در دو ماه گذشته مقامات روسیه و آمریکا یکدیگر را به نقض پیمان‌هایی که در گذشته با یکدیگر منعقد کرده بودند متهم و توانایی‌های نظامی و هسته‌ای خود را به رخ یکدیگر کشیدند.
به گزارش خبرآنی؛ جنگ سرد میان دو ابرقدرت شرق و غرب بیش از ۴۰ سال بعد از جنگ جهانی دوم ادامه داشت و شوروی و آمریکا با به کار گیری تمام توان خود در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، نظامی، فضایی و جنگ اطلاعاتی در برابر یکدیگر صف‌آرایی کرده بودند و حتی زمانی که بحران موشکی کوبا در ۱۹۶۲ رخ داد، جهان در آستانه یک جنگ تمام عیار هسته‌ای هم پیش رفت، اما سرانجام با فرمان "نیکیتا خروشچف" رهبر شوروی، سکوهای پرتاب موشک شوروی که مجهز به موشک اتمی بودند از کوبا عقب رانده شدند تا جنگ اتمی رخ ندهد.
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی و از بین رفتن جهان دوقطبی، همگان گمان کردند دوران جنگ سرد به پایان رسیده است، اما روسیه پس از شوروی همیشه سعی کرده است در معادلات سیاسی جهان نقش کمتری از آمریکا نداشته باشد هر چند به عقیده کارشناسان، این کشور دیگر نمی‌تواند اقتدار خود را در زمان شوروی داشته باشد.
در دو ماه گذشته با خروج آمریکا از پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد(INF) با روسیه که در ژوئن ۱۹۸۷ به امضای "رونالد ریگان" و "میخائیل گورباچف" رسیده بود و واشنگتن و مسکو را از استقرار موشک‌های بالستیک و کروز در اروپا منع می‌کرد، تنشها میان روسیه و آمریکا بالا گرفت و ولادیمیر پوتین خطاب به آمریکا اعلام کرد" اگر بخواهید، آماده بحران موشکی به سبک کوبا هستیم". رئیس‌جمهوری روسیه تأکید کرد که اگر ایالات‌متحده بخواهد، روسیه به لحاظ نظامی برای یک بحران موشکی دیگر به سبک کوبا آماده است و کشورش در بحث اجرای اولین حمله هسته‌ای برتری دارد.
همچنین دو ماه پیش، وزارت دفاع روسیه از آزمایش موفقیت‌آمیز سامانه موشکی "روز قیامت" در این کشور خبر داد. این کشور سامانه موشکی مافوق صوت آوانگارد را با نام "پوزئیدون" یا "روز قیامت" با موفقیت آزمایش کرد. رویترز می‌گوید نام علمی اژدر پوزئیدون، "Status-6" و قدرت چاشنی هسته‌ای آن ۱۰۰ مگاتن است؛ دو برابر بیشتر از قدرتمندترین بمب اتمی که جهان تاکنون تجربه کرده است.
پوتین برای اولین بار در تشریح هشدارش گفت "روسیه احتمالاً موشک‌های مافوق صوت روی کشتی‌ها و زیردریایی‌هایی که نزدیک آب‌های اراضی آمریکا هستند مستقر می‌کند و این در صورتی است که واشنگتن به استقرار تسلیحات هسته‌ای میان برد در اروپا اقدام کند." همچنین پوتین اعلام کرد "به هرگونه استقرار موشکی در اروپا پاسخ می‌دهیم و آمریکا باید توهم برتری نظامی را رها کند."
برای بررسی بیشتر این موضوع و تنش به وجود آمده میان روسیه و آمریکا، خبرنگار خبرآنی، منطقه اصفهان با علی امیدی، استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
جنگ سردِ جدید میان آمریکا و روسیه غیرقابل کتمان است
امیدی گفت: به نظر می‌رسد لفاظی‌های مقامات روسیه و آمریکا بیشتر جنبه تهدید دارد و قطعاً نسنجیده عمل نخواهند کرد. آمریکا، روسیه را آن‌قدر تحریک نخواهد کرد که کرملین واکنش شدید از خود نشان دهد. به قول معروف آمریکایی‌ها سوراخ دعا را پیدا کرده‌اند و فشارشان علیه روسیه بیشتر اقتصادی خواهد بود.
وی با بیان اینکه نمی‌توانیم این حقیقت را کتمان کنیم که عملاً جنگ سرد جدیدی میان آمریکا و روسیه آغاز شده است، گفت: این حقیقت در اقصی نقاط جهان خود را نشان داده است. اما تفاوتی که این جنگ جدید با دوران جنگ سرد حقیقی در زمان شوروی سابق دارد، تقابل ایدئولوژیک است. ایدئولوژی، پارادایمی است که انسان بر اساس آن به جهان نگاه می‌کند و پدیده‌های جهان بر اساس آن ایدئولوژی تفسیر می‌شود.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، در همین خصوص افزود: در دوره جنگ سرد میان آمریکا و شوروی، شاهد دو پارادایم جدایی بودیم. پارادایم کمونیست در برابر پارادایم سرمایه‌داری قرار داشت به گونه‌ای که این دو کشور پدیده‌های جهان را با دو عینک متفاوت نگاه می‌کردند.
در جنگِ سردِ جدید تقابل ایدئولوژیک وجود ندارد
امیدی تصریح کرد: اما هم اکنون یکی از مهمترین پدیده‌های جنگ سرد گذشته که تقابل ایدئولوژیک باشد وجود ندارد، در نتیجه می‌توانیم انتظار داشته باشیم این حرافی‌های مقامات روسیه و آمریکا بعد از مدتی که شرایط عوض شود، تهدیدها هم کاهش پیدا خواهد کرد و دو ابرقدرت به سازش و مصالحه تن دهند.
برگزار نشدن اجلاس‌های مرتب میان مقامات آمریکا و روسیه، هشدارآمیز است
وی ادامه داد: به رغم این نکاتی که ذکر شد، اما علائم خطرناکی هم وجود دارد. علامت خطرناک بجز موشک‌های کوتاه برد با توانایی حمل کلاهک‌های هسته‌ای، این است که هم‌اکنون اجلاس‌های مرتبی بین مقامات روسیه و آمریکا برگزار نمی‌شود، در صورتی که در زمان جنگ سرد به طور مرتب میان رهبران آمریکا و شوروی نشست برگزار می‌شد.
امیدی در همین خصوص افزود: این اجلاس سران در زمان جنگ سرد، مزیتش این بود که رهبران دو کشور تنشها را مدیریت می‌کردند و حتی در زمان جنگ سرد برای اینکه جلوی اتفاقات ناخواسته گرفته شود یک تلفن مخصوص به نام "خط سرخ" در کاخ سفید و کرملین وجود داشت که رهبران به طور مرتب با یکدیگر تماس بگیرند و حوادث کوچک را برای یکدیگر توضیح دهند تا جنگی رخ ندهد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، خاطرنشان کرد: اما هم‌اکنون این تدابیر وجود ندارد و پس از اینکه پوتین و ترامپ در فنلاند با یکدیگر مذاکره کردند یک جنجال سیاسی در داخل آمریکا ایجاد شد که سبب شد ترامپ علی‌رغم اعتقادات قلبی خودش از روسیه فاصله بگیرد. ترامپ نگران است که رسوایی زمان انتخابات که برخی مدعی هستند روسیه به نفع ترامپ مداخله کرده است تکرار شود.
امیدی ادامه داد: بنابراین نهادی به نام اجلاس سران که در زمان جنگ سرد وجود داشت هم‌اکنون وجود ندارد و علی‌رغم اینکه تقابل ایدئولوژیک در زمان حال وجود ندارد، سازوکارهای لازم هم وجود ندارد. با تمام این تفاسیر نباید انتظار داشته باشیم که یک تقابل نظامی تمام عیار میان این دو ابرقدرت ایجاد شود و احتمال برخورد نظامی بسیار کم است.
هارتلند بودن روسیه خط قرمز است
وی در همین خصوص افزود: آمریکا و روسیه به توانمندی‌های یکدیگر واقف هستند. وقتی قرار باشد "هارتلندِ" (قلب زمین) روسیه مورد تأیید قرار بگیرد، این خط قرمزی برای هر دو کشور است. پوتین کسی نیست که بخواهد در برابر آمریکا عقب نشینی کند، ممکن است هر از چند گاهی میان دو رهبر لفاظی هایی انجام شود، اما بعید است که این تقابل گسترش پیدا کند و در کوتاه مدت این دو ابرقدرت به این نتیجه می‌رسند که این تنشها را باید مدیریت کنند.
انسجامِ زمان جنگ سرد بین کشورهای اروپای غربی و آمریکا وجود ندارد
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، در پاسخ به این سؤال که اهرم فشار کدام کشور را قوی‌تر می‌دانید، ادامه داد: هم‌اکنون شکافی در اتحادیه اروپا به وجود آمده است به نام شکاف آتلانتیک. دیدگاه منفی که رهبران آلمان و فرانسه به ترامپ دارند قابل توجه است، در اجلاس اخیر که در ورشو برگزار شد "پِنس" معاون اول رییس جمهور آمریکا به مونیخ رفت و آلمان و دیگر کشورهای اروپایی را ترغیب کرد که از برجام خارج شوند، اما این کشورها به درخواست او بی‌محلی کردند. بنابراین شکاف آتلانتیک وجود دارد و این‌گونه نیست که انسجام زمان جنگ سرد که بین کشورهای اروپای غربی و آمریکا وجود داشت امروز هم وجود داشته باشد.
امیدی خاطرنشان کرد: این موارد سبب شده که اروپایی‌ها به دنبال یک ارتش واحد باشند و با توجه به اینکه ترامپ تأکید می‌کند اروپا باید حق السهم بیشتری دهد، اروپا این سخنان رییس جمهور آمریکا را نوعی باج‌گیری قلمداد می‌کند و اعتقاد دارد اروپا، کره جنوبی و فیلیپین نیست که آمریکا هر برخوردی بخواهد با آنان کند. به همین دلایل اروپا به دنبال یک سیستم دفاعی مستقل است.
وی در همین خصوص افزود: تقابلی که میان روسیه و آمریکا وجود دارد به اروپا هم مربوط می‌شود. چون کشورهای اروپایی در همسایگی روسیه قرار دارند و نمی‌خواهند این کشور میدان تنش و زورآزمایی میان دو ابرقدرت قرار گیرد. این شرایط باعث شده جنگ سرد کنونی کاملاً با جنگ سردی که در زمان امپراتوری شوروی وجود داشت تفاوت داشته باشد.
قدرت نظامی روسیه این کشور را در جامعه بین‌الملل نگه داشته است
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، گفت: هم‌اکنون چیزی که روسیه را در جامعه بین‌المللی نگه‌داشته، قدرت نظامی این کشور است، اما باید توجه داشته باشیم که قدرت نظامی روسیه در کلاهک‌های هسته‌ای این کشور نهفته است هر چند که این کشور بعد از آمریکا بیشترین تانک‌ها و هواپیماهای نظامی را دارد.
امیدی افزود: از نظر مدرن بودن، ارتش آمریکا از ارتش روسیه بالاتر است. هر کشوری که بخواهد ارتش خود را مدرن کند باید سرمایه‌گذاری عظیمی انجام دهد و بین سرمایه‌گذاری در ارتش و اقتصاد هر کشور رابطه مستقیم وجود دارد. اقتصاد روسیه حتی از اقتصاد کره جنوبی هم کوچک‌تر است و در نتیجه روسیه منابع کافی برای مدرن سازی ارتش خود ندارد. اما به هر حال موشک‌ها و بمب‌های هسته‌ای ذاتاً بازدارندگی ایجاد می‌کنند و روسیه هم دارای تعداد زیادی سلاح هسته‌ای است.
آمریکا خطوط قرمز را رد کند، روسیه مقابله جدی می‌کند
وی اظهار کرد: قطعاً قدرت نظامی روسیه بالا است چراکه دارای یک توانمندی درونی و خودجوش است، اما طبق تحقیق یک موسسه فکری در استکهلم سوئد، بودجه نظامی روسیه در رتبه چهارم دنیا قرار دارد. ولی مفهوم آن این نیست که روسیه از نظر نظامی در جهان کم می‌آورد و اگر ببیند آمریکا خطوط قرمز را رد می‌کند مقابله جدی خواهد کرد.
یکپارچگی سیاسی در روسیه در آمریکا وجود ندارد
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، خاطرنشان کرد: نوسازی ارتش روسیه در دوران زمامداری "مِدوِدف" و "پوتین" مورد توجه بوده است. همین‌که روسیه در معادلات جهانی حضور جدی دارد و قدرت‌های نوظهور سعی می‌کنند به روسیه تکیه کنند نشان از قدرت روسیه است. حتی در زمان شوروی تعداد کلاهک‌های هسته‌ای این کشور بیشتر از آمریکا بود.
امیدی خاطرنشان کرد: هم‌اکنون در صحنه سیاستِ آمریکا شاهد شکاف هستیم و این شکاف‌ها معمولاً توانایی رهبران را در مدیریت داخلی و پیش برد سیاست خارجی دچار چالش می‌کند. در این برهه از زمان مجلس نمایندگان در اختیار دموکرات‌ها است و یک تقابل جدید میان رییس جمهور و این مجلس وجود دارد، اما در روسیه این اختلافات وجود ندارد و یکپارچگی سیاسی را در این کشور شاهد هستیم و تمام سیاستمداران روسیه پشت سر پوتین به عنوان سکاندار کشور قرار دارند و این موضوع سبب اثرگذاری بیشتر در سیاست خارجی می‌شود.
گزارش از خبرنگار خبرآنی: سید حبیب‌الله وکیل‌زاده
انتهای پیام
