چند ماه پیش بنیامین نتانیاهو در بلندی‌های جولان ایستاده بود و آن سوی مرزها را نظاره می‌کرد، در برابرش بلندی‌های جولانی بود که سال‌ها پیش تصرف شده بودند. او از آنجا تهدید و ادعا می‌کرد که «جولان تا ابد برای اسرائیل خواهد ماند.» چند ماه بیشتر از این اظهارنظر او نگذشته بود که رئیس جمهوری آمریکا حرف او را تایید کرد و در حساب توئیتر خود نوشت: « الآن وقت آن رسیده است که واشنگتن حاکمیت تل‌آویو بر جولان را به رسمیت بشناسد.» نتانیاهو در پاسخ گفت: «تشکر از آمریکا.»
به گزارش خبرآنی، پنجم فروردین ۱۳۹۸ (۲۵ مارس ۲۰۱۹) ترامپ طی حکمی مناطق اشغالی جولان را به عنوان بخشی از سرزمین اسرائیل به رسمیت شناخت. ترامپ بعد از کنفرانس خبری مشترک با نتانیاهو در واشنگتن، با امضای فرمانی، ادعای حاکمیت صهیونیست‌ها بر جولان اشغالی را به رسمیت شناخت. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا پس از امضای جدیدترین سند جنجالی خود، قلمش را به بنیامین نتانیاهو که بالای سر او ایستاده بود و امضای کج و معوج او را تماشا می‌کرد، سپرد تا آن را به اشغالگران صهیونیست هدیه کند. نخست‌وزیر اسرائیل نیز پس از دریافت این قلم، در پاسخ به دریافت این هدیه گفت: « برای شما بهترین شراب‌های جولان را هدیه آورده‌ام، هرچند که می‌دانم اهل خوردنش نیستید و آن را به کارمندان خود می‌بخشید.»
اهمیت ژئوپلتیک بلندی‌های جولان
در جنگ شش روزه ۱۹۶۷ که در آن کشورهای عربی شکستی فاجعه‌بار از رژیم صهیونیستی خوردند بلندی‌های جولان که جزئی از خاک سوریه بود به اشغال صهیونیست‌ها درآمد. اسرائیل در سال ۱۹۸۱ به طور رسمی مناطق اشغالی جولان را ضمیمه سرزمین‌های اشغالی کرد؛ امری که بارها موجب اعتراض سازمان ملل و شورای امنیت قرار گرفته و هیچ‌گاه به عنوان بخشی از سرزمین رژیم جعلی صهیونیستی به رسمیت شناخته نشد.
در واکنش به اشغالگری علنی جولان در سال ۱۹۸۱ ، قطعنامه ۴۹۷ شورای امنیت سازمان ملل متحد که در آن سال به تأیید اکثریت اعضای این شورا از جمله آمریکا رسیده به طور مطلق ادعای اسرائیل برای حاکمیت بر جولان را رد و الحاق این منطقه به اراضی اشغالی فلسطین را باطل و ملغی اعلام کرده است.
منطقه جبل الشیخ در جولان اشغالی و در نزدیکی خط ترک مخاصمه که ارتفاع آن به ۲۸۰۰ متر می‌رسد به اسرائیل موقعیتی عالی در نظارت بر تحرکات سوریه می‌دهد، اسرائیل از این بلندی‌ها می‌تواند به دقت فعالیت‌های مهم سوری‌ها را در جنوب کشورشان زیر نظر بگیرد و ماهیت جغرافیایی آن هم مانعی طبیعی در برابر هر گونه تحرک نظامی سوریه است. منطقه جولان منبع مهم آبی هم شمرده می‌شود چون باران‌های ارتفاعات جولان رود اردن را که به دریاچه طبریه می‌ریزد تغذیه می‌کنند و آب این منطقه یک سوم نیاز آبی اسرائیل را تامین می‌کند. خاک حاصلخیز جولان نیز ظرفیت مناسبی برای تبدیل شدن به تاکستان و باغ‌های میوه دارد و ارتفاعات این منطقه در زمستان، به تنها پیست اسکی اسرائیل نیز تبدیل شده است. اهمیت جولان برای اسرائیل دلیل اقتصادی فاش نشده دیگری هم دارد و آن هم عملیات اکتشاف نفت این منطقه است که به ثروت اسرائیل از گاز موجود در خاورمیانه افزوده می‌شود و موقعیت آن را به عنوان یک بازیگر مهم در زمینه انرژی منطقه تقویت می‌کند. بنابراین مساله بلندی های جولان یک مساله ژئوپلتیکی است و دونالد ترامپ سعی کرده با امضای این سند موقعیت ژئوپلتیک اسرائیل را در خاورمیانه ارتقا ببخشد.
اهداف ترامپ از به رسمیت بخشی حاکمیت اسرائیل بر بلندی جولان
یکی از اهداف این اقدام رئیس جمهوری آمریکا حمایت از بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در انتخابات زودهنگام پارلمانی است تا بتواند با این برگ برنده شانس پیروزی او (نتانیاهو) و حزبش را در انتخابات پیش افزایش دهد، چرا که دونالد ترامپ برای اجرای برنامه‌های خود به بنیامین نتانیاهو نیاز دارد. در حالی که نتانیاهو این روزها درگیر سه پرونده بزرگ فساد در اسرائیل است، سعی می‌کند در انتخابات فروردین ماه بر رقبای خود پیروز شود و نخست وزیر اسرائیل باقی بماند، به همین خاطر وی صمیمانه از ترامپ به علت امضای این فرمان تشکر کرد.
هدف دیگر امضای این سند مبنی بر به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر جولان در راستای اجرای همان سیاست گام به گام افزایش نفوذ و حاکمیت اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی است؛ چنانکه ما پیشتر هم شاهد به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت رسمی اسرائیل از جانب ترامپ و به تبعش انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به این شهر بودیم تا به این وسیله کاخ سفید بتواند اشغال اسرائیل را بر قدس شرقی تثبیت کند.
هدف دیگر ترامپ از امضای فرمان مرتبط با جولان این است که با کسب رضایت «مسیحیان انجیلی» (انجیلیسم) در انتخابات سال ۲۰۲۰ آمریکا، شانس پیروزی خود را تقویت کند، همچنانکه در انتخابات سال ۲۰۱۶ شمار زیادی از این قشر مسیحیان به نفع وی رای دادند. در این راستا توماس فریدمن پژوهشگر و نویسنده آمریکایی خاطرنشان کرد: « رویکرد ترامپ در قبال اسرائیل نشان می‌دهد که او همه هم و غمش این است که هرچه بیشتر از ' شلدون آدلسون' حامی بزرگ مالی انتخاباتی صهیونیست پول کسب کند.»
وی گفت: «ترامپ می‌کوشد یهودیان را تشویق به ترک حزب دموکرات کند و رای آنها را به سمت حزب جمهوریخواه تغییر دهد و هرچه را که 'بنیامین نتانیاهو' می‌خواهد به او بدهد که در رأس آنها تائید رئیس جمهور آمریکا از انتخاب مجدد نتانیاهوست.»
پیامدهای رسمیت بخشی حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان
در این راستا عبدالباری عطوان گفت: «حمایت نامحدود و آشکار ترامپ از نتانیاهو و دخالت آشکار از او در انتخابات اسرائیل از وجود نقشه‌ای بین این دو حکایت می‌کند که بعد از انتخابات اسرائیل و احتمال پیروزی نتانیاهو در آن فاش می‌شود. اگر این نقشه واقعی باشد عناصر آن چیست؟ پاسخ به این سوال فرضی را نمی‌دانیم، اما آنچه می‌توانیم با اطمینان بگوییم این است که همه نقشه‌های آمریکا و اسرائیل در سوریه، ایران، لبنان و فلسطین شکست خواهد خورد و نتایج آن فاجعه بار خواهد بود. اینکه نتانیاهو در کمتر از دو ماه سه بار از مصر بخواهد برای توقف موشک پرانی‌ها از نوار غزه میانجیگری کند و اینکه دویست بار حمله به سوریه نتوانست هیچ یک از اهداف تل‌آویو را محقق کند، همه و همه نشان می‌دهند که برنامه‌های اسرائیل و آمریکا نتیجه‌ای جز شکست نخواهد داشت و چه بسا خیر که از دل شر بیرون آید.
«فواز جورجز» استاد رشته روابط بین‌الملل دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی لندن در واکنش به این اقدام ترامپ گفت: «با این تصمیم مطمئن شدم که اسرائیل تا ده‌ها سال دیگر با همسایگان خود خواهد جنگید.» «گالب دالای» یکی از تحلیلگران دانشگاه «آکسفورد» و مرکز «بروکینگز» دوحه قطر گفت: «اقدام ترامپ به محور مقاومت منطقه علیه اسرائیل قدرت بیشتری می بخشد و باعث می شود که ایران و هم پیمانانش در معادلات سیاسی و نظامی سال‌های آینده در خاورمیانه دست برتر داشته باشند.
جولان و تلاش صهیونیست‌ها برای رسمی کردن اشغالگری این منطقه راهبردی، می‌تواند نقطه عطفی برای محور مقاومت و تشدید همکاری‌هایشان باشد. پس از اعلام ترامپ در تصمیم خود در خصوص جولان ما شاهد موضع گیری سران حماس، سوریه، عراق، ترکیه و حزب الله بودیم. دیدار سید حسن نصرالله با هیئتی از حماس به رهبری العاروری و علنی شدن این دیدار درست در روزی که تصمیم آمریکا برای به رسمیت شناختن اشغال جولان اتفاق می‌افتند خود حامی پیام‌های مهمی است. محور مقاومت با توجه به پیروزی‌های خود در سوریه و کنترل بخش جنوبی آن، اکنون به پشت دروازه‌های جولان رسیده و می‌تواند فرصت عمل را در اختیار داشته باشد و تل‌آویو را در حالت انفعالی قرار دهد.
علیرضا علیپور دانشجوی دکترای روابط بین‌الملل
