گروه سیاسی خبرگزاری میزان؛ توفیقات فراوانی که جمهوری اسلامی ایران طی دو دهه اخیر در مسیر صنعت هسته‌ای به دست آورده مرهون مجاهدت‌های علمی و جهادی دانشمندان این صنعت است. فرهیختگان و نوابغی که علم و معنویت را با هم آمیختند و ایران اسلامی را به قله دانش هسته‌ای رساندند.
بی‌تردید یکی از برجسته‌ترین و ممتازترین دانشمندان صنعت هسته‌ای کشورمان، شهید دکتر مجید شهریاری است.
خدمات شهید دکتر مجید شهریاری
دکتر شهریاری در سال ۱۳۴۵ در زنجان متولد شد. ایشان تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در زنجان، دوره کارشناسی ارشد را دررشته مهندسی الکترونیک در دانشگاه صنعتی امیرکبیر (از سال ۱۳۶۳ تا سال ۱۳۶۸)، دوره کارشناسی ارشد را در رشته مهندسی هسته‌ای در دانشگاه صنعتی شریف (از سال ۱۳۶۹ تا سال ۱۳۷۱) و دوره دکتری در رشته مهندسی هسته‌ای را در دانشگاه امیرکبیر از سال ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۷ گذرانده‌اند. بدین ترتیب، تمام تحصیلات خود را در کشور جمهوری اسلامی ایران گذرانده‌اند.
پس از فراغت از تحصیل در دانشگاه امیرکبیر به‌عنوان عضو هیئت علمی مشغول به کار شدند. شروع به کار ایشان به‌عنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه شهید بهشتی در تاریخ ۱۴ بهمن ۱۳۸۰ در دانشکده مهندسی هسته‌ای و در گروه آموزشی کاربرد پرتو‌ها با مرتبه استادیاری پیمانی بوده است. دکتر شهریاری در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۳ از مرتبه پیمانی به مرتبه رسمی آزمایشی تغییر وضعیت داده و در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۸۴ یعنی حدود چهار سال بعد از شروع کار به مرتبه دانشیاری ارتقا پیدا کرند.
در این مرحله از ارتقا، نمره کیفیت آموزشی ایشان در چهار سال تدریس در دوره استادیاری نمره ۱۸.۵ از ۲۰ و در امر پژوهش با چاپ ۱۰ مقاله علمی پژوهشی در مجلات علمی بین‌المللی، ارائه سخنرانی در ۲۱ کنفرانس بین‌المللی، راهنمایی و مشاوره ۲۰ دانشجوی کارشناسی ارشد و راهنمایی ۳ دانشجوی دکترا و بالاخره اجرای ۵ طرح پژوهشی با امتیازی بالا به مرتبه دانشیاری ارتقا پیدا کرد. ایشان از تاریخ ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۸ و براساس تصویب هیئت ممیزه در تاریخ ۶ اردیبهشت ۱۳۸۹ به درجه استادی ارتقا پیدا کرد. در واقع بعد از چهار سال دوره دانشیاری و حدود هشت سال از زمان شروع به کار که حداقل زمان لازم برای ارتقا به درجه استادی است، به این مرتبه ارتقا یافت. نمره کیفیت تدریس وی در دوره دانشیاری ۱۹.۴۶ از ۲۰ بوده است. بعلاوه فقط از ماده ۲ ایین‌نامه ارتقا ۱۱۵.۸۳ امتیاز کسب کردند.
لازم به توضیح است که برای ارتقا به درجه استادی ۱۱۵ امتیاز کافی است که با احتساب امتیاز همین ماده توانستند به مرتبه استادی ارتقا یابند. جمع امتیاز‌های ایشان برای ارتقا به مرتبه استادی ۱۶۹.۷۹ بوده است. در دوره دانشیاری، استاد راهنمای ۱۷ دانشجوی کارشناسی ارشد و ۵ دانشجوی دکترا بوده و ۲۱ مقاله تخصصی در مجلات علمی پژوهشی به چاپ رسانده‌اند. همچنین در ۲۴ کنفرانس بین‌المللی به ایراد سخنرانی دررشته تخصصی خود پرداخته‌اند. بالاخره در این دوره مجری ۵ طرح پژوهشی بوده‌اند. مشاغل اجرایی ایشان به شرح زیر بوده است:
۱. نماینده دانشگاه شهید بهشتی در امور اجرایی همکاری با سازمان انرژی هسته‌ای ۴ بهمن ۱۳۸۳ تا زمان شهادت
۲. عضو انجمن هسته‌ای ایران از یک اسفند ۱۳۸۳ تا یک اسفند ۱۳۸۵
۳. مدیر گروه کاربرد پرتو‌ها از ۳ مهر ۱۳۸۴ تا زمان شهادت
۴. عضو شورای آزمایشگاه مرکزی دانشگاه از ۱۸ مرداد ۱۳۸۵ تا یک مهر ۱۳۸۶
۵. عضو شورای فناوری دانشگاه از ۲۵ آذر ۱۳۸۱ تا یک مهر ۱۳۸۶
۶. عضو کمیته تخصصی فنی و مهندسی هیئت ممیزه از ۱۰ بهمن ۱۳۸۶ تا زمان شهادت
۷. مشاور جمهوری اسلامی ایران در پروژه سزامی از ۲۵ خرداد ۱۳۸۷ تا زمان شهادت
۸. برگزارکننده چهار کمیته علمی و کارگاه آموزشی از ۱۳۸۵ تا زمان شهادت.
سرانجام این دانشمند فرزانه و استاد فیزیک هسته‌ای دانشگاه شهید بهشتی ایران در تهران در تاریخ ۸ آذر ۱۳۸۹ توسط ایادی رژیم صهیونیستی و با همکاری منافقین در یک عملیات تروریستی به درجه رفیع شهادت نایل شد. پیکر مطهر وی پس از تشییع گسترده با حضور اساتید، دانشجویان، نهاد‌های علمی و مردم شهید پرور ایران، در امامزاده صالح تهران آرام گرفت.
شهید شهریاری بخشی از زندگینامه علمی خود را چنین نوشته است:
اینجانب در کنکور سراسری سال ۱۳۶۳ با کسب رتبه دوم در سهمیه مربوطه در رشته الکترونیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر پذیرفته شده و پس از فراغت تحصیل در کنکور کارشناسی ارشد مهندسی هسته‌ای شرکت کرده و با کسب رتبه اول، تحصیلات خود را از سال ۱۳۶۹ در دانشگاه صنعتی شریف آغاز کردم... در سال ۱۳۷۱ نیز دوره کارشناسی ارشد خود را به پایان رساندم و با توجه به کسب رتبه اول در دوره مذکور با استفاده از آیین نامه دانشجویان رتبه اول، در دوره دکتری علوم و تکنولوژی هسته‌ای دانشگاه صنعتی امیرکبیر پذیرفته شدم.
تحصیلات دوره دکتری خود را نیز در سال ۱۳۷۷ به پایان رسانده و از آبان ماه ۱۳۷۷ نیز به عنوان عضو هیئت علمی در دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر، مشغول به کار شدم... با توجه به عدم شرایط مناسب برای ادامه فعالیت علمی در دانشکده مذکور عدم تمایل خود به ادامه همکاری با دانشگاه امیرکبیر اعلام کرده و با پذیرش استعفای اینجانب از سوی دانشگاه امیرکبیر قرار داد همکاری اینجانب با دانشگاه امیرکبیر از تاریخ ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۸۰ به اتمام رسید.
در بخشی از سوابق علمی دکتر شهریاری آمده است: وی دروسی همچون فیزیک عمومی و پایه، فیزیک راکتور و دینامیک راکتور‌های هسته‌ای را تدریس می‌کرده و چهار کتاب مرتبط با حوزه کاری خود تألیف نموده و چندین مقاله بین المللی در زمینه مهندسی هسته‌ای، در مجلات معتبر به چاپ رسانده است.
برگزاری دوره‌هایی، چون «کارگاه آموزشی آشنایی با کد‌های محاسباتی راکتور‌های هسته‌ای» از جمله سوابق دکتر شهریاری است. یکی از طرح‌های مهم دکتر شهریاری، طراحی‌های تئوریک مربوط به ساخت نسل جدید راکتور‌های هسته‌ای است که بازتاب زیادی نیز در مراکز علمی جهان داشت. او از جمله کارشناس ارشد مبارزه با کرم رایانه‌ای استاکس نت بود.
از غنی‌سازی ۲۰ درصدی تا نپذیرفتن حق‌الزحمه
علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی در صفحات ۲۹۷ تا ۳۰۱ کتاب «گذری در تاریخ؛ خاطرات علی‌اکبر صالحی» درباره شهید دکتر مجید شهریاری می‌گوید: دکتر شهریاری متولد زنجان و دانشجوی بسیار استثنایی و شاگرد ممتازی بود. او در دوره لیسانس، رشته برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر را انتخاب کرده بود و از آنجا فارغ‌التحصیل شد. دوره کارشناسی ارشد دانشجوی مهندسی هسته‌ای دانشگاه شریف شد و سپس برای گرفتن دکترا مجددا به دانشگاه امیرکبیر رفت. زنجانی‌ها باید به وجود چنین فردی افتخار کنند و باید به آنها تبریک گفت که توانسته‌اند در دیارشان بزرگانی مانند او را تربیت کنند. زنجان خطه نام‌آوران بود که درس مدیریت سوخت هسته‌ای را در دانشگاه شریف با من گذراند. درست در همان زمان سازمان انرژی اتمی با کمک آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دوره‌ای را برای کارشناسان خود برگزار کرد و از بعضی استادان از جمله از بنده درخواست شد که در این دوره تدریس داشته باشم. در آن دوره آموزشی از دکتر شهریاری خواستم که تمرین‌ها را برای دانشجویان حل کند. البته بعد‌ها خودش استاد برجسته این درس شد.
از همان ابتدا که دکتر شهریاری دانشجوی من بود، متوجه استعداد بالا و ویژگی‌های خاص او شده بودم. بسیار متدین، بااخلاق و خیلی هم باهوش بود. تز کارشناسی ارشد شهید شهریاری با من بود. جالب است که بگویم ادامه آن کاری که در آرژانتین انجام داده بودم را به‌عنوان تز به ایشان دادم. کار بسیار زیبایی بود. اولین قدم در شبیه‌سازی قلب رآکتور بود، اما خیلی مقدماتی. الان خیلی پیش رفته‌ایم، ولی آن موقع این طور نبود. این خاطره مربوط به حدود ۲۰ سال پیش است. کار مربوط به اولین قدم در شبیه‌ساز قلب رآکتور بود به عبارت دیگر چگونه می‌توان قلب رآکتور را با کامپیوتر به‌صورت مجازی و با استفاده از فرمول‌ها و محاسبات شبیه‌سازی کنیم.
همچنان که قبلا یادآوری کردم زمانی که برای دوره مطالعاتی به آرژانتین رفتم توانستم نرم‌افزار نسبتا بزرگی را در ارتباط با برخی محاسبات دینامیکی رآکتور بنویسم. وقتی به ایران آمدم این نرم‌افزار و پروژه را به شهید شهریاری دادم. برای تز مقطع کارشناسی ارشد این پروژه را برای او تعریف کردم و خواستم که آن را توسعه دهد و تبدیل به یک نرم‌افزار شبیه‌ساز رآکتور کند به‌گونه‌ای که با حرکت میله‌های کنترل رآکتور بتوان تغییر قدرت رآکتور را روی نمایشگر کامپیوتر دید. شبیه سازی که دکتر شهریاری انجام داد تقریباً می‌توان گفت: جزو اولین شبیه‌ساز‌هایی است که به‌صورت نرم‌افزاری در کشور انجام شد. او ادامه دهنده فعالیت تحقیقاتی بنده در آرژانتین بود.
با توجه به ارائه درس‌های مختلف، شاید یکی از شگرد‌های معلمی این باشد که زمانی که بعضی مسائل را نمی‌توانند حل کنند به دانشجویان واگذار کنند. مسائلی که حل آنها بسیار مشکل بود به دانشجو‌ها می‌دادم و هر مسئله‌ای را که به شهریاری می‌دادم حل می‌کرد. بعضی مواقع با خودم می‌گفتم: خدایا! چگونه راه‌حل به ذهن این دانشجو می‌رسد، ولی به ذهن من نمی‌رسد. شهید شهریاری ذهن منظم، منطقی و شفافی داشت. پیش‌فرض‌ها و ورودش به مسئله همواره درست بود. خلاصه من در وصف این مرد هرچه بگویم کم گفته‌ام. خدا درجاتش را عالی بگرداند.
ایمان دکتر شهریاری
یک بار که محضر حضرت آیت‌الله جوادی آملی رسیدم؛ معظم له خیلی از سجایا و اخلاق دکتر شهریاری تعریف کرد. دکتر شهریاری با ایشان در تماس بود و علاقه زیادی به قرآن و مجموعه تفاسیر آیت‌الله جوادی آملی داشت. دکتر شهریاری از من نزد ایشان تعریف کرده بود؛ لذا آیت‌الله جوادی آملی در آن ملاقات فرمودند: تدریس بچه‌ها نتیجه بهتری دارد و شما کار تدریس را ادامه بدهید. به ایشان عرض کردم مگر می‌شود هم کار اجرایی داشت و هم تدریس خوب، این‌ها به‌سختی قابل جمع‌اند. با توصیه ایشان بنده سعی می‌کنم روی پروژه‌های کارشناسی ارشد و دکترا با دانشجویان عزیز همکاری کنم.
دکتر شهریاری به خمس، زکات و کمک به مستمندان توجه ویژه‌ای داشت برای نمونه خانواده مستمندی از استان اصفهان با او تماس می‌گیرند، ایشان بررسی می‌کند و بعد از بررسی بخشی از حقوقش را ماهانه برای آن خانواده هزینه می‌کرد. حالا شما فکر کنید مگر حقوق استادی چقدر است؟ ولی او به‌طور منظم از حقوق خودش یک مستمری برای آن خانواده در نظر گرفته بود.
او در کوتاه‌ترین زمان ممکن، استاد تمام دانشگاه شد. زمانی که می‌خواست از مرتبه استادیاری به دانشیاری ارتقا یابد افتخار داشتم که در کمیته ارتقا حضور داشته باشم. مشاهده کردم که او با چه سرعتی همه مسیر‌های ارتقا را طی کرده است. او از جمله افرادی بود که مصداق این عبارت است که یک شبه ره صد ساله را طی کرد. او نه تنها در علوم تخصصی به درجه ممتاز رسیده بود بلکه در تهذیب نفس هم به مراتب عالی انسانی رسیده بود. هم دین داشت هم علم، به مانند پرنده‌ای بود که دو بال سالم داشت و می‌توانست اوج بگیرد که صدالبته او بسیار اوج گرفت. گاهی که با خود تنها می‌شوم احساس می‌کنم که حیف بود بزرگواری مثل او مهجور بماند. اگرچه او در بین استادان مهجور نبود، ولی با شهادتش در سطح عموم جامعه نمایان شد.
زمانی که به سازمان انرژی اتمی آمدم یکی از بحث‌ها در باب غنی‌سازی به محاسبات بحرانیت مربوط می‌شد. دسترسی به مقالات مرتبط با موضوع، کار دشواری بود. به اضافه روش انجام کار هم خیلی روشن نبود. در بخش محاسباتی موضوع غنی‌سازی بیست درصدی، به دنبال کسی بودم که کمک کند، با دکتر شهریاری صحبت کردم و از او پرسیدم: آیا این محاسبات را می‌توانی انجام دهی؟ ایشان با تواضع خاص پاسخ داد: ان‌شاء‌الله پیگیری خواهم کرد، او این محاسبات را به بهترین نحو انجام داد و در فاصله کمی، عده‌ای را هم آموزش داد و حق‌الزحمه هم دریافت نکرد.
خدا شهید شهریاری را رحمت کند من هرچه در وصف او بگویم کم گفته‌ام. خدا درجاتش را عالی بگرداند.
گزارش شهادت دکتر شهریاری به مقام معظم رهبری
رئیس سازمان انرژی اتمی در صفحات ۳۰۳ تا ۳۰۵ کتاب «گذری در تاریخ» درباره شهید شهریاری نیز با عنوان «گزارش شهادت دکتر شهریاری به مقام معظم رهبری» می‌گوید: بعد از شهادت دکتر شهریاری توفیق یافتم و خدمت مقام معظم رهبری رسیدم. ایشان فرمودند: شما از شهادت شهید شهریاری خیلی متاثر شده بودید؟ یک مقدار راجع به ایشان برای من توضیح بدهید. عرض کردم: اگر برای شهید شهریاری در مسائل علمی جدا از حسن خلق و جنبه‌های اخلاقی او نمره صد در نظر بگیرم و در کنار او بخواهم به بهترین فردی که در زمینه علم هسته‌ای در کشور می‌شناسم نمره بدهم به زحمت می‌توانم نمره پنجاه یا شصت بدهم. حضرت آقا فرمودند: یعنی یک چنین فاصله‌ای است؟ عرض کردم: بله، او نسبت به دانشمندان هسته‌ای کشور در جایگاه ویژه‌ای بود. واقعا فوقالعاده بود.
در ادامه معرفی دکتر شهریاری، باید عرض کنم که ما شخصیت بزرگی را از دست دادیم. قبل از اینکه این پروژه را به دکتر شهریاری واگذار نمایم، به او پیشنهاد مسئولیت بخشی از سازمان را کردم که در جواب گفت: من علاقه به مسئولیت اجرایی ندارم. انسان عاقلی بود. به او گفتم: اشکالی ندارد. حیف هم هست که شما وقت خود را صرف امور اجرایی بکنید، به سبب اینکه در آن شرایط نمی‌توانی آنگونه که لازم هست به کار علمی بپردازی؛ لذا پروژه‌ای را پیشنهاد کردم. وقتی از موضوع پروژه مطلع شد، فوقالعاده خوشحال شد و من هرگز آن دقایق را فراموش نمی‌کنم.
یقین داشتم اگر دکتر شهریاری با همان شتاب که داشت به کار آن پروژه تعریف‌شده ادامه می‌داد فاصله ما با غرب در صنعت هسته‌ای با شتاب زیادی کم می‌شد؛ یعنی ما به سرعت به کشور‌های پیشرفته نزدیک می‌شدیم. پروژه خوبی تعریف کرده بودم و او هم با علاقه کار را دنبال می‌کرد. چهل پنجاه نفر از بهترین‌ها را به کار گرفته بود. وجود پربرکتی داشت، همسر ایشان خانم دکتر قاسمی در رشته هسته‌ای تخصص دارد او هم دانشجوی من بود. او قبل از شهادت همسرش در جلسه‌ای گفت: آقای دکتر صالحی! از زمانی که شما پروژه را برایش تعریف کرده‌اید، شب و روز ندارد. شب‌ها که دیر می‌آمد و الان که دیگر پاسی از نیمه‌شب گذشته می‌آید و صبح اول وقت هم می‌رود. تمام مدت در دفتر کارش روی این پروژه در آن شرکتی که ایجاد کرده بود کار می‌کرد، خیلی با علاقه، چون پروژه را برای کشور بسیار مفید و استراتژیک تشخیص داده بود. الحمدالله آن پروژه ادامه دارد، ولی جای شهید شهریاری خالی است. واقعا بزرگان و علما جایگاه‌هایی دارند که هرکدامشان گلی خاص با رنگ و بویی متفاوت هستند و شاید ما در تمام طول زندگی نتوانیم مشابه آن گل را پیدا کنیم.
نپذیرفتن حق الزحمه توسط دکتر شهریاری
از آن مبلغ ۲۴ میلیاردتومان اعتباری که برای تحقق طرح غنی سازی بیست درصدی پیش بینی کرده بودیم تنها حدود نیمی از آن هزینه شد. در موقع پرداخت حق الزحمه افراد، دکتر شهریاری گفت: من حق الزحمه نمی‌خواهم. ببینید! شهریاری یک چنین شخصیتی بود. به خانواده ایشان گفتم: هرگز نمی‌توانم کاری را که ایشان کرده جبران کنم. اگر دکتر شهریاری از ما هر مبلغی مطالبه می‌کرد به سبب اینکه فرد دیگری نبود که با اطمینان بالا آن کار را انجام دهد ما حاضر بودیم بپردازیم. او تنها کسی بود که با اطمینان خاطر می‌توانست این کار را به نتیجه برساند.
به خاطر دارم که به او گفتم: حق الزحمه ماهانه تعیین کنید یا برای انجام این پروژه چقدر می‌خواهید؟ او در پاسخ گفت: پول نمی‌خواهم. او این کار را صرفا برای رضای خدا و برای ملتش انجام می‌داد
انتهای پیام/
