌شود و گویای این حقیقت است که در این سیستم، همه افراد به دلیل داشتن یک کپی از اطلاعات، قابلیت کنترل و نظارت بر روی کل سیستم را دارند و این ویژگی، امکان هرگونه تغییر با هدف دستکاری در اطلاعات را، از افراد متقلب و سودجو سلب می‌کند.
هر کدام از این بلاک‌های زنجیره، از مشخصه‌ای به نام هش «Hash» برخوردارند که به نشان مخصوص، امضا یا signature هم تعبیر می‌شود و در حقیقت، بلاک‌ها به وسیله این هش، رمزگذاری می‌شوند.
یک هش، رشته‌ای از کاراکترهاست که با توابع خاص ریاضی ساخته می‌شود؛ در بلاک‌چین، هش بلاک‌های بعدی، حاوی هش بلاک قبلی نیز خواهد بود؛ کوچکترین تغییر در اطلاعات یک بلاک، هش آن را به‌طور کلی تغییر می‌دهد؛ مثلاً اگر یک کاراکتر به اطلاعات آثار هنری یک فرد اضافه شود، هش بلاک تغییر کرده و در نتیجه، بلاک‌های بعدی در این زنجیره نیز غیرمعتبر خواهند شد.
عملکرد بلاک‌چین در بحث مالی و در مورد انتقال پول که یکی از شناخته‌شده‌ترین کاربردهای آن در حال حاضر است، به این صورت است که وقتی دو نفر بخواهند انتقال پولی داشته باشند، رکورد جدیدی ایجاد می‌شود که جزئیات آن تراکنش را مشخص می‌کند.
این رکورد به صدها رایانه دیگر که دارای یک کپی از آن هستند، ارسال می‌شود؛ این رایانه‌ها، تأیید می‌کنند که این معامله مجاز است و در نهایت، آنها قبل از تأیید رکورد، موافقت (یا مخالفت) خود را در مورد مشروع بودن معامله اعلام می‌دارند.
این کار، باید با همه کپی‌های اطلاعات، مطابقت داشته باشد؛ بنابراین، علاوه بر دو نفری که پول بین آنها رد و بدل می‌شود، صدها نفر نیز در کنار این دو ناظر خواهند بود که آیا نفر دوم واقعاً پولش را به دست آورده است یا خیر؛ علاوه بر این، آنها قادر خواهند بود که جوانب دیگر معامله را نیز کنترل کنند.
کاربردهای بلاک‌چین
یکی از متداول‌ترین کاربردهای کنونی فناوری بلاک‌چین، ارزهای دیجیتال است که در کشور ما نیز در سالیان اخیر، رواج زیاد و پرهیاهویی داشته است.
انتقال سریع، امن و ارزان، از ویژگی‌های بارز ارزهای دیجیتالی است.
بلاک‌چین برای جلوگیری از کلاهبرداری در معاملات، طراحی شده است.
این فناوری، یک پایگاه داده توزیع‌شده است که در آن، هر کسی میتواند اعتبار معاملات را مورد بررسی قرار دهد.
استقبال خوب از بیت‌کوین، اتریوم و سایر ارزهای دیجیتالی در بازار، نشان از موفقیت این سیستم‌ها دارد؛ استفاده از ارزهای دیجیتال، حتی ممکن است در سال‌های آتی، روند فعالیت سیستم‌های متداول تراکنش بین‌الملل، نظیر «Paypal» که برای هر تراکنش مبلغی دریافت می‌کند را نیز با چالش‌هایی مواجه سازد.
احراز هویت و مالکیت، از دیگر کاربردهای فناوری بلاک‌چین است؛ با استفاده از فناوری بلاک‌چین، می‌توان مشخصات هویتی را به‌صورت واحد، غیرقابل انکار و ایمن، ثبت کرد.
موارد استفاده از کاربردهای بلاک‌چین در احراز هویت، میتواند شامل پاسپورت‌ها، پرونده‌ها و سوابق پزشکی، گواهی‌های تولد، سند عقد/ ازدواج، اسناد مالکیت و ایجاد آیدی‌ها، بدون امکان دستکاری در سوابق باشد.
فناوری بلاک‌چین، در قراردادهای هوشمند نیز قابل استفاده است؛ به‌طوری که توافق‌ها می‌توانند به‌صورت خودکار تأیید و امضا شده و در هزینه و زمان شرکت‌ها، بخصوص در شرکت‌های بزرگی که حجم تراکنش‌های بالایی دارند، صرفه‌جویی کرد.
قراردادهای هوشمند، شامل تمام اطلاعات مربوط به شرایط قرارداد است و اجرای تمام بندهای قرارداد، به‌صورت خودکار صورت می‌گیرد.
این قرارداد، در واقع کدهای کامپیوتری است که در پلت‌فرم بلاک‌چین ذخیره می‌شود.
این قراردادهای هوشمند، قادر خواهند بود تا تعهد اجرای قوانین را از دوش مأموران اداری برداشته و به رایانه‌ها محول کند.
رهگیری کالا نیز از کاربردهایی است که در حال حاضر باعث شده بسیاری از شرکت‌های بزرگ، با استفاده از فناوری بلاک‌چین، اقدام به رهگیری کالاهای خود از مبدأ تا مقصد کنند.
شرکت‌هایی نظیر «والمارت کروگر»، «نستله»، «تیسون فودز» و «یونیلیور» در حال حاضر از این فناوری، برای رهگیری کالاها و مرسولات خود، استفاده می‌کنند.
کاربرد بلاک‌چین در حفاظت از حقوق مالکیت فکری
اگر شما نویسنده، طراح یا خالق نوشته، تصویر، موسیقی یا هر نوع مدیایی باشید، حتماً شاهد بوده‌اید که حفاظت از آثار هنری، با چه دشواری‌هایی مواجه است.
بخصوص اینکه مطلب یا محتوای تولیدی شما، به‌صورت آنلاین هم انتشار یافته باشد؛ به همان نسبتی که کپی اثر خلق‌شده شما آسان است، در مراحل شکایت و پیگیری‌های قانونی، اثبات مالکیت نیز دشوار خواهد بود.
اگرچه قوانین کپی‌رایت برای محافظت از کارهای هنری و دیجیتال وضع شده‌اند ولی به دلیل اینکه در حال حاضر، هیچ سیستم تعریف‌شده‌ای برای ثبت و اثبات مالکیت وجود ندارد، نمی‌توان اتکای کامل به قوانین کپی‌رایت داشت؛ مخصوصا در کشورهایی که از زیرساخت‌ها و پشتوانه‌های حقوقی لازم برای دفاع در برابر چنین تخلفاتی برخوردار نیستند.
علی‌رغم موانع بزرگی که به نظر می‌رسد برای اجرای فناوری بلاک‌چین در کاربردهای حقوقی، در مقیاس بزرگ، وجود داشته باشد (مثل ابهامات اجرایی برای وضع قوانین مربوطه، امنیت اطلاعات و حفظ محرمانه ماندن اطلاعات)، با این حال، پتانسیل استفاده از بلاک‌چین در مبحث حفاظت از حقوق مالکیت فکری، چه در مرحله ثبت و چه در مراحل پیگیری و دادگاه، عملی‌تر به نظر می‌رسد.
علاوه بر این، با توجه به ساختار این فناوری، تصور بر این است که فرایندهای حفاظت از حقوق مالکیت فکری با استفاده از بلاک‌چین، کم‌هزینه‌تر نیز باشد.
مهم‌ترین کاربردهایی که می‌توان از بلاک‌چین در حوزه حقوق مالکیت فکری تصور کرد، عبارتند از:
اثبات خلق یک اثر هنری؛
ثبت یا شفاف‌سازی حقوق مالکیت فکری؛
کنترل یا نشانه‌گذاری توزیع دارایی‌های فکری ثبت نشده؛
اثبات اصالت یک اثر یا پیگیری اولین استفاده از آن در بازار و شبکه‌های تبلیغات و بازاریابی؛
مدیریت حقوق دیجیتال، مانند وب‌سایت‌های آنلاین موسیقی؛
کنترل و ردیابی توزیع انواع مصادیق مالکیت فکری که ثبت نشده‌اند (کپی‌رایت، طرح و علائم تجاری)؛
بستن و اجرای قراردادهای IP، مجوزهای بهره‌برداری (لایسنس) یا شبکه‌های توزیع انحصاری از طریق قراردادهای هوشمند؛
پرداخت به مالک دارایی فکری در زمان صحیح و مطابق قرارداد.
علاوه بر موارد ذکر شده، بلاک‌چین میتواند برای تأیید اعتبار و اصالت در فرایندهای شناسایی یا بازیابی اجناس تقلبی و دزدی یا هنگامیکه واردات موازی در کشور صورت گرفته است نیز مورد استفاده قرار گیرد.
کاربرد بلاک‌چین در حفاظت هوشمند از حقوق مالکیت فکری
پتانسیل استفاده از فناوری بلاک‌چین در مدیریت حقوق مالکیت فکری، گستردگی زیادی دارد.
ثبت حقوق مالکیت فکری در پایگاه‌های داده مورد استفاده در این فناوری که از ویژگی منحصربه‌فرد اشتراک توزیع یافته (distributed ledger) برخوردار است، باعث هوشمند شدن سیستم حفاظت از حقوق مالکیت فکری نسبت به پایگاه‌های داده متداول می‌شود.
این نوع سیستم هوشمند مالکیت فکری، در قالب یک راه‌حل متمرکز، دارای پتانسیل خوبی برای اجرا در دفاتر مالکیت فکری است.
به این دلیل که میتواند در طول عمر حفاظت از یک IP ثبت شده، تمامی وقایع موجود را به‌صورت تغییرناپذیری ثبت کند.
این IP میتواند یک علامت تجاری یا پتنتی باشد که مجوز بهره‌برداری از آن، به‌طور موقت به شخص یا شرکتی داده شده یا مالکیت آن، به‌صورت کامل به شخص و شرکت دیگری واگذار شده است.
توانایی ردیابی در طول چرخه عمر یک نوع IP، میتواند مزایای زیادی داشته باشد؛ یکی از این مزایا، حسابرسی‌های حقوقی شفاف‌تر است.
به‌علاوه، این سیستم میتواند عملیات ارزیابی صلاحیت (Due Diligence) را که در ارزش‌گذاری و معاملات IP ضروری است، به‌خوبی هدایت کند و به‌عنوان مثال، هنگامیکه شرکت‌ها با هم ادغام می‌شوند، ساده‌سازی کند.
نگرانی از محرمانه‌سازی اطلاعات مالک IP هم، میتواند با طرح انتخابی کردن این گزینه، رفع شود.
کاربرد بلاک‌چین در ثبت علائم تجاری و پتنت
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد بانکهای داده این فناوری که در آن، داده‌ها به‌صورت غیرقابل تغییر و غیرمتمرکز به اشتراک گذاشته شده‌اند، این است که استفاده از این فناوری، ما را قادر به مشاهده جزئیاتی از نحوه و چگونگی مالکیت خواهد ساخت.
به‌عنوان مثال، میتواند نشان دهد چه کسی مالک واقعی چیزی است که مثلاً یک فروشنده یا فرضاً صاحب برند، آن را پیشنهاد می‌دهد یا اینکه، یک محصول با یک برند خاص، به چه مقدار در بازار موجود است.
این مورد، برای علائم تجاری که اصالت و همچنین حد و حدود استفاده، یکی از فاکتورهای مهم و چالش‌انگیز برای به رسمیت شناختن و ارزیابی آنها است، کاربرد زیادی میتواند داشته باشد.
همچنین در جریان اختلافات حقوقی، یا مراحلی که نیاز به شناسایی یک برند شناخته‌شده در بازار است، یا در مواردی که قرار است از یک علامت تجاری استفاده نشده دفاع شود، استفاده از فناوری بلاک‌چین بسیار مؤثر واقع خواهد شد.
به همین ترتیب، جمع‌آوری اطلاعات در بازار یا شبکه‌های تبلیغاتی که به‌صورت رسمی در سیستم بلاک‌چین ثبت شده‌اند، با سهولت بیشتری صورت می‌گیرد و باعث کمک به دفاتر مالکیت فکری شده که برای ثبت علائم تجاری به اطلاعات کاملی نیاز دارند و بدین ترتیب، روند جست‌وجو و بررسی علائم تجاری، بسیار کوتاه‌تر خواهد شد.
کاربرد بلاک‌چین در حفاظت از آثار هنری
استفاده از بلاک‌چین در حوزه کپی‌رایت، یکی از پرکاربردترین استفاده‌های این فناوری در حفاظت از حقوق مالکیت فکری و معنوی است.
این فناوری، قادر است تا یک پایگاه داده غیرمتمرکز و امن را برای ذخیره و نگهداری آثار هنری (بخصوص انواع دیجیتال آن) فراهم کرده و متا دیتای هر یک از این آثار را در بلاک‌های مربوطه ثبت کند.
در فناوری بلاک‌چین و پایگاه داده‌ای که بر اساس آن ساخته شده است، ثبت و ضبط آثار هنری و تأیید هویت آنها، با سهولت، سرعت و دقت بیشتری صورت می‌گیرد.
در نتیجه، حتی اگر حق مالکیت یک اثر از بین برود یا زمانش تمام شود، یک نسخه اصلی از آن اثر، در پایگاه داده مبتنی بر بلاک‌چین، به نام تولیدکننده و صاحب حقوق اصلی آن باقی خواهد ماند.
علاوه بر این، پتانسیل قابل توجه بلاک‌چین که میتواند باعث متنفع‌شدن بیشتر هنرمندان و خالقان آثار هنری شو، ردیابی انتشار و توزیع هر اثر است که بر این اساس، تولیدکننده میتواند به ازای هر بار استفاده از اثرش، هزینه آن را دریافت کند.
در این پایگاه داده، می‌توان اجازه استفاده‌های خاص را فراهم کرده و مهم‌تر از آن، تمام این فعالیت‌ها قابل ثبت و محاسبه است.
در حال حاضر، چندین استارتاپ با استفاده از روش پرداختی، به نام پرداخت به ازای استفاده «Pay Per Use»، این امکان را برای هنرمندان به وجود آورده‌اند که بدون واسطه و کمک ناشران موسیقی، به فروش آثار خود بپردازند؛ ضمن اینکه بر فرایند بازاریابی و تجاری‌سازی و توزیع آن نیز نظارت دارند.
یکی از این استارتاپ‌ها، شرکت «Ujo Music» است که در آن، سازنده موسیقی، مبلغی را برای دانلود، ریمیکس تجاری یا استفاده‌های دیگر، تعیین می‌کند و پرداخت‌ها از طریق کریپتوکارنسی (cryptocurrency) یا ارز دیجیتال، ممکن بوده و تمامی تراکنش‌ها نیز قابل ردیابی است.
برخی استارتاپ‌های دیگر که در این حوزه شروع به فعالیت کرده‌اند عبارتند از بلوکور «Blokur»، مدیاچین «Mediachain» و مای‌سلیا «Mycelia».
کاربرد بلاک‌چین در قراردادهای هوشمند واگذاری مجوز بهره‌برداری و مدیریت حق مالکیت
قراردادهای هوشمند، در واقع کدهای کامپیوتری هستند که در پلت‌فرم بلاک‌چین ذخیره می‌شود؛ این قراردادها، شامل تمام اطلاعات مربوط به شرایط قرارداد بوده و در سیستم هوشمند، اجرای تمام بندهای قرارداد، به‌صورت خودکار انجام می‌گیرد.
از آنجا که بلاک‌چین به‌عنوان پایگاه‌های مشارکت گذاشته شده داده، یا به عبارتی تفاهم‌نامه‌های توزیع یافته (distributed ledger)، فعالیت می‌کند، همانند یک شاهد، امکان حفاظت از حقوق مالکیت فکری را چه در مرحله ثبت و چه در مراحل خریدوفروش و دادگاه فراهم می‌کند.
قرارداد هوشمند، میتواند برای ایجاد و به اجراگذاری قراردادهای مالکیت فکری، نظیر قراردادهای واگذاری مجوز بهره‌برداری، استفاده شده و باعث شود که طبق قرارداد، انتقال پول به مالک دارایی فکری، در زمان مناسب و تعیین‌شده، صورت گیرد.
اطلاعات هوشمند در مورد حقوق مالکیت فکری، میتواند به عنوان مثال در محتوای حفاظت‌شده یک آهنگ یا تصویر، به شکل دیجیتال رمزگذاری شود.
نمونه این قراردادها، در برخی شرکت‌های استارتاپی که در بخش کاربرد بلاک‌چین در حفظ آثار هنری نام برده شدند، در حال استفاده است.
علاوه بر آن، مثلاً شرکت «کداک» در آخرین فعالیت‌های خود، از مدیریت تصاویر با استفاده از فناوری بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال و قراردادهای هوشمند، استفاده کرده است.
جلوگیری از تقلب یک محصول
فناوری بلاک‌چین، قادر است نشان دهد که چه کسی مالک چه چیزی است و چه کسی مجاز و دارای صلاحیت در واگذاری مجوز بهره‌برداری است.
این قابلیت، باعث می‌شود که مشتری یا مصرف‌کننده، یک محصول اصیل و مشخص را از یک محصول تقلبی تشخیص دهد؛ از آنجا که در فناوری بلاک‌چین، جزئیاتی نظیر نام مواد و فناوری استفاده شده، مراحل و فرایند تولید از مواد خام و ... میتواند در بلاک‌ها به عنوان اطلاعات آن بلاک گنجانده شود، مصرف‌کننده قادر خواهد بود تا با یک جست‌وجو، خود اقدام به تأیید اعتبار محصول مورد نظر کند.
اضافه کردن تگ‌های قابل اسکن بلاک‌چین به محصولات و مهر و موم ضدضربه (چه به‌صورت آشکار یا پنهان)، یکی از موارد استفاده از این فناوری منحصربه‌فرد است و میتواند نقش مهمی در جلوگیری از تقلب و کپی غیرمجاز محصولات داشته باشد.
اگر صاحب برند، اطلاعاتی راجع به ویژگی‌هایی که محصول اصیل او حاوی آن است، با گمرک به اشتراک گذارد، در این صورت، نداشتن چنین ویژگی در محصولات مشابه، راهی آسان برای مقامات مرزی است که تقلبی بودن محصول را بررسی و تأیید کنند.
این روش، همچنین قابل آموزش به مشتریان بوده تا بتوانند محصول تقلبی و اصیل را از هم تفکیک کنند.
جلوگیری از واردات موازی و رقابت ناسالم
توانایی فناوری بلاک‌چین در ردیابی محصولات غیرقابل تقلید، باعث می‌شود که صاحب برند، تعهدات قراردادی خود را با توجه به نقاط نشت در سیستم توزیع و تأمین، اجرا کند و از واردات موازی یا ایجاد بازار سیاه، ممانعت به عمل آورد.
ردیابی توزیع محصولات، میتواند در صنایعی نظیر داروسازی، برای رعایت الزامات قانونی و اعتباربخشی به ضمانت‌نامه‌ها استفاده شود.
نتیجه‌گیری
فناوری بلاک‌چین، با مفهوم نسبتاً پیچیده‌اش، میتواند آغازی برای تغییر طولانی‌مدت در صنایع گوناگون باشد.
هنوز با صراحت نمی‌توان از انقلابی‌بودن این فناوری سخنی گفت؛ با این حال، نمی‌توان از رشد و تکامل سریع آن و استقبال و اهتمام دولت‌ها و سازمان‌های بزرگ بین‌المللی، در بررسی و توسعه آن، چشم‌پوشی کرد.
علی‌رغم کاربردهای زیادی که فناوری بلاک‌چین، در حوزه حفاظت از حقوق مالکیت فکری میتواند داشته باشد، اما همچنان در مورد زیرساختهای لازم برای اجرایی کردن این کاربردها، ابهاماتی وجود دارد.
با مطالعه، بررسی و ایجاد شفافیت بیشتر در این حوزه که باید به دور از هیاهوهای معمول و تصمیمات شتاب‌زده باشد، می‌توان در رفع ابهامات مربوط به اجرایی‌شدن این فناوری، اهتمام داشت و به این ترتیب، با توجه به پتانسیل‌های این فناوری، به آینده استفاده از آن در حفاظت از حقوق مالکیت فکری، بسیار امیدوار بود.
